Vergelijkingen maken heeft altijd een duister kantje
Als je echt gelukkig wil zijn, laat je dan niet verleiden tot het maken van vergelijkingen tussen het huidige moment en andere momenten uit het verleden. Het zullen in elk geval momenten zijn die je, ironisch genoeg, niet kon waarderen omdat je ze vergeleek met momenten die alleen in je hoofd bestonden. Vergelijkingen maken is met andere woorden de manier om het leven bitter te maken. Er is geen doeltreffender manier om je focus te verliezen dan door het verleden te vergelijken met het heden.
“Ik mis de goede tijd van vroeger” vat de risico’s samen die we lopen wanneer we vergelijkingen maken. Volgens de neuroloog en psychiater Alan R-Hirsch moeten we het verleden onthouden als een combinatie van vele verschillende ogenblikken.
In het proces van onthouden vervagen de negatieve emoties. Wanneer we ons iets herinneren, houden we vast aan de positieve emoties. Op die manier idealiseren we het verleden. De goede stukken van ons verleden zullen altijd het heden verslaan. En dat is precies het gevolg van dit vooroordeel.
Om te groeien moeten we een verhaal schrijven met onze herinneringen, onze geschiedenis. Maar we mogen onszelf niet toestaan om daar te blijven hangen. Wat jou gisteren overkwam, was misschien wel prachtig. Maar het betekent niets als je niet verdergaat met het heden. Onze handelingen mogen geen poging zijn om terug te krijgen wat onmogelijk terug te krijgen is. We moeten ze eerder richten op het creëren van nieuwe dingen.
In een wereld waar vergelijkingen een gewoonte zijn – we beoordelen onszelf als meer of minder intelligent dan iemand, meer of minder knap, meer of minder succesvol -, is het niet gemakkelijk om te geloven dat liefde geen vergelijkingen maakt.
Waarom maken we vergelijkingen?
Volgens de theorie van Festinger over sociale vergelijking zijn bepaalde kenmerken van een specifieke situatie, zoals dubbelzinnigheid, een aanzienlijke motiverende factor in het maken van vergelijkingen. Festinger kwam tot deze conclusie door een principe waar te nemen dat alle sociale vergelijkingen regelt: conformiteit.
Deze theorie legt uit hoe we onze eigen meningen en vermogens beoordelen door gebruik te maken van informatie die we vanuit de vergelijkingen met anderen verkrijgen. Vergelijkingen maken beantwoordt dus aan onze behoefte om onszelf te beoordelen.
Wanneer we dat in een situatie doen waarin we met mensen omgaan, kunnen we onze autonomie en identiteit bewaren. Zo kunnen we onszelf onderscheiden van anderen. Wanneer we het gevoel hebben dat onze identiteit bedreigd wordt, dan is één van onze waarschijnlijke oplossingen dat we een onderscheid maken en vergelijkingen als schaal gebruiken.
We vergelijken onszelf met anderen omdat we onze plaats in de wereld of in een groep moeten kennen. Stel je bijvoorbeeld twee broers voor. De ene is heel leergierig en de andere niet. De tweede weet dat hij in het gebied waarin zijn broer uitmunt, zelf niet zal kunnen opvallen. Hij zal zich dus heel waarschijnlijk op een ander vlak inzetten, bijvoorbeeld in de sport. Op die manier is hij in zijn vergelijking met zijn broer in evenwicht. De ene is niet beter dan de ander: ze zijn verschillend.
We hoeven onze verwezenlijkingen niet te vergelijken met die van anderen. We moeten onszelf alleen maar één vraag stellen. Heb ik het beste van mezelf gegeven?
Wanneer vergelijkingen maken ons alleen maar kwetst
Afhankelijk van onze persoonlijke kenmerken kunnen we onszelf in stijgende of in dalende lijn met anderen vergelijkingen. Wanneer we onszelf met anderen vergelijken die met succes vooruitgang maken, ontleden we vergelijkingen waarin de kans groot is dat wij de persoon in het nadeel zijn. Maar wanneer we anderzijds een neerwaartse vergelijking maken, analysen we kenmerken waarin wij in het voordeel zijn.
Het is echter onevenwichtig. Want wanneer je jezelf met mensen vergelijkt die je superieur vindt aan jezelf, dan voelt dit vervelender dan de mate waarin de vergelijkingen met mensen die je minderwaardig vindt, jou laten voelen. Dit kan te maken hebben met het feit dat we opwaartse vergelijkingen als een bedreiging beschouwen.
Reclame en verkooptechnieken gebruiken opwaartse vergelijkingen in hun advertenties. Die creëren meestal ontevredenheid bij de gebruikers. Deze ontevredenheid maakt ons dan kwetsbaarder voor de nadelige effecten van verkoopbeelden in de media. Mensen die meer opwaartse vergelijkingen maken, lopen een groter risico dat ze bijvoorbeeld beïnvloed worden door advertenties die met fotoshop bewerkt zijn.
Menselijke wezens hebben een uniek vermogen om te vergelijken. Dit is een geweldige geestelijke vaardigheid. Maar je moet onthouden dat het in het leven ook een grote ontevredenheid kan veroorzaken.
