1984, geschreven door George Orwell

De roman 1984 is, samen met Dierenboerderij (Animal Farm), het beroemdste werk van George Orwell. Deze schrijver biedt ons politieke literatuur met zeer interessante psychologische nuances. Orwell is beroemd om zijn democratische socialistische (niet te verwarren met de sociaaldemocratie) ideologie en zijn anti-totalitarisme.

Orwell reisde zelfs een keer af naar Spanje om daar het fascisme in de POUM-milities tijdens de burgeroorlog te bestrijden. Hij deelt dit verhaal in zijn boek Saluut aan Catalonië (Homage to Catalonia).

1984 is een dystopische roman gebaseerd op het idee van een totalitaire regering. Het speelt zich af in Oceanië, waar de regering een samenleving heeft gecreëerd die gebaseerd is op totale overheidscontrole over alle informatie. Het belangrijkste uitgangspunt is: “Hij die controle heeft over het heden, controleert het verleden. Hij die controle heeft over het verleden, controleert de toekomst.”

Tegenwoordig beschouwen veel mensen de roman als een geweldig werk om ons te helpen nadenken over onze huidige maatschappij. De roman laat ons onszelf namelijk de vraag stellen in hoeverre we een Orwelliaanse samenleving zijn geworden.

Door de hele roman presenteert Orwell een reeks interessante concepten vanuit een psychologisch perspectief. In dit artikel gaan we een aantal van deze concepten diepgaand analyseren. We gaan het daarom hebben over: (a) dubbeldenk, (b) nieuwe taal, en (c) een samenleving gebaseerd op de controle over informatie.

Dubbeldenk in 1984

Een van de voornaamste manieren waarop de overheid in 1984 controle over de bevolking heeft, is door middel van het concept ‘dubbeldenk’. Dubbeldenk is een activiteit waarbij iemand tegelijkertijd twee tegenstrijdige meningen kan hebben. Het zijn twee tegengestelde overtuigingen die tegelijkertijd door dezelfde persoon als waar worden beschouwd.

In Oceanië wordt de bevolking opgeleid in dubbeldenk. Zodoende leren ze om tegenstellingen te accepteren en hun praktische bestaan ​​te begrijpen. In de gecontroleerde samenleving in 1984 is het geen geheim dat de regering totalitair is. Totalitarisme wordt onderwezen, en de bevolking accepteert en ontkent het tegelijkertijd. Dit wordt weerspiegeld in de drie overheidsslogans:

Het ultieme doel van dubbeldenk in Oceanië, is om ervoor te zorgen dat de bevolking automatisch gaat denken. De regering wil dat alle inwoners eraan gewend raken twee tegenstrijdige gedachten in hun hoofd te hebben zonder zich te realiseren dat ze tegenstrijdig zijn. Gebeurt dit ook in het echte leven? Bestaat er een overeenkomst tussen dubbeldenk en onze manier van denken?

Dit is waar de psychologische interesse in dubbeldenk in het spel komt.

Dubbeldenk in onze samenleving

Onderzoekers zijn meerdere malen in staat geweest aan te tonen dat onze hersenen tegenstrijdige ideeën ondersteunen. Dit idee is verbonden met Festingers theorie van cognitieve dissonantie. Zijn theorie stelt namelijk dat mensen in staat zijn dissonante ideeën te hebben.

Festinger stelt echter ook dat er mechanismen in onze hersenen aanwezig zijn die die dissonantie kunnen negeren of oplossen.

Dubbeldenken zou een manier zijn om dissonanties te rationaliseren en ermee overweg te kunnen. In werkelijkheid maken we vaker gebruik van dubbeldenk dan we wellicht denken. Regeringen profiteren hiervan en maken er in zeker mate zelfs misbruik van.

Een goed voorbeeld is onze vijandigheid tegenover terroristische aanslagen. Terwijl deze vijandigheid vaak niet bestaat ten opzichte van al die landen die dezelfde daden uitvoeren en zelfs wapens verkopen aan deze terroristische groeperingen. We moeten uiterst voorzichtig zijn.

Het rationaliseren van tegenstellingen is namelijk een automatisch proces, dat we kunnen uitvoeren zonder het door te hebben.

De nieuwe taal van 1984

Nog een belangrijk aspect van de controle die de regering in 1984 heeft, is de beheersing van gedachten. Om controle te krijgen over de gedachten van zijn bevolking, probeert de overheid de taal te veranderen, zodat denken iets praktisch wordt, in plaats van iets waarmee je kunt redeneren.

Het gevaar is namelijk dat als mensen erg veel zouden nadenken, dit het effect van dubbeldenk teniet zou doen, en dit zou leiden tot de ondergang van de regering. Als we de Sapir-Whorfhypothese volgen, stelt Orwell voor dat we door het veranderen van taal de menselijke geest kunnen veranderen.

Om controle te krijgen over de gedachten van zijn bevolking, probeert de regering van Oceanië hun taal zo eenvoudig mogelijk te maken. Hierdoor verandert de taal in een volledig pragmatische taal. Op deze manier verliezen synoniemen en antoniemen hun betekenis.

Het is niet langer interessant om de nuances van woorden over te brengen die tot oordelen en interpretaties leiden. Antoniemen genereren conflicten en conflicten maken plaats voor redenering. Een voorbeeld hiervan is het verwijderen van het woord ‘oorlog’ uit het woordenboek, waardoor er alleen nog maar gesproken kan worden in termen van meer vrede of minder vrede.

De les die we hieruit kunnen halen is, dat taal gevaarlijk kan zijn in ons leven. Taal kan namelijk onze perceptie en onze manier van denken veranderen. Zo kan een politiek discours heel anders lijken, afhankelijk van de woorden die worden gebruikt om het te beschrijven.

Als een politicus woorden als ‘democratie’, ‘constitutioneel’ en ‘vrede’ tegenover woorden als ‘aanval’ of ‘oorlog’ plaatst, probeert hij hiermee sympathie te winnen bij zijn luisteraars. Het is daarom belangrijk om na te gaan waarom mensen voor bepaald taalgebruik kiezen.

Een maatschappij gebaseerd op de controle over informatie in 1984

Tot slot houdt ‘Big Brother’ in 1984 altijd alles in de gaten. Hij let overal op zijn burgers, ook in hun eigen huis. Zelfs kinderen wordt geleerd om goed naar hun ouders te kijken en een aanklacht tegen hen in te dienen als ze een misdaad plegen. Een belangrijk aspect van controle is het manipuleren van informatie.

In Oceanië kan de overheid het verleden herschrijven om de stabiliteit van de overheid te handhaven. In de roman heeft het Ministerie van Waarheid de taak om alle geschriften, kranten en boeken te herschrijven ten gunste van ‘Big Brother’.

Als ‘Big Brother’ bijvoorbeeld heeft gezegd dat de chocoladerantsoenen omhoog zouden gaan en ze juist zijn gedaald, dan zou het Ministerie van Waarheid gegevens uit het verleden veranderen om het erop te laten lijken dat de chocoladerantsoen juist wel zijn gestegen.

Als mensen zijn we niet immuun voor de manipulatie van en controle over informatie. De massamedia, waaronder televisie, radio en kranten, hebben meestal partijen en regeringen achter zich die informatie veranderen om onze meningen te beïnvloeden. Het is daarom belangrijk dat we kritisch blijven ten opzichte van alle informatie die we ontvangen.

In 1984 schetst Orwell dus een duidelijk beeld van een zeer interessante dystopische samenleving, die grote parallellen heeft met onze eigen samenleving. Het is belangrijk om over deze parallellen na te denken en de mogelijke fouten in onze eigen samenlevingen te herkennen.

Als we willen voorkomen dat onze wereld verandert in een Orwelliaanse wereld, is het belangrijk om een ​​kritische houding aan te nemen ten opzichte van de mechanismen die ons beïnvloeden en overtuigen.