Waarom hebben onze emoties meer invloed op ons dan onze rede?

Mensen zijn een mengelmoes van waarnemingen, emoties, gevoelens en gedachten. Al deze elementen vormen samen een eenheid en deze eenheid draagt bij aan onze manier van zijn en de manier waarop we ons gedragen in de wereld.

Onze geest is erg goed in staat om ons gedrag te sturen, zowel ten goede als ten slechte. Dankzij onze geest kunnen we allerlei rationele denkprocessen uitvoeren en tegelijkertijd ook buitengewoon sterke krachten ervaren: emoties.

Daarom kunnen we dus stellen dat we als mensen bestaan uit onze rede en onze emoties. Krachten die soms beide naar dezelfde plek wijzen. Op andere momenten staan deze krachten juist lijnrecht tegenover elkaar en dwingen ze ons er zo toe om een keuze te maken. De keuze om ons ‘hart’ te volgen of juist om af te gaan op een lijst van voor- en nadelen.

De meeste studies die dit besluitvormingsproces hebben geanalyseerd, bevestigen dat onze emoties het doorgaans winnen van onze geest. Dit is voornamelijk te danken aan het gegeven dat onze rede zich hoger op de schaal van subjectieve ervaringen bevindt, waardoor je meer ervaringen, tijd en vaardigheden nodig hebt om rede te ontwikkelen dan om je emoties te laten gedijen.

Emoties: net zo etherisch als lucht en zo gevaarlijk als zwavel

‘Emotie’ betekent etymologisch ‘beweging of impuls’ of ‘datgene wat ergens naartoe beweegt’. Emoties zijn subjectieve ervaringen die ons aansporen om te handelen. Ze komen in principe voort uit onze perceptie van de wereld, in plaats van uit een werkelijke beredenering. Simpel gezegd, wekt iets dat wij als gunstig waarnemen blije emoties bij ons op. Hetzelfde geldt voor het tegenovergestelde.

Het gedrag van mensen is vaak gebaseerd op emoties. Onze emoties hebben enorm veel invloed op de keuzes die we maken. Ze zijn vaak zelfs van essentieel belang.

Zo is angst bijvoorbeeld volgens psycholoog Rob Yeung een zeer krachtige emotie. Daarom wordt deze emotie ook vaak gebruikt om een gesprek te beïnvloeden en is het een effectieve politieke strategie. Daarnaast zijn schaamte en trots bijvoorbeeld emoties die mensen heel manipuleerbaar kunnen maken.

De oorsprong van onze emoties verkennen…

Theoretisch gezien zijn onze emoties niet bepalend, maar in het dagelijkse leven kunnen ze juist erg bepalend zijn. Emoties zijn wezenlijk voor mensen en wurmen zich in onze oordelen en bedoelingen in het leven. Het gaat er niet om dat we leren om deze emoties te ontkennen, maar juist dat we ze leren te identificeren en te sturen, zodat ze in ons voordeel zullen werken.

We kunnen genoeg dagelijkse voorbeelden opnoemen om te laten zien in hoeverre onze emoties eigenlijk de baas zijn over ons gedrag. Wanneer iemand bijvoorbeeld eigenlijk vindt dat hij geduldiger moet zijn, maar vervolgens in een lange rij moet wachten of vertraging moet accepteren. Vanuit wanhoop vergeet hij zijn doel volledig.

Emoties gehoorzamen doorgaans onbekende oorzaken. We weten niet precies waarom we zo veel woede ervoeren toen we een koud kopje koffie geserveerd kregen. Met name als onze geest ons ervan probeerde te overtuigen dat het eigenlijk niet zo belangrijk was. Vaak proberen we bijvoorbeeld ook de oorzaak van onze angst om in het openbaar te spreken gewoon te negeren, als dit een situatie is die uiteindelijk onder controle kan worden gehouden.

In werkelijkheid komt de kracht van onze emoties juist voort uit de onbepaaldheid van hun oorsprong en ontwikkeling. Ze maken een deel van ons uit dat soms verstrooid en geheel onbegrijpelijk is. Diep van binnen neemt elke emotie echter de vorm aan van ons overlevingsinstinct, van de drang om onze soort in stand te houden, van onze verdedigingsdrang of onze drang om aan te vallen etc.

Bestaat er een kloof tussen onze rede en onze emoties?

Eigenlijk is er helemaal geen duidelijke grens die onze emoties onderscheidt van onze rede. Het gaat in feite allemaal over de dimensies van de menselijke geest die altijd samen handelen en op elkaar inspelen. Emoties wekken bepaalde gedachten op en gedachten veroorzaken juist weer bepaalde emoties.

Over elke emotie wordt in meer of mindere mate nagedacht. Wanneer er weinig over na wordt gedacht, zijn we vatbaar voor verwarrende en grillige emoties. Wanneer de mate van beredenering groot is, dan stelt dit je in staat om de werkelijkheid dieper en evenwichtiger te ervaren. Emoties die vrijwel niet zijn uitgedacht, leiden tot een verdraaide perceptie van de realiteit.

Ook de mensen die zichzelf ‘zeer rationeel’ noemen, kunnen niet aan deze logica ontsnappen. Als je goed kijkt, dan zul je waarschijnlijk zien dat deze weigering om hun emoties toe te laten in hun leven voortkomt uit een diepgaande angst om ‘de controle te verliezen’.

Maar ook de poging om je leven volledig te baseren op emotionele handelingen, zonder ook maar een kleine opening voor je rede over te laten, is vrijwel absurd. Mensen kunnen hun cerebrale cortex niet ontkennen of negeren, tenzij er sprake is van een hersenletsel of als de hersenfunctie door bepaalde chemicaliën beperkt wordt.

De juiste balans creëren tussen je rede en je hart

Emoties zijn geen hobbelende en huppelende paarden waarvan we de ‘teugels sterk in handen moeten nemen’. Onze emoties maken ons menselijk. Ze helpen ons om betekenis aan onze wereld te geven. Ze hoeven niet ‘uitgeroeid’ te worden en ook niet ontkend of ondergewaardeerd.

Juist in tegendeel: in staat zijn om te voelen, betekent in staat zijn om menselijk te zijn. Liefde, opoffering, grote dromen en gulle daden kunnen alleen op basis van emoties voort worden gebouwd. Dit betekent echter ook weer niet dat we onze emoties volledig rauw en onaangeraakt moeten laten. We zouden nooit genoegen moeten nemen met het ervaren van onze emoties zonder erop te reflecteren.

We kunnen de juiste balans bereiken wanneer we in staat zijn aandacht te schenken aan hetgeen we voelen; niet om het te verdedigen, maar met het doel om deze emoties te sturen zodat ze nuttig en gunstig zullen worden. Dit betekent dat ik wanneer ik bang ben, deze angst het beste gewoon kan erkennen. Ik zou deze emotie juist moeten verkennen en het om moeten zetten in een kracht die ik in mijn eigen voordeel kan gebruiken. Waarom niet? Als je bang bent om te spreken in het openbaar, dan kun je allerlei geweldige technologische hulpmiddelen ontwikkelen om je hierbij te helpen. Hierdoor zul je beter in staat zijn om dit probleem te confronteren.

Onze emoties hebben meer invloed op ons dan onze rede. Ze vormen de basis voor alles wat we zijn. Onze rede is als een beitel die je kunt gebruiken om je emoties te polijsten, zodat ze iets makker worden om mee om te gaan, waardoor ze je kunnen helpen om een beter leven te leiden.