Wat kenmerkt een gezonde relatie?

De spreuk ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’ is vooral voorbehouden aan de prins en prinses op het witte paard, in sprookjes. Toch verslijten we als gewone sterveling heel wat partners, zonder echt te begrijpen wat een gezonde relatie precies behelst.

We lijden aan de liefde, we vernederen onszelf voor de liefde en we slikken onze trots in tegenover onze metgezel. Na een breuk rollen de tranen over onze wangen en we doen alles voor mensen die het niet eens verdienen. Diep van binnen zijn we misschien als de dood voor eenzaamheid en voor ons eigen gezicht in de spiegel, om te ontdekken wie we werkelijk zijn.

Velen van ons hebben een groot aantal relaties achter de rug en door de aldus opgelopen emotionele en mentale schade en bagage, is het erg lastig geworden om te onderscheiden wat nou wel en wat niet heilzaam is in onze amoureuze verhoudingen. Het vooruitzicht weer alleen te zijn bevreest zo, dat we ons nog liever laten onderdrukken door mensen die ons slecht behandelen, of niet wezenlijk om ons geven.

Leer een ongezonde relatie te herkennen

De psycholoog Walter Riso helpt ons, in zijn boek Verliefd of Verslaafd, helder te zien wanneer, hoe en waarom bepaalde relaties ons beschadigen. Hij identificeert verschillende uitingsvormen van ongezonde relaties:

Obsessieve liefde

Volgens Riso komt het obsessieve karakter erop neer dat de behoefte aan liefde in de relatie onverzadigbaar wordt. Een van de twee, of allebei, is nooit tevreden, onbevredigbaar zelfs. Hij of zij kan niets alleen doen, zonder de ander, en vertoont een hoge mate van afhankelijkheid en plakgedrag.

De ontvangende partij voelt zich direct of indirect gedwongen meer te geven dan goed voor hem of haar is, met als resultaat chronisch overweldigd en psychologisch leeggezogen worden. Oftewel: stress. Een obsessieve partner heeft geen eigen grenzen en laat nauwelijks ruimte voor onze individuele vrijheid en autonomie.

Afhankelijke liefde

Dit is het geval bij koppels waarin beide zijden hun identiteit en zelfvertrouwen hebben verloren. Dit type geliefden kopieert, bewust of onbewust, elkaars gebaren, grapjes en kledingkeuzes. Soms wordt in een dergelijke dynamiek zelfs een punt bereikt waarop de één bijna bezeten raakt van de ander en zich zo abnormaal aanpast, dat er niets oorspronkelijks van hem of haar zelf overblijft.

Echt liefhebben daarentegen omvat zo veel meer. Namelijk het intact houden en waarderen van je eigen, karakteristieke persoonlijkheid; de ander zichzelf laten zijn en hem/haar daarom beminnen; zowel elkaars zwakheden als kracht omarmen. Acceptatie is het sleutelwoord.

Angstige liefde

We zijn – vrijwel zonder uitzondering – beducht voor het stuklopen van een relatie, voor onherstelbare ruzie met iemand waar we veel van houden. Toch moeten we niet vergeten dat liefhebben sowieso een risico is en blijft. Wie zich verloren voelt als hij verlaten wordt, worstelt met existentiële angst, onzekerheid en de opdoemende schaduw der sociale isolatie.

Deze onderhuidse ‘oerangst’ kan zich op allerlei manieren manifesteren: bijvoorbeeld dat onze partner ons teleur zal stellen, ons zal verlaten, vreemd zal gaan of  zomaar van de ene op de andere dag niet meer van ons zal houden. Riso’s aanbeveling luidt dan ook: wees je ervan bewust dat er in de liefde geen absolute zekerheden bestaan; die onvermijdelijke onzekerheid moeten we simpelweg leren accepteren.

Onderdrukkende liefde

In de liefde is het essentieel om de onvervreemdbare vrijheid van de ander te respecteren. Dat wil zeggen: zij mogen hun eigen vrienden, voorkeuren, hobbies en overtuigingen hebben en houden. Een relatie waarin al deze aspecten en verschillen niet onvoorwaardelijk worden hooggehouden, is gedoemd. Sterker nog: dat maakt het ons onmogelijk om echt onszelf te zijn.

Beide partners dienen elkaars karakter, principes, waarden en idealen in ere te houden, zelfs als die tegengesteld zijn. Het is van groot belang zulke onderlinge verschillen te zowel te erkennen als te aanvaarden. Dat draagt namelijk direct bij aan het vertrouwen tussen en de integriteit van het betreffende koppel.

De crux en geheimen van een gezonde relatie

Marc en Angel Chernoff helpen hun cliënten sinds jaar en dag met het ontwikkelen van gezonde, langdurige relaties. Zij verschaffen een aantal zeer waardevolle antwoorden op de hamvraag die haast iedereen zichzelf, van tijd tot tijd, stelt: Hoe creëer en cultiveer ik gezonde, bevredigende relaties? Allereerst hebben zij een lijstje gemaakt van dingen die je in dat geval vooral niet moet doen. Hierbij enkele belangrijke pijlers van hun benadering:

Verwacht niet van je relatie dat die je problemen oplost

Als je bang bent om alleen te zijn, is een relatie níet het ultieme reddingsmiddel. Het is namelijk onontkoombaar om zelf van binnen, in je eigen ervaring, te onderzoeken waar die angst vandaan komt en waarom alleen al het idee van eenzaamheid zo bedreigend lijkt. Zodra je die blokkade intern hebt begrepen en opgeheven, zul je beter in staat zijn om op een gezonde en gebalanceerde manier met andere mensen om te gaan.

Onthoud dat jouw innerlijke leegte, angst en verveling uiteindelijk uitsluitend jouw verantwoordelijkheid zijn en dat ze je ook in een relatie parten zullen blijven spelen, als je ze tevoren niet onder ogen komt. Werk daarom actief aan jezelf en aan je problemen, voordat je aan een relatie begint.

Wees niet te kleverig

Natuurlijk brengen we in het begin van een relatie graag zo veel mogelijk tijd met elkaar door, maar langzaamaan moeten we elkaar wel steeds meer ruimte geven en gunnen. Vergeet niet dat je elk ook nog een eigen leven hebt. Jezelf en de ander toestaan om ook zelfstandig dingen te ondernemen en beleven, is cruciaal voor een duurzaam gezonde relatie.

Gelukkig koppels beseffen heel bewust het gedeelde belang dat beiden ‘tijd voor zichzelf’ nemen. Zij genieten van hun vrijheid en vermogen tot zelfbeschikking. En aan het eind van de dag komen ze dan weer samen, om hun ervaringen te delen en elkaar zo wederzijds te verrijken.

Heb geen geheimen

Vertrouwen is de onmisbare basis van iedere relatie. Als zulke betrouwbaarheid eenmaal wordt geschaadt, dan is het bijzonder lastig om het volledig te herstellen. Juist daarom is het zo enorm belangrijk dat onze partner zich geen vreemde waant in ons leven.

Natuurlijk zijn er momenten dat je even alleen wilt zijn, wanneer je ruimte nodig hebt om te reflecten op je eigen problemen. En een gezonde partner zal daar geen bezwaar tegen maken. Toch is het – mocht dat aan de orde zijn – goed om moeite te doen, door open en oprecht te communiceren waarom je behoefte hebt aan een adempauze of aan tijdelijke afzondering.

Want soms horen we uitspraken als: “Ik heb hem dat inderdaad niet verteld, maar er in elk geval niet over gelogen.” Dat is een absolute contradictie, want iets weglaten, iets expres niet zeggen, is zonder meer een vorm van liegen. Wie liegt of dingen verzwijgt, wordt daar vroeg of laat mee om de oren geslagen.

Laat je niet domineren door angst

Liefhebben zelf mag nooit de schuld worden gegeven. Liefde verdwijnt door verstikking en rigiditeit. En geen enkele liefdevolle relatie zou ooit zijn ontstaan als we niet de spreekwoordelijke sprong in het diepe durfden te wagen. Je openstellen voor de liefde betekent, behalve de belofte van groot geluk, ook gekwetst kunnen worden.

Uit angst contact met anderen vermijden is echter een onhoudbare positie. Zelfs als we in het verleden gekrenkt zijn, is het van vitaal belang steeds weer opnieuw te leren vertrouwen. Mits we uiteraard niet dezelfde fouten blijven maken en iedere dag iets wijzer worden.