Wat zijn denkfouten en hoe kunnen we ze aanpakken?

Gedachtes zijn mentale producten die voortkomen uit het vermogen dat we als mensen hebben om te ‘werken’ met onze geest. Dat wil zeggen dat we alles dat er om ons heen gebeurt of dat er zich binnenin onze geest afspeelt kunnen interpreteren en beoordelen.

Mensen besteden uren, dagen en zelfs complete levens aan nadenken. We evalueren wat ons overkomt en denken na over onbelangrijke en zelfs abstracte dingen. Soms produceren we zelfs gedachtes waar we ons voor schamen. En op andere momenten reizen we in onze geest naar het verleden of naar de toekomst.

Ons talent om na te denken is, kort gezegd, enorm en weten hoe we dit talent kunnen handhaven is een essentieel onderdeel van het behouden van een goede, emotionele gezondheid. Onze gedachtes bepalen onze emoties en deze bepalen op hun beurt ons gedrag.

Denk bijvoorbeeld aan gedachtes die ons ongezonde emoties laten voelen, negatieve automatische gedachtes, vooroordelen of cognitieve vervormingen. Niet iedere gedachte brengt relevante emoties voort. Als ik bijvoorbeeld denk ‘Er blaft een hond’ is het waarschijnlijk dat dit op emotioneel niveau niets genereert.

Het zou anders zijn als ik zou denken ‘Er blaft een hond’ en hier meteen de betekenis ‘Dat betekent dat hij gevaarlijk is en mij misschien aanvalt’ aan geef. Hier verandert het scenario compleet, omdat volgens mijn gedachte mijn overleving of integriteit in het geding is. Dit is gevaarlijk, wat betekent dat ik de angstrespons zou moeten activeren, met alles wat dat met zich meebrengt.

Enkele typische denkfouten

Er zijn veel denkbeelden, maar we gaan ons focussen op het analyseren van die denkfouten waarvan ik denk dat ze het meest voorkomen. De denkfouten die ons op een meer uitgesproken manier kunnen beïnvloeden.

De waarzegsterfout

Deze denkfout wordt geproduceerd wanneer je ervan overtuigd bent te weten wat de andere persoon denkt. Of wanneer je denkt dat iets op het punt staat te gebeuren en je zelfs durft te wedden op de waarschijnlijkheid dat deze gebeurtenis gaat plaatsvinden.

Zwart-wit gedachtes

Door deze denkfouten plaats je bepaalde kwaliteiten of karakteristieken aan de uiteindes van het spectrum, zonder rekening te houden met het feit dat alles niet simpelweg zwart of wit is. Er bestaan ook allerlei grijstinten. Hoe vaak heb je jezelf wel niet wijsgemaakt dat alles verkeerd zou gaan als je een fout zou maken? Vraag jezelf af: hoe kan één fout er nou voor zorgen dat alles verkeerd zal gaan? Overdrijf je niet een beetje?

Personalisatie

Vaak zie je jezelf als het middelpunt van het universum, zowel in goede als slechte situaties. En je denkt dat anderen zich constant met jou bezig houden, met wat je wel of niet doet, hoe je je kleed, wat je zegt, etc.

In werkelijkheid is iedereen bezig met zijn eigen problemen en niet met het leven van anderen. En als dat niet het geval is, dan heeft die persoon een probleem waar hij echt eens naar zou moeten laten kijken!

Zoals je misschien wel kunt raden trek je je met deze fout alles persoonlijk aan. En op deze manier zul je een hoop angst, schuld, verlegenheid, etc. voelen.

Rampdenken

Je maakt deze fout doorgaans wanneer je de realiteit zo erg overdrijft, zonder enige vorm van bewijs, dat je overal bedreigingen en potentiële gevaren ziet. En je altijd denkt in termen van ‘Wat als?’, ‘En wat als ik afzeg?’, ‘Wat als mijn vriendin mij verlaat?’, ‘Wat als ik ziek ben?’. Op elk van deze vragen geef je als antwoord ‘dat zou verschrikkelijk zijn’. En je leeft alsof het allemaal werkelijk heeft plaatsgevonden. Alsof het een ramp zou zijn die je nooit te boven zou komen.

Hoe kan ik mijn gedachtegang objectiever maken?

Houd in gedachte dat al deze denkfouten ontstaan uit verschillende overtuigen die in ons geworteld zitten en al ingeworteld zijn sinds onze kindertijd. Kortom, objectief zijn is een proces dat tijd en moeite vereist, maar je wel kan helpen om je beter te voelen.

Je zal een meer wetenschappelijk en rationeel wezen worden, met minder denkbeelden, als je het volgende doet:

Interpreteer de werkelijkheid alleen met je vijf zintuigen

We kunnen alleen onze realiteit kennen door het te observeren, aan te raken, te proeven, te beluisteren en te ruiken. Er is geen zesde zintuig dat ons meer informatie kan geven. Dus wees je bewust van het huidige moment waarin je leeft, met je vijf zintuigen. Want in dit moment bevindt zich de realiteit waar je toegang toe hebt. Wat er gaat gebeuren in de toekomst of wat er zich afspeelt op een andere plek of in de geest van iemand anders is niet jouw realiteit, noch kan je het echt kennen.

Stel jezelf wetenschappelijke vragen

Als je de realiteit wilt leren kennen kun je, naast het gebruikmaken van je vijf zintuigen, jezelf ook dingen afvragen als: Hoe kan ik zeker weten dat mijn collega mij bekritiseert? Welk bewijs heb ik om te denken dat ik een ongeluk zal krijgen als ik autorijd? Wat is de kans dat ik ook daadwerkelijk ziek wordt?

Wees je bewust van waar deze gedachtes vandaan komen

Zoals we eerder al uitlichtten komen bevooroordeelde gedachtes voort uit overtuigingen. Ze zijn als de wortels van een boom en cognitieve fouten zijn de bloesem. Analyseer wat je overtuigingen zijn en je zal te weten komen waarom je de denkfouten maakt. Heb je liefde nodig om gelukkig te zijn? Denk je dat je zorgen maken zal helpen om je problemen op te lossen? Denk je dat een bepaald soort persoon slecht is en het verdient gestraft te worden?

Voer experimenten uit

Alsof je een wetenschapper bent zou je experimenten moeten uitvoeren die zullen bevestigen of wat je denkt waar is of bevooroordeeld. Als je bijvoorbeeld denkt dat iemand achter je rug om over jou praat, zul je je moed moeten verzamelen en aan die persoon moeten vragen of het waar is of niet.

Zijn antwoord zal je helpen te realiseren of het iets was dat je zelf in je hoofd hebt gehaald of dat het werkelijk waar was. Deze persoon zou natuurlijk ook tegen je kunnen liegen, maar hier heb je geen controle over!  Richt je dus op de dingen die je op kunt lossen en vergeet al het andere.