Waarom worden sommige komieken depressief?

Waarom worden ogenschijnlijk gelukkige mensen, zoals cabaretiers, depressief? In dit artikel willen we deze realiteit begrijpen waarin schijnbare humor niet genoeg is om de geestelijke gezondheid te beschermen...

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Gonzalo Blanco Sardina

Laatste update: 28 januari, 2023

Ze zeggen dat iemand met een depressie twee levens tegelijk leeft: “Er is het leven dat iedereen ziet en dan is er het leven dat alleen ik zie,” legt Kevin Breel uit in een TED-talk. Velen van ons vinden het moeilijk te begrijpen dat een gelukkig en grappig persoon, zoals we geneigd zijn aan een komiek te denken, in staat zou kunnen zijn de wil om te leven te verliezen. Daarom gaan we in dit artikel de vraag onderzoeken waarom sommige komieken depressief worden.

Er is een biologische en organische oorsprong aan depressie. Het moet dus behandeld worden als elke andere verwonding aan het lichaam. “Depressie is niet verdrietig zijn in je leven als er iets misgaat. Depressie is verdrietig zijn als alles in je leven goed gaat,” reflecteert Kevin Breel.

Sad clown syndrome

Deze dualiteit waar de Canadese komiek het over heeft, verschijnt in iedereen die aan een depressie lijdt. Maar in het geval van een komiek kan het echt martelend worden.

Volgens Álvaro Montoya, een psychiater aan het Imbanaco Medisch Centrum (Colombia), komt dat omdat ze “gevoeliger zijn en zich daarom gemakkelijker in de plaats van anderen kunnen stellen.” Het idee is in feite dat komieken meer vatbaar zijn voor lijden en daardoor depressief kunnen worden.

De macht en status van een succesvol persoon kunnen een belemmering zijn om zich aan een effectieve behandeling te houden. Bovendien is er de extra moeilijkheid om psychologische hulp te zoeken, want veel mensen associëren depressie met zwakte en zullen niet om hulp vragen.

Het verschijnsel dat zou kunnen verklaren waarom sommige komieken depressief worden, staat bekend als de droevige clownsparadox. Het is een term die het maskeren of negeren van depressieve symptomen door humor of sympathie betekent.

In feite heeft het gebruik van humor als ontsnappingsroute gevolgen op lange termijn, ook al ervaren cabaretiers een toename van adrenaline door het gelach van hun publiek.

Robin Williams: de gevolgen van ontkenning

Als we het hebben over humor en depressie herinneren velen van ons zich Robin Williams. Hij was de Oscar-winnende komiek en acteur die zichzelf in 2014 van het leven beroofde. Dat was de laatste stap in een fase van depressie die verergerde nadat hij terugviel in alcoholisme en drugsverslaving.

Deze ster van grote films, zoals Good Will Hunting en Awakenings, was slechts een van de vele komieken die mogelijk leed aan de sad clown paradox. “In tegenstelling tot wat de meesten geloven, is (depressie) niet noodzakelijkerwijs gekoppeld aan een verlies, of dat nu dat van een geliefde is of een financieel faillissement,” legt Montoya uit.

In het geval van Robin Williams kunnen we een chroniciteit in zijn lijden vaststellen, die werd versterkt door “zelfdestructief gedrag.”

Bij Robin Williams hebben zowel isolement als een gebrek aan begrip van zijn omgeving het ons allen bekende tragische einde bespoedigd. In feite is het normaal dat wanneer een succesvol persoon aan een depressie lijdt, de mensen in zijn omgeving het niet begrijpen.

Sterker nog, juist deze houding van gebrek aan empathie en begrip is meestal een van de belangrijkste redenen waarom sommige komieken depressief worden.

Bo Burnham: Inside

Een ander bekend geval in de afgelopen jaren was dat van Bo Burnham, een Amerikaanse muzikant en komiek. Hij wist de angst en depressie die typisch zijn voor de pandemie te materialiseren in zijn speciale show, Bo Burnham: Inside. Deze show werd geproduceerd door Netflix.

In deze show navigeerde Burnham door de verschillende stadia van lockdown met schijnbaar weinig samenhangende komische liedjes. Afgewisseld met deze zijn enkele niet al te vloeiende overgangen waarin de kijker getuige is van de verslechterende geestelijke gezondheid van de komiek. Hij lijkt zelfs te flirten met het idee van zelfmoord.

Als we echter dieper in het verhaal van deze show duiken, ontdekken we een rode draad. Het begint met liedjes als “Content” en “Comedy,” die Burnhams depressieve situatie aantonen. Later wijzen liedjes als “How the World Works” en “Welcome to the Internet” op de ware schurken van dit verhaal. Dit zijn het systeem en het internet, het netwerk waarvan we allemaal steeds afhankelijker worden.

Na andere liedjes en monologen eindigt de show in een nogal zoete maar ironische finale. Bo Burnham laat satire en cynisme achterwege om de kijker een grote waarheid voor te leggen: we zijn allemaal een beetje gebroken van binnen en hoe eerder we dat toegeven, hoe beter.

Kevin Breel’s activisme

Kevin Breel is een van de komieken die een manier heeft gevonden om zijn depressie een andere wending te geven. De jonge Canadees heeft niet alleen een boek geschreven waarin hij over zijn ervaring vertelt. Hij reist ook de wereld rond om lezingen te geven en zichtbaar te maken waar velen in stilte onder lijden. Breel wijt dit maatschappelijke probleem aan onwetendheid.

“Die onwetendheid heeft een wereld gecreëerd die depressie niet begrijpt, die geestelijke gezondheid niet begrijpt,” zegt hij in een TED-talk. Breel gelooft dat de wereld zich niet voorbereid voelt om het probleem aan te pakken, omdat “we het gewoon wegduwen en in een hoekje stoppen en doen alsof het er niet is, en hopen dat het zichzelf oplost.”

Het is duidelijk dat we, om een probleem op te lossen, eerst moeten erkennen dat het bestaat. “We hebben het nog niet gedaan. We kunnen dus niet echt verwachten een antwoord te vinden als we nog steeds bang zijn voor de vraag”, reflecteert de Canadees.

“Depressie is oké. Als je er doorheen gaat, weet dan dat je oké bent. Weet dat je ziek bent, dat je niet zwak bent, en dat het een probleem is, geen identiteit,” vervolgt hij.

Kevin Breel spreekt vanuit zijn hart en zijn persoonlijke ervaring. In feite heeft hij sinds zijn tienerjaren een depressie doorgemaakt en gaat dat nog steeds door. “Het heeft me door het donker gesleept, maar alleen om me eraan te herinneren dat er licht is,” besluit hij.

Waarom worden sommige komieken depressief?

Het is niet zo dat komieken vatbaarder zijn voor depressies. Het is eerder dat ze, gezien hun gevoeligheid en persoonlijkheidskenmerken, meer last hebben van dit soort problemen.

Bovendien motiveert of vergemakkelijkt hun positie in het geval van succesvolle komieken de roep om hulp niet. “Hoe gaan ze hun problemen vertellen aan een vreemde man, als hij ze niet gaat oplossen?” verklaart Gerardo Campo Cabal, hoofd van de afdeling Psychiatrie aan de Universidad del Valle, in Colombia.

Tenslotte heeft de lijder aan een depressie zeker geen behoefte aan opmerkingen als “Raap jezelf bij elkaar” of “Je moet meer buiten komen.” Depressie is een zeer invaliderende ziekte die ervoor zorgt dat de lijder zich thuis isoleert en zich uitgeput voelt. In de woorden van Campo Cabal moet depressie “behandeld worden.”