Wat is jaloezie of afgunst nu precies?
We kennen allemaal jaloezie of afgunst, een sociale emotie die we elke dag in actie zien. Hoewel het in de meeste gevallen een negatieve connotatie heeft, vervult het ook belangrijke functies. De psychologie leert ons dat emoties niet slecht of goed zijn (behalve psychische aandoeningen), ze kunnen gewoon aangenaam of onaangenaam zijn. Bovendien spelen ze altijd een rol.
Afgunst wordt – in zijn eenvoudigste aspect – vertegenwoordigd in een ongelijke driezijdige relatie. Deze relatie bestaat uit twee personen en één object. En als één van deze mensen het object heeft en de ander het wil maar niet krijgt, ontstaat er ongelijkheid. Dit is een emotie die sociale vergelijking met zich meebrengt.
Sociale vergelijking
Mensen leven in complexe samenlevingen, waar de sociale status van invloed is op hun leven. Daarom is het vanuit adaptief oogpunt zinvol dat we ons zorgen maken over ons sociale leven. Hier ontstaat sociale vergelijking, in een poging om beter gepositioneerd te zijn en over betere sociale middelen te beschikken.
Maatschappelijke vergelijking kan op twee manieren plaatsvinden: (a) oplopend, onszelf vergelijken met mensen die wij beter achten dan onszelf. Of (b) aflopend, onszelf vergelijken met degenen die we slechter achten dan wij. Elk van hen vervult een functie en heeft zijn redenen. Maar voor het onderzoeken van jaloezie of afgunst, zijn we geïnteresseerd in de oplopende vergelijking: we zijn jaloers op degenen die iets hebben wat we willen.
Wat is jaloezie?
Het is een pijnlijke sociale emotie omdat het het product is van ongelijke relaties. Zoals gezegd heeft het te maken met sociale vergelijkingen en zelfevaluatie. Daarom kunnen we het ook wel een sociale thermometer noemen. Het stelt ons in staat om onze sociale status te kalibreren en actie te ondernemen als het niet is zoals we zouden willen.
Omdat het soms openlijk wordt uitgedrukt als een teken van bewondering (ik ben zo jaloers!), is het normaal dat het niet meteen duidelijk is. In die zin maakt het verbergen van deze emotie deel uit van ons sociaal protocol. Dit vervult twee duidelijke functies. Enerzijds voorkomt het dat de jaloerse persoon zijn lagere status openbaar maakt en zich beschermt tegen mogelijk waardeverlies, anderzijds vermijdt het het bedreigen van de persoon waar de jaloezie of afgunst tegen gericht is.
Het object van deze emotie kan verwijzen naar een grote verscheidenheid aan elementen. Het kan gaan om bezittingen, maar ook om persoonlijke kenmerken of herkenning. Het wordt het onderwerp van afgunst wanneer een persoon het niet bezit maar het wil bezitten, en ziet dat een andere persoon het heeft. De wens komt meestal voort uit een poging om een minderwaardige of achtergestelde positie te overwinnen. Dat wil zeggen, we willen het niet vanwege het object zelf, maar vanwege wat het object vertegenwoordigt.
Hoe kunnen we reageren als we ons jaloers voelen? Hier beschrijven we de twee soorten jaloerse reacties en hun gevolgen.
Twee soorten jaloezie of afgunst
Er zijn twee hoofdtypen: goedaardig en kwaadaardig (ook bekend als leedvermaak). Goedaardig komt naar boven als de jaloerse persoon zich slecht voelt bij het zien van het succes van de ander, maar geen slechte dingen toewenst. Dit soort veroorzaakt gedrag gericht op het verbeteren van de status van de jaloerse persoon. Ze kunnen dit bereiken door het object van afgunst te krijgen zonder zich te bemoeien met de persoon die ze benijden.
Met kwaadaardige afgunst, naast het willen wat de ander heeft, wenst iemand hen slechte dingen toe. Er is geen gedrag gericht op verbetering; hun gedrag zal proberen om het object van afgunst te devalueren, of zelfs de status van de benijde persoon te verminderen door het object te verwijderen.
Beide soorten zoeken hetzelfde, de jaloerse persoon wil een status hebben die gelijk is aan of groter is dan de persoon die hij of zij benijdt. Bij kwaadaardige afgunst wordt het verkregen door het verminderen van de status van de benijde persoon. Met goedaardige afgunst is dit door het verhogen van de status van de jaloerse persoon. Hoewel de eerste sociaal is van aard, moeten we niet vergeten dat leedvermaak is ook een emotie is die zeer aanwezig is in ons leven.
Hier is een vraag om na te denken: als we jaloers zijn op een ander, wat voelen we dan het meest, goedaardige jaloezie of leedvermaak?
