Waardigheid is de taal van zelfrespect, niet van hoogmoed
Waardigheid is geen kwestie van hoogmoed. Het is een kostbaar juweel dat we niet in de handen van anderen mogen leggen of zomaar mogen verliezen. Waardigheid is zelfvertrouwen, zelfrespect en gezondheid.
Het is tevens de kracht die ons optilt wanneer onze vleugels gebroken zijn, in de hoop om die verre plek te bereiken waar niets pijn doet, waar we met opgeheven hoofd de wereld opnieuw kunnen bekijken.
We kunnen bijna zeggen dat er maar weinig woorden tegenwoordig net zo belangrijk zijn als het eerste woord in de titel van dit artikel. Het was Ernesto Sábato die niet lang geleden zei dat de waardigheid van de mens blijkbaar niet was voorzien in deze geglobaliseerde wereld.
We zien het allemaal elke dag. Onze samenleving verandert in toenemende mate in een systeem waarin we geleidelijk meer rechten, kansen en zelfs vrijheden verliezen.
“Voorbij de pijn en vreugde, waardigheid in bestaan.”
-Marguerite Yourcenar-
Hier is echter iets interessants om in gedachten te houden. Veel filosofen, sociologen, psychologen en schrijvers proberen ons strategieën te geven om te creëren wat zij ‘de eeuw van waardigheid’ noemen.
Ze zijn van mening dat het tijd is om onze identiteit te vinden, een stem te hebben en te werken aan onze sterke punten om meer voldoening te vinden in onze omgeving, en zo een echte verandering te maken in deze ongelijke samenleving.
Mensen zoals Robert W. Fuller, natuurkundige, diplomaat en opvoeder, hebben een term bedacht die we zeker vaker zullen horen. We hebben het hier over ‘rankism’, ofwel ‘beledigend, discriminerend of uitbuitend gedrag jegens mensen vanwege hun rang in een bepaalde hiërarchie.’
Deze term omvat het gedrag dat elke dag onze waardigheid wegneemt: geïntimideerd en lastiggevallen worden door anderen (in relaties, op het werk), seksisme en ten prooi vallen aan een rigide sociale hiërarchie.
Wij hebben allemaal op een bepaald moment in ons leven gevoeld wat het is om onze waardigheid te verliezen. Of het nu een gewelddadige relatie of een vernederende baan was, het kwam ons duur te staan.
Het eisen van een verandering, opkomen voor jezelf en vechten voor je rechten is nooit hoogmoed. Het is dapperheid.
Waardigheid in het werk van Kazuo Ishiguro
Onlangs kregen we nieuws dat de Britse schrijver van Japanse origine Kazuo Ishiguro, dit jaar de Nobelprijs voor Literatuur zou ontvangen. Bij het grote publiek is hij vooral bekend om zijn roman, De rest van de dag, die werd omgetoverd tot een uitzonderlijke film.
Grappig genoeg, echter, kon niet iedereen zeggen wat het centrale thema is van zijn nauwgezette en soms irritante – hoewel altijd magnifieke – boek.
We zouden De rest van de dag als een liefdesverhaal kunnen beschouwen. Een verhaal over laffe liefde en muren, waar geliefden elkaar nooit kunnen aanraken, en ze niets kunnen zien behalve de persoon van wie ze houden.
Misschien zouden we kunnen zeggen dat het een verhaal is over een huis en zijn bewoners, meesters en dienaren. En over hoe een edelman, Lord Darlington, vriendschap met de nazi’s zocht terwijl zijn passieve butler toekeek hoe zijn heer zijn land verraadde.
We zouden dit en nog veel meer kunnen zeggen, want dat is zonder twijfel de magie van boeken. Maar meer dan wat dan ook, spreekt De rest van de dag van waardigheid.
De rest van de dag en waardigheid
Het spreekt van de waardigheid van de verteller die tevens de hoofdpersoon van het verhaal is: Mr. Stevens, de butler van Darlington Hall.
De hele roman is een verdedigingsmechanisme, een poging tot constante rechtvaardiging. We ontmoeten een persoon die zich waardig en geëerd voelt door het werk dat hij doet.
Dergelijk werk is echter niets meer dan wrede en absolute dienstbaarheid. Er is geen ruimte voor reflectie, twijfel, erkenning van de eigen emoties, en nog minder voor liefde.
Maar er komt een moment waarop de façade van de ‘grote butler’ uit elkaar valt. Tijdens een diner vraagt een van de gasten van Lord Darlington Mr. Stevens om te laten zien hoe onwetend de lagere klassen zijn.
Het was een directe aanval op de identiteit van Mr. Stevens. De butler in hem houdt zich afzijdig om plaats te maken voor de gewonde man die nooit waardigheid heeft gehad en altijd onder een façade heeft geleefd. De man die de ware liefde opgaf om anderen te dienen.
Hoe we onze waardigheid kunnen herstellen en versterken
Het is heel interessant hoe een waarnemer en zelfs een lezer die door boeken bladert als De rest van de dag onmiddellijk weet hoe een bepaalde persoon wordt gemanipuleerd of hoe hij uitvoerige zelfbedrog gebruikt om dingen te rechtvaardigen die in onze ogen irrationeel zijn.
Zelf doen we echter ook misschien wel dingen in ons dagelijks leven die erg lijken op wat de butler van Darlington Hall doet.
“Waardigheid bestaat niet uit het bezitten van onderscheidingen, maar uit het besef dat we ze verdienen”.
-Aristoteles-
We kunnen onszelf volledig weggeven voor die geliefde, die schadelijke, giftige, uitputtende relatie. Soms hebben we lief met blinde ogen en een open hart, zonder te zien hoe ons zelfvertrouwen verscheurd wordt.
Je kunt die slecht betaalde baan blijven behouden, elke dag opnieuw naar dat werk gaan waar je niet gewaardeerd wordt… Je laat je leven en waardigheid gaan … maar wat kun je doen … het leven is wat het is en is het kwaad dat je kent niet beter dan het kwaad dat je niet kent?
We moeten wakker worden. Zoals we al zeiden, dit is het tijdperk van waardigheid, waarin we ons allemaal onze waarde, onze kracht en ons recht op een beter leven moeten herinneren om te verdienen wat we willen en nodig hebben.
Zeg het hardop, stel grenzen, sluit deuren om anderen te openen en jezelf te definiëren voordat anderen dat doen … dit heeft met hoogmoed niets te maken.
Verlies je individualiteit niet. Laten we ophouden te rechtvaardigen wat niet te rechtvaardigen valt en een radertje te zijn in de machine van het leven die vreet aan onze prachtige persoonlijkheden.
Laten we ten slotte stoppen met het slachtoffer te zijn van ongeluk en in plaats daarvan, met onze eigen handen en moed, geluk creëren.
