Waarom liet A. Lubitz vliegtuig A320 neerstorten?

Op vierentwintig maart 2015 was de hele wereld in rep en roer door een vliegtuigongeluk in de Alpen, waarbij 150 mensen en vijf honden aan boord waren. Dit was een grootschalige tragedie die ervoor zorgde dat mensen in meerdere landen verward waren, terwijl de bevolking, vol verwachting en met gebroken harten, zocht naar antwoorden om dit ongeluk te verklaren.

Dit was het moment waarop het debat begon over of er beveiliging zou moeten zijn bij goedkope luchtvaartmaatschappijen of niet en over de leeftijd van een vliegtuig dat misschien wel helemaal niet in de lucht had mogen zitten. Iedereen, overal, zocht naar duizenden antwoorden, duizenden verklaringen in die soms ‘imperfecte’ machines die deel uitmaken van ons moderne leven.

Soms laat de technologie het afweten; dat weten we. Ongelukken gebeuren en deze ongelukken worden bijna altijd veroorzaakt doordat iets over het hoofd wordt gezien, zoals een fout of slechte onderhoud.

Maar weinigen van ons dachten aan de mogelijkheid dat de schuld misschien niet bij de machine lag, maar bij de man die de machine bestuurde, in dit geval een jonge co-piloot die het vliegtuig vanuit eigen beweging in de Franse Alpen liet storten en daarbij iedereen die aan boord zat met zich meenam.

Hoe kunnen we deze gegevens met elkaar verenigen? Als mensen zijn we altijd op zoek naar een reden, een verklaring die zo’n onbegrijpelijke daad rechtvaardigt (zelfs als dit onmogelijk is). Hoe kunnen we dit soort gedrag verklaren: is het simpelweg irrationeel, misschien een bepaalde aandoening of is het gewoon een wrede daad?

Wat heeft er toe geleid dat Andreas Lubitz vliegtuig A320 liet storten in de Alpen? Laten we in dit artikel eens de mogelijke oorzaken analyseren, ingaan op alle informatie die we tot onze beschikking hebben gekregen in de poging om een reden te vinden ‘waarom’.

Een als ‘bekwaam’ verklaarde piloot met psychologische problemen

Andreas Lubitz was alleen in de cockpit toen hij plotseling, uit eigen beweging, besloot om de knop in te drukken waarmee hij de afdaling van het vliegtuig inzetten, waardoor niet alleen hij, maar ook alle anderen in het vliegtuig hun leven zouden verliezen door neer te storten in de Franse Alpen.

Volgens de luchtvaartmaatschappij Lufthansa was de co-piloot van dit luchtvliegtuig bekwaam verklaard om zijn werk te doen; niemand vermoedde iets en hij was het perfecte voorbeeld van bekwaamheid en professionalisme.

Er bestaat echter ook een medisch verslag waarin wordt aangegeven dat Lubitz noch bekwaam, noch professioneel was en dat iemand met zijn psychologische gemoedstoestand niet geschikt was om nog verder te werken. Lubitz was zich hiervan bewust, maar verre van het te accepteren, vernietigde hij dit verslag zonder dat het bedrijf er ooit achter kwam dat het überhaupt bestond. Hij bleef gewoon naar zijn werk gaan, terwijl hij dit in werkelijkheid helemaal nooit had mogen doen.

Volgens de vrijgegeven informatie leed Andreas Lubitz aan een ernstige depressie. Deze depressie werd ondersteunt doordat hij en zijn vriendin net uit elkaar waren gegaan, een emotioneel probleem dat misschien wel de oorzaak is geweest van deze suïcidale actie.

Lubitz had al gedurende zijn hele leven te maken met deze depressieve stoornis; hij had ook al eerder iets soortgelijks meegemaakt, maar werd toen behandeld voor een ernstige depressieve aanval.

Ernstige depressie en ‘verlengde zelfmoord’

We moeten onszelf dus de volgende vraag stellen: kan een ernstige depressie ervoor zorgen dat iemand niet alleen zelfmoord pleegt, maar daarnaast ook nog 150 andere mensen van hun leven berooft?

Wanneer we het hebben over depressie, moeten we onthouden dat geen één psychologisch probleem bij twee mensen hetzelfde is; dat wil zeggen dat er geen enkelvoudig patroon bestaat dat we gemakkelijk kunnen herkennen. Vaak is er sprake van verschillende gerelateerde stoornissen. Het is mogelijk dat Lubitz niet leed aan een ernstige depressie, maar in plaats daarvan aan een psychotische depressie. Dat weten we niet.

De redenen die ervoor kunnen zorgen dat iemand depressief wordt, kunnen heel verschillend en ingewikkeld zijn, maar is altijd sprake van het gevoel dat iemand de controle over zijn eigen leven en zijn eigen emoties verliest, alsook een zeer negatief beeld van de toekomst. Er is totaal geen hoop. Wanneer deze gemoedstoestand sterker wordt, leidt het meestal tot de ontwikkeling van suïcidale verlangens.

Gemiddeld heeft vijftien procent van de mensen die last heeft van depressie ook zelfmoordneigingen. Wat echter helemaal niet veel voorkomt is dat zelfmoordneigingen overgaan in moordneigingen. Dat wil zeggen, het is vrij ongewoon dat iemand die de drang heeft om zijn eigen leven te beëindigen ervoor kiest om hierbij meerdere mensen te ‘straffen’ en in dit geval ook nog eens mensen waarmee deze persoon helemaal geen emotionele band heeft.

In zo’n geval hebben we het over een ‘verlengde zelfmoord’. Oftewel, situaties waarin een persoon niet alleen zijn eigen leven wil beëindigen, maar hierbij ook het leven van andere onschuldige mensen. De frustratie en wanhoop van deze mensen is zo vergevorderd dat het voor hen niet meer voldoende is om slechts zichzelf kwaad aan te doen; deze mensen willen hun agressieve verlangens vergroten door er ook anderen in te betrekken. Er is sprake van woede en een drang naar wraak.

In het geval van Andreas Lubitz, weten we bijvoorbeeld dat hij geobsedeerd was met vliegen. Zijn emotionele problemen hadden er waarschijnlijk voor gezorgd dat hij in een nieuwe depressie was gezakt, een proces dat blijkbaar al die tijd in slaaptoestand al aanwezig was in zijn psychologische gemoedstoestand en dat een groot genoeg probleem was om zijn diploma uit te stellen.

Het psychologische verslag waarin werd aangegeven dat Lubitz ‘niet bekwaam was voor dit werk en niet mocht vliegen’ was ongetwijfeld een beslissende factor voor zijn zelfmoordneigingen en ook zijn drang naar wraak. Dit zou zijn laatste vlucht zijn, maar hij zou niet de enige zijn die pijn zou voelen. Dit leed zou meerdere dimensies bereiken en zonder ook maar een greintje twijfel ging hij ervoor.

Sommige deskundigen leggen uit dat dit soort onbegrijpelijke daden soms worden gestuurd door het amoksyndroom, een syndroom waarbij iemand plotseling en ongecontroleerd reageert om anderen schade toe te brengen, om te doden zonder onderscheid te maken.

Sommige mensen stellen echter dat de verschrikkelijke daad die Andreas Lubitz heeft verricht gemakkelijk met voorbedachte rade kan zijn uitgevoerd. De Alpen zouden zelfs een speciale betekenis voor hem kunnen hebben gehad, omdat hij op een belangrijke manier verbonden was aan dit landschap.

Als mensen gaan we altijd op zoek naar een verklaring voor gebeurtenissen zoals deze. We willen weten wat de redenen zijn en begrijpen waarom een man die volkomen normaal lijkt te zijn ineens besluit om 150 mensen van het leven te beroven. Soms moeten we gewoon accepteren dat sommige dingen niet rationeel zijn, zoals kwaad. Dat kwaad bestaat en altijd net langs onze controle glipt. Onvoorstelbaar en onverzadelijk pakt het af waar we het meeste van houden.

Wat de verklaring ook mag zijn, we zenden onze meest oprechte steun uit naar de familieleden en onze ware hommage en ons respect naar de slachtoffers. Rust in vrede.