Verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen

We hebben allemaal al eens mensen ontmoet die hoge verwachtingen wekken. Ze beloven iets en komen dan niet opdagen. Je ziet het bij koppels wanneer één van de twee verdwijnt en de ander niet weet wat hij ervan moet denken. Voor deze mensen is het moeilijk om de gevolgen te dragen. Je ziet het ook in zaken en op het werk. Je gaat akkoord om je tijd in iets te investeren en de andere persoon respecteert de overeenkomst niet.

Sommige mensen lopen weg van de gevolgen van hun daden en ontwijken de verantwoordelijkheid. Dat is hun stijl. Ze creëren een conflict en gaan dan weg. Wanneer later het moment gekomen is om de verantwoordelijkheid te delen, zijn ze moeilijk te vinden. Dit is ook hoe misdadigers werken. Ze willen de voordelen maar ze willen de prijs niet betalen voor het risico dat ze nemen.

Dit soort gedrag is schadelijk voor de mensen die het ondergaan. Het is diep verontrustend. Want het kan je heel wat tijd kosten om te proberen de puzzel te ontrafelen waarom iemand op die manier handelt. Het is mogelijk dat je uiteindelijk iedereen gaat wantrouwen en jezelf gaat verwijten. Gelukkig ligt het in onze handen om dit niet meer te laten gebeuren.

Weglopen van de gevolgen heeft te maken met schaamte en cynisme

De mensen die de confrontatie met de gevolgen niet durven aangaan, weten of hebben het gevoel dat ze iets verkeerd gedaan hebben. Bovendien weten ze in zekere mate dat het doel de middelen niet rechtvaardigt. De redenen waarom ze op een negatieve manier gehandeld hebben, gelden met andere woorden niet. Want ze missen gewicht, logica, eerlijkheid en rekening houden met anderen. Ze zijn er zich van bewust dat hun daden en motief negatief waren.

Ze handelen bewust tegen alle ethiek en waarden in. Tegelijkertijd is er een dubbelzinnigheid: want ze zijn niet bereid om aan anderen toe te geven dat hun gedrag onaanvaardbaar is. Ze willen niet zeggen dat ze een fout gemaakt hebben. Hun houding is er één van verlegenheid.

Maar deze houding wijst ook op een gebrek aan schaamte. De gevolgen ontlopen is een manier om iets op te lossen door de andere persoon te negeren en hem niet de aandacht te schenken die hij verdient. Mensen die zich zo gedragen, geven de ander het gevoel dat ze niet geïnteresseerd zijn in het herstellen van de schade. Ze tonen een zekere minachting tegenover de andere persoon (‘het is allemaal toch zo erg niet’). Ze willen dat het slachtoffer de gevolgen draagt en aanvaardt dat hij er niets aan kan doen. Vanuit dit standpunt is het ontwijken van de gevolgen ook een vorm van cynisme. Ze zijn zich bewust van hun slechte gedrag. Toch laten ze het zoveel mogelijk aan het slachtoffer over om het probleem op te lossen.

Het onvermogen om verantwoordelijkheid te nemen

De gevolgen ontlopen is een duidelijk teken van een gebrek aan verantwoordelijkheid. Samenlevingen zijn gebouwd op impliciete en expliciete collectieve overeenkomsten. Wetten, religie en ideologie zijn enkele van de manieren waarop het belang van deze overeenkomsten gecommuniceerd wordt. Ze zijn noodzakelijk om in een groep samen te leven. We krijgen voordelen van anderen en moeten in ruil iets teruggeven. Dit is de basisovereenkomst.

Verantwoordelijkheid betekent letterlijk bekwaam zijn om te antwoorden. Het is iets wat we al in onze allereerste levensjaren beginnen leren. Het betekent je bewust zijn van de verbintenissen en verplichtingen die je tegenover andere mensen hebt. Sommige mensen slagen erin te leren dat verantwoordelijkheid een persoonlijke en autonome keuze is. Niemand hoeft over je schouder te kijken om ervoor te zorgen dat je je beloften nakomt. Je bent niet van anderen afhankelijk om je te belonen of te straffen. Je vertrouwt integendeel op je eigen geweten.

De gevolgen ontlopen betekent dat je de verplichting ontwijkt om verantwoordelijk te zijn voor je daden. Deze houding verbreekt beloften en verbreekt dus duidelijk ook vertrouwen. Dit soort gedrag wijst ook op een gebrek aan autonomie. Mensen die er de voorkeur aan geven zich te verbergen, zijn gevangenen van het straf-en-beloningssysteem. Ze gedragen zich net als toen ze kinderen waren en verbergen zich wanneer ze iets verkeerd doen.

Hoe omgaan met mensen die geen verantwoordelijkheid nemen?

Iemand die de verantwoordelijkheid niet wil nemen voor zijn daden, zal uiteindelijk veel schade toebrengen aan andere mensen. Het kan erg pijnlijk zijn als iemand jou kwetst en zich niet verontschuldigt. Het kan je een ongelofelijk gevoel van hulpeloosheid geven. Als we het met iets kunnen vergelijken, dan is het net als emotioneel bedrog.

Dit soort gedrag is ook een vorm van manipulatie. Het aan iemand anders overlaten om een situatie op te lossen zorgt voor nog een ander ongemak. De afwezigheid van de persoon die de gevolgen niet wil dragen, creëert eigenlijk een band met de situatie en onderhoudt die. Het conflict blijft onopgelost en blijft aanslepen. De negatieve gevoelens die eruit voortvloeien, zullen ook blijven duren.

Wanneer je alleen achterblijft met de verantwoordelijkheid om een situatie waarin twee of meer mensen betrokken zijn, af te sluiten, dan heb je geen andere keuze dan de uitdaging aan te gaan. Je kan het best komaf maken met de fantasie dat het je zal lukken om de andere persoon te doen terugkomen en zijn verantwoordelijkheid te nemen. Deze fantasie maakt deel uit van het net van manipulatie. Laat de persoon die de gevolgen niet wil dragen, gaan. Los op wat je kan en sla de bladzijde om. Dat is het verstandigste dat je kan doen.