Zijn de leerlingen het probleem of het onderwijssysteem?

Je kan niet over leren spreken zonder over het onderwijssysteem te praten. Want deze twee dingen zijn nauw verbonden. Bovendien beïnvloeden ze elkaar voortdurend. Eén problematisch gevolg van de manier waarop ons onderwijssysteem georganiseerd is,  is de neiging om kinderen te bestempelen als trage leerlingen. Het is een probleem dat het onderwijssysteem de parameters bepaalt van wat het ideaal tempo van het leerproces is. Men heeft het hier echter alleen over het leerproces binnen het onderwijssysteem zelf.

De meeste onderwijssystemen in de wereld zijn op een starre manier gestandaardiseerd. Ze bepalen wat, hoe en wanneer mensen moeten leren. Bovendien beslissen ze welke methoden gebruikt worden om te evalueren of deze doelstellingen behaald zijn.

Het onderwijssysteem vandaag

Ons onderwijssysteem omschrijft wat traag leren inhoudt. Mensen geloven meestal dat het systeem juist is. Ze geloven dat individuen in staat moeten zijn te beantwoorden aan zijn eisen en op de gepaste manier moeten functioneren. Doen ze dat niet, dan hebben ze een afwijking. Of men zegt dat er iets gecorrigeerd moet worden. Leerlingen krijgen stempels als traag, snel, intelligent of niet intelligent. Het ergste van dit alles is dat deze stempels het startpunt zijn op de weg naar academisch succes of falen.

Traag leren, of alleen anders?

Dit is een waargebeurd verhaal. Een leerling in het derde leerjaar had het in het begin van het schooljaar moeilijk met snel lezen en snel schrijven. Zijn leerkracht wees er vaak op dat hij de slechtste van de klas was. Ze schreef zinnen op het bord en vroeg de leerlingen die over te schrijven. Hij eindigde altijd als laatste.

De leerkracht kon niet op hem wachten. Dus veegde ze altijd het bord af. Ze eiste dat hij het later op de dag inhaalde aan de hand van het schrift van een vriend. Op een dag kon de leerkracht, na meer van hetzelfde, de bordveger niet vinden. De jongen had die gepakt en zonder dat iemand het had gemerkt, verborgen. Hij werkte het overschrijven van de zinnen af. Daarna stond hij op en veegde het bord schoon.

Is het eerlijk om te zeggen dat deze jongen niet intelligent is? Stel dat we intelligentie omschrijven als het vermogen om de beschikbare informatie te gebruiken en problemen op te lossen. Dan kunnen we besluiten dat hij intelligent is. Het verhaal toont dat hij gebruik maakte van een analyseproces. Hij omschreef het probleem, evalueerde de mogelijke alternatieven om een oplossing te vinden. Zijn handeling was ook een ethische daad. Want hij probeerde nooit zijn gedrag te verbergen. Hij wou alleen zijn recht opeisen om dezelfde kans te krijgen als alle anderen.

De jongen kreeg straf voor wat hij gedaan had. Want hij “verspilde” de tijd van zijn klasgenoten en had de opdrachten van de leerkracht niet goed uitgevoerd. Want het enige wat voor de leerkracht belangrijk was, was dat de kinderen de tekst in het gemiddelde aantal minuten konden kopiëren.

Elke leerling leert op zijn eigen tempo en binnen zijn eigen situatie

Alle leerkrachten en het onderwijssysteem in het algemeen beweren dat leren een veelomvattend proces is. Want het omvat onder andere cognitieve, emotionele, relationele en symbolische processen. Dat is toch tenminste wat ze zeggen. Maar hoeveel leerkrachten houden rekening met de thuissituatie van hun leerlingen wanneer ze aan de leeromstandigheden denken waaraan ze onderworpen zijn?

In Bogotá, Colombia heeft één publieke school een leerprogramma opgestart dat de pedagogische methoden van Jean Piaget toepaste. Piaget vond het inhoudelijke aspect van leren niet zo belangrijk als de geestelijke processen die erbij betrokken waren. In deze school schrapten ze tests, lessen en onderwerpen. Elk kind kon zich integendeel inschrijven in de lessen van zijn keuze. Hun prestatie werd nooit op basis van cijfers geëvalueerd.

De resultaten waren verbazingwekkend. De leerlingen konden meerdere keren naar dezelfde les gaan als ze dat wilden. Bovendien waren ze gemotiveerd om dit te doen. De prestaties stegen aanzienlijk. Het leerproces was ook veel doeltreffender. Want omdat ze niet slaagden of zakten, stonden ze meer open voor dingen die ze niet begrepen en waarom. De leerlingen hadden het gevoel dat de school hun favoriete plek was. Iets soortgelijks gebeurde in de zogenaamde Mirakelschool in Barcelona in Spanje.

We zeggen tegen kinderen dat ze traag zijn. Of we vinden dat ze te weinig aandacht hebben of een intellectuele achterstand. We plakken een pathologie of een stempel op kinderen. Maar we moeten integendeel het onderwijssysteem in vraag stellen en beoordelen. Want het is in dit onderwijssysteem dat kinderen beoordeeld worden en een stempel krijgen.

Het is ook belangrijk dat we de situatie van elke leerling onderzoeken. Is er thuis of in hun persoonlijk leven iets gaande dat hen angstig of depressief maakt? Stimuleert de omgeving thuis het leren? Naast de neurologische beschouwingen hebben we over dit onderwerp nog steeds veel te bespreken.