Slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme
Weet jij wat slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme zijn? Maak je geen zorgen. We zullen het in dit artikel uitleggen. Je hebt vast en zeker al minstens één keer last gehad van slapeloosheid. Het is iets waaraan vele mensen lijden.
Er zijn perioden waarin je het moeilijk hebt om in slaap te raken. Je gaat naar bed maar uiteindelijk blijf je alleen maar ronddraaien en wil de slaap maar niet komen. Op andere momenten word je wakker vóór je dat wil en raak je niet opnieuw in slaap. Dit zijn voorbeelden van slapeloosheid.
Het kan te wijten zijn aan verschillende factoren. Meestal is dit een gevolg van slechte gewoonten in je slaapvoorbereiding (televisie kijken vóór je naar bed gaat, één of ander stimulerende middel nemen net vóór je gaat slapen…). Het kan op andere momenten het resultaat zijn van stress en een buitensporige activatie van het zenuwstelsel.
De kenmerken van slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme zijn echter gewoon te wijten aan onderbrekingen in het circadiane slaapritme. Het circadiane ritme is de naam die we aan de “biologische klok” geven die de (ongeveer) 24 uur durende cyclus regelt van dierlijke en biologische processen.
Wat zijn circadiane ritmes?
Circadiane ritmes zijn wezenlijke biologische ritmes die van nature periodiek zijn. Ze treden in 24 uur intervallen op. Deze ritmes zijn gebaseerd op de dagelijkse rotatie van de aarde rond de zon (de dag-nachtcyclus). De naam is afkomstig van het Latijnse woord ‘circa’ wat ‘ongeveer’ betekent en ‘dian’ wat ‘dag’ betekent. Circadiaan ritme betekent dus ‘ongeveer een dag’. Het belangrijkste circadiaan ritme voor zoogdieren is de waak-slaapcyclus.
We vinden circadiane ritmes niet alleen bij menselijke wezens. Bijna alle levensvormen hebben circadiane ritmes, ook planten, vliegen, vissen, bacteriën, enzovoort. Elk proces dat betrokken is bij de natuurlijke slaap werkt volgens circadiane ritmes. Wij, menselijke wezens, zijn ontworpen om een natuurlijke slaapcyclus te hebben die in evenwicht is met onze waak-slaapcyclus. Dit is hoe we ‘s nachts kunnen slapen en overdag wakker kunnen zijn.
Circadiane ritmes zijn niet alleen belangrijk om de slaap- en eetpatronen van dieren te bepalen. Ze zijn ook van het grootste belang voor onder andere alle hormonale activiteit, voor de vernieuwing van de cellen en voor de hersenactiviteit.
Onze biologische klok
Verschillende onderzoeken zijn tot de conclusie gekomen dat er in ons lichaam een structuur moet zijn die verantwoordelijk is voor het opbouwen van onze circadiane ritmes.
Eigenlijk hebben ze vastgesteld dat die structuur bestaat. Het wordt de suprachiasmatische kern genoemd. We vinden de suprachiasmatische kern in de hypothalamus in de hersenen. Het bevindt zich net achter onze ogen. Dit gebied zorgt ervoor dat we ‘s nachts slapen en overdag wakker zijn.
Slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme
Als je enkele uren later of vroeger slaapt of wakker wordt dan je zou moeten, dan betekent het meestal niet dat je een probleem hebt. Het kan echter een probleem worden wanneer je niet in staat bent om wakker te worden of wanneer je tijdens je werk niet wakker kan blijven.
Als dat het geval is, dan wordt jouw slaapschema het probleem. Dan kan je de diagnose slaapstoornis als gevolg van een verstoord circadiaan ritme krijgen.
Diagnostische criteria
Slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme vertonen enkele van de volgende symptomen:
- Een voortdurende of steeds terugkerende onderbreking van de slaap. Een patroon dat te wijten is aan een verandering in het circadiaan systeem of aan een verkeerde afstemming tussen het circadiane ritme en het endogene circadiane ritme en de nodige waak-slaap gelijkschakeling. Dit kan verbonden zijn met de fysieke omgeving van een persoon of met hun sociale of beroepsmatige roosters.
- Deze onderbreking van de slaap leidt tot overdreven slaperigheid of slapeloosheid of beide.
- De verandering in de slaap veroorzaakt aanzienlijke problemen op klinisch vlak of achteruitgang in sociale, beroepsmatige of andere gebieden waarin een persoon een actieve rol heeft.
Soorten slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme
Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) zijn er meerdere soorten stoornissen van het circadiane ritme:
- Uitgestelde slaapfasen
- Vooruitgeschoven slaapfasen
- Onregelmatige waak-slaapcycli
- Niet-24 uren waak-slaapcycli
- Verbonden met ploegendienst
- Niet specifiek
Uitgestelde slaapfasen
Dit is wanneer de slaaptijd uitgesteld is (meestal meer dan twee uren) in vergelijking met een gewenst schema om te slapen en wakker te worden. Dit veroorzaakt slapeloosheid en buitensporige en slaperigheid.
Wanneer mensen hun eigen slaapschema opstellen, dan kunnen mensen met een uitgestelde slaapfase een slaapkwaliteit en duur van de slaap hebben die normaal is voor hun leeftijd. Ze kunnen echter symptomen zoals slapeloosheid hebben wanneer ze gaan liggen om te slapen. Ze kunnen het ‘s morgens ook moeilijk hebben om wakker te worden en in het begin van de dag te maken krijgen met overmatige slaperigheid.
Deze symptomen beginnen vaak in de adolescentie of in de vroege volwassenheid. Ze kunnen meerdere maanden of jaren duren vóór de diagnose gesteld wordt. Met de leeftijd kan dit minder ernstig worden. De symptomen komen vaak terug. Een verandering in het rooster van de school of van het werk zodat iemand vroeger dan gewoonlijk moet opstaan, kan de situatie erger maken.
Vooruitgeschoven slaapfasen
Dit is wanneer de waak-slaaptijdstippen meerdere uren vroeger optreden dan gewenst of in vergelijking met de gebruikelijke perioden. Men stelt deze diagnose wanneer er sprake is van een geschiedenis van slapen in een vooruitgeschoven schema (normaal meer dan twee uren) in vergelijking met het gewenste tijdstip om te slapen en wakker te worden.
Dit kunnen de symptomen zijn: vroeg wakker worden en buitensporige slaperigheid gedurende de dag. Wanneer een persoon met deze stoornis zijn eigen slaapschema kan opmaken, dan is zijn slaapkwaliteit en de duur van hun slaap normaal voor zijn leeftijd. Vooruitgeschoven slaapfasen kan men documenteren door middel van familiepatronen. Bij mensen met dit soort stoornissen is er immers vaak een familiegeschiedenis van vooruitgeschoven slaapfasen.
Meestal begint het in de late volwassenheid. Het kan hardnekkig zijn en meer dan drie maanden duren.
Onregelmatige waak-slaapcycli
Een persoon met onregelmatige waak-slaapcycli heeft meestal een geschiedenis van slapeloosheid ‘s nachts (tijdens de normale slaaptijden) buitensporige slaperigheid (dutjes nemen) tijdens de dag. Het kenmerk van deze stoornis is een afwezigheid van duidelijke circadiane waak-slaapritmes. Er bestaat dan geen belangrijkste slaaptijd. De slaap is gedurende de 24 uren van de dag opgesplitst in minstens drie perioden.
Niet-24 uren waak-slaapcycli
De diagnose van dit type stoornis is voornamelijk gebaseerd op een geschiedenis van symptomen van slapeloosheid of overmatige slaperigheid. Die zijn een gevolg van een abnormale afstemming tussen de 24 uur durende licht-donker cyclus en het circadiaan ritme. Mensen met deze stoornis hebben perioden van slapeloosheid, van buitensporige slaperigheid of beide. Ze wisselen af tussen perioden met en zonder symptomen.
Dit treedt vaker op bij mensen die blind zijn of een verzwakt zicht hebben. Dat komt omdat ze minder licht waarnemen. Mensen met deze stoornis een een intact zicht kunnen ook gedurende langere tijdsperioden slapen.
Verbonden met ploegendienst
Mensen met deze stoornis hebben een regelmatig werkschema dat buiten het normale “van negen tot vijf”-rooster valt (vooral nachtdiensten).
De duidelijkste symptomen zijn overmatige slaperigheid op het werk en slaapproblemen thuis. Deze symptomen verdwijnen wanneer de persoon terugkeert naar een regelmatige werkroutine. Anderzijds vertonen mensen die naar verschillende tijdzones reizen, vaak ook gelijksoortige symptomen.
Als je één van deze slaapstoornissen als gevolg van een verstoord circadiaan ritme hebt, dan bevelen we aan om zo snel mogelijk je “normale” slaapgewoonten opnieuw op te bouwen. Misschien vind je dit moeilijk of kan je het zelf niet doen. Dan stellen we voor dat je een psycholoog raadpleegt om het probleem te behandelen.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
Bibliografiske referanser:
American Psychiatry Association (2014). Diagnostisk og statistisk håndbok for psykiske lidelser (DSM-5), 5. utgave. Madrid: Editorial Médica Panamericana.
