Zelfkennis is hoe jezelf te leren kennen

Jezelf leren kennen is een buitengewoon ambitieus doel en tegelijkertijd bevrijdend. Carl Rogers zei: "De merkwaardige paradox is dat wanneer ik mezelf accepteer zoals ik ben, ik kan veranderen." In dit artikel stellen we enkele reflecties voor om je te helpen jezelf te leren kennen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 06 mei, 2023

De zoektocht naar zelfkennis is zo oud als de mensheid. In het oude Griekenland, meer bepaald op de zuidelijke helling van de berg Parnassus, stond een oud beeld van Homerus, bij het Orakel van Delphi. Daarop schreven de Grieken wel zeven grote mandaten. Een daarvan was ‘Ken jezelf’. Het werd toegeschreven aan Heraclitus.

Maar wat betekent jezelf kennen? In feite is het een vraag die even breed als lang is. Laten we de term daarom definiëren op een manier die gemakkelijk te begrijpen is. Zelfkennis (Spaanse link) is de informatie die je bezit over jezelf. In feite wat je gelooft, wat je wilt, en wat je waarneemt.

Zelfkennis: de kunst om jezelf beter te kennen

Sommige auteurs (Ryle, 1949) beweren dat jezelf kennen betekent dat je je bewust bent van je handelingen, je manier van reageren op bepaalde situaties, en je gedachten en gevoelens. Het houdt in dat je weet hoe je waarneemt en je gedraagt in de verschillende scenario’s van het leven. Hiervoor is taal uiterst belangrijk, omdat je als mens geneigd bent je leven op een verhalende manier te beschrijven.

Zelfkennis ontstaat uit observatie. Bedenk bijvoorbeeld welke copingstrategieën je gewoonlijk inzet als je een probleem signaleert. Ben je geneigd om hulp te vragen, probeer je zelfstandig een oplossing te vinden, of negeer je het totdat je geen andere keuze hebt dan voor een andere strategie te kiezen?

De informatie die je bezit over jezelf, over de manier waarop je denkt, je emoties ervaart, of reageert op situaties is dynamisch. Met andere woorden, ze verandert naarmate de tijd verstrijkt en je wordt verrijkt door levenservaringen. In feite is dit soort kennis, in tegenstelling tot andere soorten kennis, gebaseerd op je overtuigingen. Inderdaad, voor José Burgos (2003) “geloven is weten”.

Reflecties voor het bevorderen van zelfkennis

De taak om ‘in jezelf te kijken’ kan productiever worden als je jezelf helpt door jezelf enkele vragen te stellen. Door introspectie kun je tot conclusies over jezelf komen die je misschien niet eerder had opgemerkt.

Bovendien kun je, door jezelf te leren kennen, misschien innovatieve manieren vinden om op een meer aangepaste manier met overweldigende levensgebeurtenissen om te gaan. Bovendien zul je meer genieten van de alledaagse dingen die welzijn verschaffen.

1. Al je problemen zijn verdwenen

Stel je voor dat alle dingen die je ongemak bezorgen verdwenen zijn. Dat, na het indrukken van een denkbeeldige knop, al je problemen met betrekking tot je financiën, kinderen, partner, vriendschappen en werk zijn verdwenen. Wat zou je dan doen? Zou je je beter voelen?

Het antwoord op deze vraag is verre van eenvoudig. Dat komt omdat problemen bij het leven horen. De manier waarop je reageert op onaangename gebeurtenissen zegt echter veel over jezelf. Dus, zie je ze onder ogen of vermijd je ze? Actieve coping hangt samen met een grotere perceptie van self-efficacy (Spaanse link). Met andere woorden, je voelt je beter in staat om de uitdagingen van het leven aan te gaan.

Door je los te maken van de problemen die je belagen (door op een denkbeeldige knop te drukken) kun je een ander perspectief aannemen. In feite kun je observeren hoe je reageert op wat je ongemak veroorzaakt. Ben je tevreden met de manier waarop je het doet? Als het antwoord nee is, kun je het veranderen.

2. Kijk naar het goede in je

Als mens ben je je potentieel bewust van veel van je gebreken. Dit feit kun je begrijpen door middel van een eenvoudige metafoor. Je gebreken zijn als grote zwarte klodders op een immense witte muur. Bovendien zijn ze misschien zo groot geworden dat de muur niet langer wit is.

Als dit het geval is, worden je gebreken verlicht. Het is alsof ze in het pad liggen van de koplampen van een auto. Dit kan ervoor zorgen dat je geen oog meer hebt voor je sterke punten of de dingen die je het leukst vindt aan jezelf. Dus, wat dacht je ervan om te proberen een deel van je dag te wijden aan het beschrijven van jezelf in positieve termen? Denk daarvoor aan hoe je favoriete persoon je zou beschrijven.

In werkelijkheid dringt je taalgebruik door in je gedachten en emoties. Bijgevolg kan het vaker zien van het slechte in jezelf dan het goede de manier waarop je naar het leven kijkt vertroebelen.

Zou je bereid zijn een wat vriendelijkere bril op te zetten om je eigen werkelijkheid te bekijken? Het is geen zelfbedrog. De oefening bestaat eenvoudigweg uit het jezelf herinneren van de positieve eigenschappen waarvan je weet dat je die in je herbergt.

3. Hoe gelukkig ben je?

Wat vind je leuk? Welke dingen geven je een goed gevoel? Wat is belangrijk voor je? Geluk is een complex onderwerp. Daarom bestaan er uitgebreide en vruchtbare debatten over het begrip geluk. In feite zijn er evenveel definities van geluk als er mensen zijn die het ervaren. Maar wij willen ons concentreren op de laatste vraag: wat is belangrijk voor jou?

Geluk kan worden opgevat als een tijdelijke toestand. Je ervaart het wanneer je geconfronteerd wordt met gebeurtenissen die voor jou, als individu, belangrijk zijn.

Een brandweerman bijvoorbeeld kan zich aan het eind van zijn werkdag gelukkig voelen omdat hij twee mensenlevens heeft gered. Aan de andere kant kan iemand anders geluk ervaren om het simpele feit dat hij elke dag met zijn gezin ontbijt.

Wat voedt jouw geluk? Waar haal je de energie vandaan om je voort te stuwen? Waar hou je van? Als je deze vragen kunt beantwoorden, kun je jezelf doelen stellen. In die zin zou geluk opgevat kunnen worden als het subjectieve vermogen om van het leven te genieten, zowel bij het nastreven van een doel als bij het vervullen ervan (Veenhoven, 2001).

Het bereiken van zelfkennis

Om zelfkennis te bereiken is reflectie nodig. Om dit te doen raden we je aan een rustige plek te zoeken die je rust geeft.

Probeer elke dag een paar minuten te wijden aan reflectie over wat je doet, hoe het met je gaat, wat je voelt, waar je heen wilt, en wat je tot nu toe bereikt hebt. Dit is een heel nuttige manier van zelfregulering en jezelf beter leren kennen.