Vijf leuke feitjes over Sigmund Freud

Sigmund Freud – wereldwijd bekend als de vader van de psychoanalyse – is één van de meest invloedrijke en meest controversiële figuren uit de twintigste eeuw. Hij heeft zijn faam mede verworven dankzij zijn destijds revolutionaire en radicaal nieuwe manier om de geest, het gemoed en het gedrag van mensen niet alleen te begrijpen, maar ook te interpreteren.

Freud’s grensverleggende theorieën vormden de basis van een psychologische leerschool en stroming die binnen de kortste keren een dominante positie bezette binnen de academische, intellectuele en therapeutisch georiënteerde cirkels van de Europese en Noord-Amerikaanse intelligentsia. Zijn in 1899 gepubliceerde boek ‘De droomduiding’, wordt wel gezien als het axiomatische begin van de discipline der psychoanalyse.

Hoewel de naam je dus vast niet vreemd in de oren klinkt, zijn er ongetwijfeld een hoop dingen die je nog nooit gehoord hebt over hem. Daarom presenteren we hier – in dit artikel – een aantal saillante, zij het minder vaak vermeldde wetenswaardigheden omtrent deze vermaarde dokter, fysioloog, psycholoog en filosoof, die ons begrip van en onze blik op de geest zo ingrijpend veranderd heeft.

Sigmund Freud was de oudste in een gezin met acht kinderen

Freud werd geboren op 6 mei 1856, in Freiburg, Moravia (het tegenwoordige Príbor, in de Tsjechische Republiek). Zijn vader, Jakob, was een wolhandelaar, en had al twee kinderen uit een vorig huwelijk. Zijn moeder, Amalia, was maar liefst twintig jaar jonger dan haar echtgenoot. Het failliet van de familiezaak dwong hen ertoe – ouders én kroost – om te verhuizen naar Wenen.

Hoewel hij in totaal zeven broers en zussen had, omschreef Freud zichzelf dikwijls als zijn moeder’s favoriet – haar lieveling. Die observatie, en dat gegeven, bleek belangrijker te zijn, betekenisvoller, voor hem, dan je wellicht naar aanleiding van zo’n onschuldige anekdote zou vermoeden. Zo suggereerde hij, tijdens een publieke aangelegenheid, ooit expliciet het volgende: ”Ik heb herhaaldelijk waargenomen dat mensen die in hun (vroege) jeugd het oogappeltje van hun moeder waren – en dat ook wisten – later in het leven over het algemeen een hogere mate van autonomie, en een onwankelbaarder optimisme vertonen dan anderen. En dat zij in de regel behalve meer zelfvertrouwen, ook aanzienlijk meer persoonlijk en maatschappelijk succes hebben.”

Freud was een pleitbezorger, en gebruiker, van cocaïne

Voordat de schadelijke bijwerkingen bewezen en gedegen gedocumenteerd waren, werd cocaïne voorgeschreven als pijnstiller, en als stemmingsverbeteraar (door het euforie-opwekkende effect). Het werd zelfs toegevoegd aan de receptuur van breed beschikbare huishoudproducten, frisdranken en keelpastilles. Freud was voornamelijk geïnteresseerd in cocaïne vanwege het potentiële vermogen om de symptomen van depressie te verlichten, en verdedigde de toepassing ervan verder voor diverse doeleinden.

In die tijd werd cocaïne – hoe moeilijk dat nu ook voor te stellen is – nog gezien als een soort wondermiddel tegen allerlei kwalen, waaronder chronische pijn. Zodra de zeer verslavende en in feite funeste fysiologische bijwerkingen van cocaïnegebruik in de medische wereld officieel werden her- en erkend, kreeg Freud het zwaar te verduren: hij was én zelf verslaafd geraakt, én zijn reputatie als arts werd – mede daardoor – direct ernstig in diskrediet gebracht.

Freud werd bovenal dokter om te kunnen trouwen met de vrouw van wie hij hield

Op zijn zesentwintigste werd Freud smoorverliefd op een eenentwintigjarige jonge schone genaamd Martha Bernays, en ongeveer twee maanden na hun eerste ontmoeting, begonnen zij een relatie. Maar Freud was een arme student die nog steeds bij zijn ouders inwoonde, en zijn salaris als onderzoeker in het universitaire laboratorium was ruimschoots onvoldoende om een gezin van te onderhouden.

Zes maanden nadat hij Martha leerde kennen, nam hij bewust afscheid van zijn wetenschappelijke carrière, en besloot een artsenopleiding te gaan volgen. Gedurende drie jaar van intensieve training bij het Weense Gemeenschapsziekenhuis, had hij nauwelijks de mogelijkheid om zijn vriendin te bezoeken, die bovendien naar Duitsland was vertrokken. Na – alles bij elkaar – vier jaar wachten, konden ze eindelijk trouwen, samenleven en -wonen. Het koppel kreeg zes kinderen. Historici beweren dat Freud er een affaire op nahield met nota bene zijn schoonzuster, uit Minna.

Freud ontwikkelde de gesprekstherapie

Hoewel Freud’s achterliggende aannames vandaag de dag veelvuldig bekritiseerd en zelfs verworpen worden door psychotherapeuten, gebruiken de meeste van hen – in de en hun praktijk – nog altijd de methodes die oorspronkelijk door hem werden geïntroduceerd en gemodelleerd. Psychoanalytische therapie, beter bekend als ‘gesprekstherapie’, speelt een sleutelrol in de aanpak en benadering van hedendaagse analytici, en is in menig modern therapeutische context en setting geïncorporeerd als cruciaal element.

Deze gesprekstherapie beoogd bepaalde onder- of onbewuste patronen, en significante, in het geheugen gesupprimeerde gebeurtenissen, terug onder het innerlijke voetlicht te brengen, om zo de patiënt, en diens problemen, beter te begrijpen, en – hopelijk – ook op te laten lossen. Psychoanalytici geloven namelijk dat (gefixeerde) herinneringen uit de kindertijd – gedachten, gevoelens, en impliciete overtuigingen – een doorslaggevende rol spelen bij (het ontstaan van) psychische aandoeningen en bij onaangepast, asociaal of (zelf)destructief gedrag.

Freud verliet Wenen vanwege de Nazi’s

Toen Hitler’s troepen Oostenrijk binnenvielen, werden ontelbare boeken verbrand – waaronder die van Freud, en een hoop andere beroemde denkers. Zijn kijk op deze hele tragedie was, op zijn zachts gezegd, curieus. Het verhaal doet namelijk de ronde dat hij op een gegeven moment – in dit verband – tegen een vriend gezegd zou hebben: ”We boeken vooruitgang. In de middeleeuwen zou ik levend verbrand zijn. Nu nemen ze genoegen met het verbranden van mijn boeken.”

Freud en zijn dochter Anna werden letterlijk aan een Gestapo-verhoor onderworpen, maar dankzij haar vriendin – Marie Bonaparte – was ze in staat om toch tijdig een veilige overtocht te arrangeren, voor zichzelf, en haar gevierde vader. Bonaparte probeerde ook nog om Freud’s vier jongere zussen te redden, maar slaagde daar helaas niet in. Alle vier stierven ze in de beruchte concentratiekampen.

Sigmund Freud: een biografie van een briljante geest

Vandaag betreden we de bijzondere wereld van een briljante geest. We zullen een fascinerende reis maken door de biografie van Sigmund Freud, een auteur die ons heeft weten te boeien met…  Lees meer .