Verdriet door familievervreemding: de pijn van verbroken banden

Soms worden we gedwongen te rouwen om mensen die nog in leven zijn. Dat gebeurt bijvoorbeeld als een zoon, een broer, of zelfs ouders besluiten te verhuizen en geen contact meer met ons te hebben.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Wat gebeurt er als een volwassen kind afstand neemt van zijn familie? Het is een realiteit waar veel mensen mee te maken krijgen. Het gaat om verzwegen en vaak ambivalent lijden dat onthutsend is en uiterst moeilijk te hanteren. Rouwen als gevolg van familievervreemding is inderdaad een ingewikkeld proces, of de breuk in de band nu gerechtvaardigd is of het gevolg van iets onverwachts.

De laatste jaren is er veel geschreven over hoe aanbevelenswaardig het is afstand te nemen van nabije figuren die ons pijn doen. Het is waar dat het vaak nodig is om deze stap te zetten om onze geestelijke gezondheid te beschermen.

Maar in het schaakspel dat het gezin voorstelt, zijn er bewegingen en dynamieken die niet altijd gemakkelijk te begrijpen of zelfs maar te rechtvaardigen zijn. Het is niet alleen een kwestie van goed en slecht.

Bijvoorbeeld, een kind kan een romantische relatie beginnen en niet meer met zijn familie praten. Bovendien wakkeren economische kwesties vaak het vuur aan van veel ruzies en bittere afstanden. Er zijn ook gevallen van mensen die door een geestelijk probleem, zoals borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS), inconsequente impulsieve beslissingen kunnen nemen.

Dit zijn werkelijk zeer complexe ervaringen die meestal pijnlijk zijn. Daarom worden mensen in veel gevallen gedwongen door een proces van rouw te gaan, maar dan van het soort waar niet veel over gesproken wordt. Een rouwproces om geliefden die ze, ook al leven ze nog, niet meer zien.

Verdriet door familievervreemding

Hoewel afstand nemen van een familielid steeds vaker voorkomt, is het ook een verzwegen en zelfs taboe in werkelijkheid. Het gezin heeft immers nog steeds de neiging gezien te worden als een heilige instelling waarin nooit wrijving is, en alles rozengeur en maneschijn is. In Westerse landen is er echter meer afstand tussen ouders en kinderen.

Karl Andrew Pillemer is een socioloog en gerontoloog die dit verschijnsel diepgaand bestudeerd heeft. In zijn boek, Fault Lines: Fractured Families and How to Mend Them, documenteert hij de hoge prevalentie van het verbreken van de banden tussen leden van een familiegroep.

Zo suggereert hij dat bijna 27 procent van de Amerikanen de banden met een ouder, kind, broer of zus, enz. verbroken heeft. Dat soort afstand nemen doet pijn, en veroorzaakt chronische stress en leed dat in de regel niet psychologisch wordt aangepakt.

Familievervreemding rouw definieert het emotionele ongemak dat men ervaart als een geliefde zich verwijdert van de familie. Vaak houdt de daad, ook al is hij gerechtvaardigd, niet op bepaalde tegenstrijdige gevoelens op te roepen, waardoor leegte en tegenstrijdige emoties ontstaan die moeilijk te omschrijven zijn.

Strategieën om met familievervreemding om te gaan

De redenen die tot het verbreken van een band leiden zijn meervoudig en uiterst complex. Soms ligt de oorsprong in bepaalde meningsverschillen. Bijvoorbeeld, ouders die de partners van hun kinderen niet accepteren. Of, kinderen die van hun ouders weglopen na een reeks traumatische ervaringen. Er zijn ook economische conflicten, zowel als mentale.

Verdriet door familievervreemding is vaak het gevolg van wrijving die men ervaart met een familielid dat lijdt aan psychische problemen. Het kan inderdaad moeilijk zijn om samen te leven met iemand die lijdt aan bepaalde psychische stoornissen of met een of andere verslaving.

Hoe kunnen deze situaties aangepakt worden? Laten we eens kijken.

Voorbij het stigma: accepteer dat het veel voorkomende situaties zijn

De band met de familie verbreken wordt meestal als een stigma gezien. We zijn geneigd een sombere kijk te hebben op het kind dat niet met zijn ouders praat. Wij bekritiseren de broers en zussen die elkaar al tien jaar niet meer willen kennen. We moeten echter begrijpen dat dit veelvoorkomende en wijdverspreide situaties zijn.

Het probleem is dat er niet genoeg over onenigheid en vervreemding in het gezin gesproken wordt. Bovendien hebben we beter gespecialiseerde professionals nodig om mensen in deze ervaringen te helpen. In feite willen velen zich verzoenen en ontbreekt het hen aan geldige strategieën om dat te doen.

Het belang van communicatie om het probleem te verduidelijken en een beslissing te nemen

Een groot deel van de moeilijkheid van rouwen als gevolg van familievervreemding ligt in communicatieproblemen. Onderzoek (Engelse link) van de Utah State University (VS) beweert dat het in dit soort situaties van groot belang is te weten hoe je assertief, duidelijk en respectvol kunt communiceren.

Of er nu behoefte is aan verzoening of aan voortzetting van de vervreemding, dat moet uitgesproken worden en meningen moeten worden uitgewisseld. Alleen zo is er een mogelijkheid tot toenadering of de mogelijkheid om de rouw te verwerken. Maar al te vaak worden ouders, broers en zussen, of kinderen geconfronteerd met een onverwachte en traumatische afwezigheid van een geliefde.

Het is absoluut noodzakelijk om altijd duidelijkheid te scheppen. Leven met voortdurende onzekerheid over de toestand van de relatie kan verwoestend zijn en vluchtige situaties opwekken.

Begrip voor de emoties die het gevolg zijn van de verbroken band

Verdriet als gevolg van familievervreemding kan ambivalente emoties oproepen die variëren van verdriet tot woede. Getroffenen kunnen pijn over de situatie voelen, maar ook verbijstering en zelfs schaamte.

Bijvoorbeeld sociale schaamte, omdat ze een zoon hebben die niet met hen spreekt. Of, omdat ze broers en zussen hebben met wie ze geen relatie hebben. Elk mens zal deze situatie op een unieke manier ervaren en elke realiteit is normaal.

Emoties moet men niet onderdrukken. Dat gezegd hebbende, is het uiterst gewoon dat mensen er niet over willen praten of zelfs maar aan denken. Deze leegte zit vol ongemak en onaangename woorden, sommige gezegd en sommige ongezegd. Het zijn dimensies die aangepakt moeten worden.

We moeten ons in elke emotie en pijnlijke gedachte verdiepen. Praten met geldige steunfiguren over alles wat we voelen zal veel helpen.

Herformuleer banden en probeer in het heden te leven

Het gezin is geen heilige instelling die alles kan overwinnen en altijd overeind blijft. Soms valt het uiteen. Het kan zelfs op een andere manier geherformuleerd worden, met andere meer betekenisvolle leden. Hoe het ook zij, rouw als gevolg van familievervreemding dwingt ons na te denken over onze banden en een nieuwe etappe vorm te geven.

Veel mensen die van een familielid gescheiden zijn beleven hun werkelijkheid met verdriet en verlangen naar her-verbinding. Ze zouden graag teruggaan om bepaalde kwesties op te lossen. Dit is echter niet altijd mogelijk. Verdriet dwingt ons het verleden te helen en ons op het heden te richten.

Als je een zoon, broer, vader of moeder hebt die je niet meer wil zien, moet je hun beslissing accepteren. Richt je op hen die dicht bij je zijn. Heb lief en zorg voor de banden die lonend en wederkerig zijn, of ze nu je familie zijn of niet. Dat gezegd hebbende, is het ook volkomen begrijpelijk om degenen die niet meer in je leven zijn te missen en te verlangen naar gelukkiger vervlogen tijden.

Aan de andere kant, als jij degene bent die besloot afstand te nemen, herinner je dan je redenen om dat te doen. Je maakte ze voor je eigen welzijn. Ook hier is het begrijpelijk dat je nog steeds een zeker verdriet voelt om wat niet kon zijn.

Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen die de last dragen van misverstanden en ongemak als gevolg van familievervreemding. Deze realiteit moet op een gespecialiseerde manier aangepakt worden. Lijders moeten naar een ruimte van grotere rust en aanvaarding geleid worden.