Waar het bij abstract denken om draait

Wat is abstract denken? In dit artikel zullen we het hebben over de kenmerken, functies en verschillen met concreet denken. Mis het niet!

Je hebt waarschijnlijk wel eens gehoord van abstract denken. Maar weet je echt wat het is? In feite verwijst het naar een soort denken waarbij je kunt nadenken over dingen die niet aanwezig zijn in de huidige ruimte en het huidige moment.

Verder stelt het je in staat om na te denken over algemene concepten en principes, zowel in je dagelijkse leven als in een meer academische of professionele setting.

Zitten er voordelen aan abstract denken? Uit een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam uit 2006 bleek dat mensen zich machtiger voelen als ze abstract mogen denken. Dit laat zien hoe abstract denken soms gunstiger is dan concreet denken, dat restrictiever is.

Wil je meer weten over dit soort denken, hoe het verschilt van concreet denken, waar het voor is en de voordelen ervan? Blijf dan lezen!

Abstract denken: wat het is en waar het toe dient

Volgens het Psychologisch Woordenboek is abstract denken het vermogen om essentiële en gemeenschappelijke eigenschappen te begrijpen. Het dient om verschillende aspecten van een situatie in gedachten te houden, de toekomst te voorzien en te plannen, symbolisch te denken en conclusies te trekken.

Het is het tegenovergestelde van concreet denken dat in dit geval verwijst naar letterlijk denken op basis van de huidige tijd en ruimte.

Waar is dit soort denken goed voor? Zoals je kunt zien, stelt abstract denken je in staat het verband te zien tussen verschillende ideeën, overtuigingen of elementen van zowel de externe als de interne omgeving.

Daarnaast helpt het om te innoveren, creëren, bedenken, nieuwe ideeën ontwikkelen, leren van ervaringen uit het verleden en nadenken over de toekomst.

Daarnaast vormt dit soort denken ook een cognitief vermogen. Meer specifiek is het een van de laatste cognitieve vaardigheden die mensen op evolutionair niveau verwerven. Zonder verder oponthoud zullen we je wat meer leren over dit soort denken. Laten we eens kijken naar enkele kenmerken ervan.

Kenmerken

Deze kenmerken richten zich op de vorm, inhoud en functies van dit soort denken. Kortom, abstract denken:

• Richt zich op de elementen die niet aanwezig zijn (het gaat verder dan de huidige omgeving).
• Laat je voorstellen, creëren en innoveren.
• Stimuleert reflecterend en diep nadenken.
• Helpt bij het vinden van verschillende betekenissen voor elke situatie.
• Maakt het mogelijk om interessante en abstracte ideeën te creëren.
• Is hypothetisch-deductief denken. Met andere woorden, het stelt mensen in staat om hypothesen op te bouwen zonder ze empirisch te hoeven testen.
• Is flexibel en stimuleert daardoor discussie.

Voorbeelden

Laten we eens nadenken over concrete voorbeelden, om dit soort denken beter te begrijpen, over iemand die verder denkt dan wat zich voor hem bevindt.

Laten we het zo zeggen; stel je iemand voor die aan een specifiek boek denkt. Dat is geen abstract denken. Hij gebruikt deze manier van denken wanneer hij (of zij) zich meerdere boeken voorstelt die niet in dezelfde kamer of voor zich hoeven te liggen.

Je kunt ook denken aan de boeken waarvan je denkt dat ze jou vertegenwoordigen, de boeken die je hebt gelezen, de boeken die veel voor je betekenen, enzovoort.

Zoals je kunt zien, speelt de verbeelding een grote rol bij abstract denken. Wanneer een kunstenaar nadenkt over de beste kleuren voor zijn schilderij, of wanneer een muzikant nadenkt over de beste noot om zijn symfonie af te maken, is dat ook abstract denken.

Laten we nog wat andere voorbeelden bekijken. Een componist bijvoorbeeld die zijn ideeën gebruikt om de tekst van een lied te schrijven of een wiskundige die getallen analyseert om een conclusie te trekken, op dezelfde manier waarop een natuurkundige zinvolle relaties uit zijn gegevens haalt.

Geloof het of niet, je gebruikt het dagelijks wanneer je bepaalde situaties analyseert waarbij je verder moet denken dan het het huidige moment.

Wanneer komt het voor? De hypothese van Piaget

De Zwitserse epistemoloog en bioloog Jean Piaget (1896-1980) sprak in zijn tijd over abstract denken. Concreet ontwikkelde hij een hypothese die stelde dat abstract denken evenals redenering, opkwam in de laatste fase van ontwikkeling (de fase van formele acties). In feite noemde Piaget abstract denken ‘formeel denken’ omdat het tot dit evolutionaire stadium behoorde.

De fase van formele acties begint tussen de leeftijd van 11 en 15 jaar en duurt tot de volwassenheid. De volgende elementen zijn essentieel in deze fase:

• Hypothetisch redeneren.
• Abstract redeneren.
• Systematische probleemoplossing.
• Abstract denken.

Volgens Piaget hangt dit soort denken nauw samen met logica en het vermogen om problemen op te lossen. Dit is een van de onderscheidende kenmerken van mensen, waardoor ze zich onderscheiden van andere diersoorten.

Hoe pas je het toe?

Kun je deze manier van denken toepassen in je dagelijkse leven? Op welke vlakken? Nou, het kan ongelooflijk nuttig zijn voor je persoonlijke ontwikkeling, op vlakken die zo abstract zijn als spiritualiteit.

Aan de andere kant kan het nuttig zijn in bijvoorbeeld wiskunde of de wetenschap, aangezien analytisch redeneren het gebruik van abstract denken vereist. Vergeet niet dat je, om een bepaald onderwerp of bepaalde kennis te begrijpen, deze moet kunnen verbinden met het echte leven, zodat het praktischer wordt.

Verschillen tussen abstract denken en concreet denken

Aan het begin van het artikel merkten we op dat concreet denken het tegenovergestelde was van abstract denken. Maar zijn deze twee soorten denken verschillend? Met abstract denken kun je mentale informatie verwerken, beschrijven en manipuleren. Concreet denken doet hetzelfde, maar dan met objecten in de fysieke wereld.

Aan de andere kant noemden we al dat abstract denken hypothetisch-deductief was. Dit betekent dat het het mogelijk maakt om hypothesen te vormen zonder ze empirisch te hoeven toetsen. Kennis door concreet denken daarentegen kan alleen worden geformuleerd door directe ervaring met het fenomeen in kwestie (dit zou een soort inductief denken zijn).

Het abstracte denken gaat van het algemene naar het bijzondere, waardoor bijvoorbeeld wetten en theorieën kunnen worden geformuleerd. In plaats daarvan gaat concreet denken van het specifieke naar het algemene.

Tot slot maakt abstract denken reflectie en debat mogelijk, omdat het flexibel denken is, terwijl concreet denken geen variaties toelaat omdat het gebaseerd is op het tastbare en het voor de hand liggende.

Zoals je kunt zien, komt abstract denken overal voor en heeft het opmerkelijke voordelen als het gaat om het stimuleren van andere soorten denken, zoals reflectie of redenering.

Er zijn meerdere soorten convergerend, divergerend, praktisch, theoretisch en letterlijk denken. Maar welke is de beste? Allemaal en geen van allen. De beste zal altijd de soort zijn die zich het beste aanpast aan de taak die je wilt uitvoeren. Dit verklaart waarom flexibiliteit een grote deugd is van menselijke cognitie.