Acceptatie en commitmenttherapie: vier metaforen

Als een patiënt moeite heeft om een concept te begrijpen of een oplossing te vinden in de therapie, is het gebruik van metaforen een manier om hem of haar te helpen. Acceptatie en commitmenttherapie gebruikt metaforen als een leer- en therapeutisch instrument. In dit artikel leert je alles over deze fascinerende techniek.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Geschreven door Alicia Escaño Hidalgo

Laatste update: 27 december, 2022

In de psychotherapie is het heel gebruikelijk om metaforen te gebruiken om patiënten te helpen zich met hun probleem te verbinden en het beter te begrijpen. Het vertellen van eenvoudige verhalen helpt met begrip en empathie. Concreet betekent dit dat de metaforen van de acceptatie en commitmenttherapie een waardevol instrument zijn voor therapeuten.

Acceptatie en commitmenttherapie (ACT) is gebaseerd op twee fundamentele principes:

• acceptatie
• activering

Het doel is dus niet om lijden of pijn te vermijden, maar om het te accepteren. Dat betekent niet dat de persoon zich moet neerleggen bij pijn en lijden. Integendeel, het betekent dat je je persoonlijk inzet voor je doelen en ze probeert te behalen, ondanks de moeilijkheden die je onderweg kunt tegenkomen. Daarom zijn activatie en actie bijzonder waardevol.

In die zin zijn metaforen zeer nuttig, omdat ze een verhaal vertellen waarmee de patiënt zich kan identificeren. Natuurlijk is het cruciaal om te weten welke metafoor je moet gebruiken, zodat de therapeut een oplossing kan bieden die aansluit bij de waarden van de patiënt.

Een effectieve metafoor

Metaforen die gebruikt worden bij de acceptatie en commitmenttherapie kunnen zich aanpassen aan verschillende soorten problemen. Het belangrijkste is dat de patiënt ze nuttig vindt en dat hij of zij de noodzakelijke therapeutische veranderingen kan faciliteren.

De metafoor moet effectief zijn, en niet alleen een verhaal vertellen dat niets met de patiënt te maken heeft. Daarom moet de metafoor aan de volgende criteria voldoen:

• De metafoor moet overeen komen met het ontwikkelingsniveau van de patiënt. De patiënt moet de metafoor begrijpen. Het moet betrekking hebben op de directe ervaring van de patiënt, of op dingen die algemeen bekend zijn bij hun sociale groep en leeftijd (McCurry en Hayes, 1992).
• Er moet een duidelijke overeenkomst zijn tussen het probleem van de persoon en het verhaal.
• De metafoor moet actiegericht zijn. Het moet op een of andere manier de stappen schetsen die de patiënt in het echte leven zou moeten nemen om zijn gedrag te veranderen.
• Het is belangrijk dat de metafoor een oplossing biedt. Op die manier zal de patiënt in staat zijn om gedrag te zien dat hij eerder niet heeft gezien en zijn probleem te herinterpreteren of op te lossen.

Een aantal metaforen uit de acceptatie en commitmenttherapie

De haai en de leugendetectortest

“Stel je voor dat je aan de rand van een aquarium zit, omringd door haaien, en dat je verbonden bent met een extreem gevoelige leugendetectortest. Het is je taak om geen enkele angst te voelen. Als je je angstig voelt, kantelt je stoel en ga je rechtstreeks het haaienaquarium in. Wat denk je dat er gaat gebeuren?”

Zoals je je kunt voorstellen, zul je zeer waarschijnlijk angst ervaren. Deze metafoor is perfect voor mensen die last hebben van paniekaanvallen. Je begint je een beetje angstig te voelen, maar je wilt de angst vermijden.

Je kunt er niet tegen, en je denkt: “Dit is verschrikkelijk, ik mag me geen zorgen maken.” Dat maakt je nog angstiger. Als je je realiseert wat er gebeurt, ben je al in het haaienaquarium gevallen.

De metafoor van de hongerige tijger

“Op een ochtend open je je voordeur en ziet een schattig tijgerwelpje. Je adopteert hem. Je tijger begint te miauwen en je beseft dat hij honger heeft, dus je geeft hem wat gehakt. Elke keer als hij miauwt, geef je hem meer. Naarmate de dagen verstrijken, begint je huisdier te groeien, en gehakt is niet meer genoeg. Nu moet je hem hele ribben en grote stukken vlees geven.”

Hetzelfde gebeurt met je gedachten. Hoe meer je ze voedt, hoe meer ze groeien, net als de tijger. Met andere woorden, hoe meer waarde je aan je gedachten hecht, hoe groter ze worden. Als je je gedachten voedt, zullen ze uiteindelijk een groot deel van je leven beheersen.

De metafoor van de Chinese vingerval

“Als je wel eens met een Chinese vingerval hebt gespeeld, weet je dat het spel een geweven buisje is met de breedte van je vinger. Als je in elk uiteinde één vinger steekt en aan één kant trekt, wordt het buisje langer en smaller. Hoe harder je trekt, hoe smaller de buis. Daarom krijg je je vingers er niet meer uit. Maar als je je twee vingers tegen elkaar duwt, zijn je vingers weer vrij.”

Denk nu eens na over wat het leven gemeen heeft met een Chinese vingerval. Hoe meer je ertegen vecht, hoe meer je jezelf begrensd. Als je stopt met vechten, behoud je je vrijheid om je eigen keuzes te maken.

Het gat en de schep

“Stel je voor dat je in een diep gat valt en het enige wat je hebt om je te helpen eruit te komen is een schep. Omdat je niet weet wat je moet doen en je je wanhopig voelt, begin je te scheppen. Beetje bij beetje kom je dieper in het gat te zitten.

Als je meer en meer aarde verwijdert, wordt het gat dieper en is het moeilijker om eruit te komen. Zou het niet beter zijn geweest om de schop op een andere manier te gebruiken? Had je niet kunnen wachten om te zien of er iemand langskwam om je te helpen?”

Dit is precies wat er gebeurt met vermijding. De angst die je voelt om uit de moeilijke situatie te komen, maakt dat je jezelf nog dieper in die moeilijkheid ingraaft. Acceptatie kan je echter helpen om nieuwe alternatieven te vinden. Misschien lijdt je er in het begin wel onder, maar de langetermijnoplossing zal je meer opleveren.

Zoals je kunt zien, kunnen de metaforen van acceptatie en commitmenttherapie zeer nuttig zijn om bepaalde aspecten van je leven te begrijpen. Op zijn minst kunnen ze je helpen om na te denken en soms helpen ze je de situatie vanuit een ander perspectief te bekijken. Het is te gemakkelijk om vast te lopen waar je bent als je geen inbreng van buitenaf hebt.