Waarom doet een teleurstelling pijn?

De pijn in je hersenen na een teleurstelling is echt. Onze hersenen verwerken dergelijke ervaringen als gebeurtenissen die ons evenwicht en ons welzijn ondermijnen. Daarom verschijnt de pijn. Het peil van neurotransmitters zoals serotonine of dopamine daalt.

Allemaal hebben we ons al eens afgevraagd waarom een teleurstelling zoveel pijn doet. Het zal je dan ook niet verbazen dat een teleurstelling het evenwicht van dat neuronale universum dat binnenin jouw hersenen gebundeld zit, op een indringende manier verandert.

De verandering is zelfs in die mate dat neurowetenschappers zeggen dat de mechanismen van een depressie ook processen en structuren delen met die systemen die verantwoordelijk zijn voor een teleurstelling.

Vanuit een neurologisch chemisch standpunt is een teleurstelling bijna hetzelfde als frustratie. We weten ook dat deze twee mogelijk de emotionele realiteiten zijn die we bijna dagelijks ervaren.

Je voelt ze wanneer jouw computer plotseling stilvalt, net als je die het hardste nodig hebt. Of je bent bijvoorbeeld ontgoocheld omdat iemand een afspraak afzegt waar je naar uitkeek.

Je raakt gefrustreerd wanneer je auto weigert te starten en wanneer je geen antwoord krijgt op een sollicitatie. Je dagelijks leven zit vol frustraties en teleurstellingen.

Sommige zijn onschuldig en andere ernstig. Toch hebben ze allemaal een invloed op je. Dat is net hetzelfde bij belangrijke mensen die jou op een gegeven moment in de steek laten.

Toch hebben neurowetenschappers onlangs iets vanzelfsprekend ontdekt. Vóór elke teleurstelling treedt er een neuronale “schok” op. Er is dan een plotse daling in:

• Serotonine
• Dopamine
• Endorfine

Al die moleculen die verantwoordelijk zijn voor je welzijn, verlaten dus eventjes je hersenen.

Een teleurstelling veroorzaakt pijn in je hersenen

Jean-Paul Sartre zei dat elke dromer gedoemd is om een groot aantal teleurstellingen mee te maken. Er zijn immers momenten waarop je hoge verwachtingen creëert. Wie heeft nog nooit te veel verlangens, idealen en zelfs overdreven deugden in de handen van een andere persoon gelegd?

Het is waar dat mensen ons in de steek laten. Het is echter ook waar dat ook wij anderen teleurstellen. We zijn evengoed in staat om anderen te ontgoochelen net zoals zij ons teleurstellen.

Deze psychologische werkelijkheid maakt deel uit van het leven. Toch verwerken onze hersenen het nog steeds niet goed. Fundamenteel komt dit omdat vooral sociale en emotionele regels dit orgaan beheersen. De hersenen willen altijd veiligheid. Ze “willen” een deel van iets of iemand op een stabiele en voorspelbare manier voelen.

We geven enkele voorbeelden. Als je een vriend hebt, dan hoop je dat de vriendschap altijd zal blijven duren. Je hoopt dat jouw geliefde oprecht is. Je wil het gevoel hebben dat leugens en bedrog niet mogelijk zijn.

Dat ideaal van zekerheid dat je hebt, kan echter op elk moment uiteenvallen. We zullen verder in het artikel de redenen uitleggen waarom een teleurstelling volgens de neurowetenschap zoveel pijn doen.

De habenula: het teleurstellingscentrum van de hersenen

Roberto Malinow is een neurowetenschapper aan de universiteit van Californië in San Diego. Met zijn team heeft hij een onderzoek uitgevoerd om het complexe mechanisme van teleurstelling vast te stellen. Ze zijn erin geslaagd om de grote betrokkenheid van de habenula (deel van de pijnappelklier) aan te tonen in processen zoals ontgoocheling en depressie.

Wanneer je teleurgesteld bent, worden onmiddellijk glutamaat en GABA vrijgemaakt in de habenula. Als de hersenen een grote hoeveelheid van deze neurotransmitters versturen, dan zal het gevoel van teleurstelling groter zijn.

Dat betekent dat je hersenen de invloed van de ervaring interpreteren. Ze moduleren de intensiteit van jouw emotionele pijn. Soms ervaar je het gevoel van frustratie of ergernis omdat je iets niet bereikt hebt of omdat je fouten gemaakt hebt. Ook dit gevoel wordt in deze kleine en heel oude hersenzone van de epithalamus verwerkt.

Waarom doet een teleurstelling zoveel pijn?

De meesten van ons zijn vertrouwd met teleurstellingen. Het veroorzaakt emotionele en lichamelijke pijn. We kunnen ook wat vermoeidheid, zwaarheid en gevoelloosheid ervaren. Terwijl we proberen om een bepaalde ontgoocheling te verwerken, hebben we het gevoel dat de wereld te snel gaat.

Waarom gebeurt dit? De gegevens hierover zijn even schokkend als merkwaardig. We weten dat wanneer je een klap krijgt of een snee of jezelf verbrandt, je lichaam endorfines vrijmaakt om de pijn zoveel mogelijk te verlichten.

Jouw hersenen reageren onmiddellijk op de boodschap die de receptoren sturen. Die boodschap betreft de aanwezigheid van een lichamelijk letsel.

Hetzelfde geldt echter niet voor psychologische “wonden.” Jouw hersenen interpreteren een teleurstelling als een inbreuk op het emotionele evenwicht. Toch reageren ze niet met endorfines. In vele gevallen zet je de frustratie uiteindelijk om in:

• Lichamelijke pijn
• Migraine
• Spierspanning

Hoe gaan je hersenen om met teleurstellingen?

Een teleurstelling wordt verwerkt in het limbische systeem. Neurologen wijzen erop dat dit de fundamentele reden is waarom een teleurstelling zoveel pijn doet. Dit is immers de primitiefste structuur in jouw hersenen en verbonden met jouw emoties.

Wanneer je een tegenslag ervaart of wanneer iemand jou in de steek laat, dan ben je meestal ontgoocheld. Dan filter je die ervaringen op een zuiver emotionele manier.

Eén manier om de invloed van deze ervaringen te verminderen, is door ze naar de hersenschors te richten. We bedoelen hiermee dat je ze moet beredeneren. En niet alleen dat. Je moet je bovendien ook op een objectievere manier erop focussen.

Het is duidelijk dat dit niet gemakkelijk is. Dat is vooral zo wanneer je je verraden voelt en het vertrouwen dat je zo waardeerde, uiteenvalt. Toch moet je het doen. Je kan hieraan werken door de negatieve gedachten onder controle te houden en door niet op zoek te gaan naar schuldigen. Doe het ook door je verwachtingen bij te stellen.

Wees realistisch en aanvaard wat je niet onder controle hebt. Teleurstellingen vergeet je tenslotte zelden maar je kan ze zeker te boven komen.

Met teleurstelling kan je leven. Je weet wat er gebeurd is maar je weet ook dat niets belangrijker is dan verdergaan. Je hebt namelijk nog steeds grote verhalen te schrijven!