Trots is de valkuil van eigenliefde

In hoogmoed schuilen grootheidswaanzin, hoogmoed en egocentrisme, maar ook onzekerheden, angsten en leegte. Het is een valstrik van eigenliefde die degenen die het spel meespelen verblindt.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Laatste update: 17 februari, 2024

Er zijn mensen die zo trots zijn dat ze geloven dat ze almachtig zijn, ver boven anderen staan en die altijd denken dat ze gelijk hebben. Het zijn mensen die zo gepassioneerd zijn over zichzelf dat alles te klein voor ze is, niemand kan ze iets leren of laten zien, omdat ze het al “wisten.”

Hun oren zijn gesloten en hun ogen zijn blind voor alles wat niets met hen te maken heeft. Ze zijn zo op zichzelf gericht dat ze al het andere missen, ook al zijn ze zich daar niet van bewust.

Ze zien er veilig uit. Maar er is niemand onzekerder dan degene die denkt dat hij de waarheid in pacht heeft. Wat er in werkelijkheid met hen gebeurt, is dat ze vol trots zijn. Laten we dieper gaan.

Wat is trots?

Volgens de psychiater Enrique Rojas is trots de ongebreidelde passie voor zichzelf, de valkuil van de eigenliefde, het gebrek aan nederigheid en luciditeit.

Het is een gevoel van waardering waarbij de persoon de aandacht op zichzelf concentreert omdat hij zichzelf als uitmuntend, uniek en ver boven anderen verheven beschouwt.

Trots wordt door het christendom als een van de ernstigste zonden beschouwd. Bovendien werd het in het oude Griekenland al aangeduid met de term hybris.

Daarmee werd bedoeld wanneer iemand volwassen werd en de wil van de goden trotseerde. Dat wil zeggen wanneer hij de grenzen van zijn menselijkheid probeerde te overschrijden en daarvoor een goddelijke straf ontving. Voorbeelden van arrogante houdingen zijn Oedipus of Prometheus.

In de psychologie en filosofie wordt een vaag onderscheid gemaakt tussen trots en arrogantie.

Sommigen vatten de laatste op in een positievere en emotionelere betekenis van waaruit we onszelf en anderen kunnen waarderen, en die soms gemakkelijk te verbergen is. Dit  terwijl trots is dat je jezelf als superieur aan anderen beschouwt vanwege het feit dat je jezelf bent, en waarvoor je ook respect en bewondering verschuldigd bent.

In trots bestaan anderen niet. Maar wie niet voorzichtig is met zijn hoogmoed, kan verder gaan en uiteindelijk een arrogante houding ontwikkelen.

Hoogmoed is dus een vriend van trots, ijdelheid, machtswellust, narcisme en egocentrisme. Alles is er te klein voor. Wie arrogant is, is alleen op zichzelf gericht. Hij hecht geen waarde aan de mening van anderen omdat hij blind is.

Echter, hij heeft wel voortdurend feedback nodig over het beeld dat hij op anderen projecteert. Wat er gebeurt is dat de strategieën die hij hanteert om die feedback te ontvangen heel subtiel zijn.

De onzekerheid van arrogantie

Wat kenmerkend is voor hoogmoed, is dat het niet alleen illusoir en bombastisch is, maar ook een vermomming voor onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen en een gevoel van minderwaardigheid . Hoewel het vaak ook in een vermomde vorm voorkomt.

In beide gevallen blijft de persoon blind voor zijn fouten omdat hij gevangen zit in zijn grootheidswaanzin. Een uitmuntendheid die een diepe angst verbergt om tekort te schieten en minder te zijn dan anderen en die probeert te overleven en geliefd te zijn.

Achter trots gaat dus angst schuil. Angst om niet capabel te zijn, om niet goed, voldoende of erkend te zijn. En tegenover het onvermogen om ermee in het reine te komen, om deze angsten en wonden te accepteren, worden ze verzonnen.

Daarom dient trots om deze leegtes te “balanceren” en als verdedigingsmechanisme. Simpelweg omdat het helpt om af te wijzen in plaats van afgewezen te worden.

TUSSENKOP

Wie trots is, geeft zijn fouten dus meestal niet toe. Dit omdat het hem eraan herinnert dat hij niet zo perfect is als hij dacht en het daardoor heel moeilijk voor hem zal zijn om vergeving te vragen, omdat hij denkt dat hij nooit ongelijk heeft. Ze denken ook dat ze gelijk hebben, omdat ze in de autoriteitsfout vervallen.

De arrogante persoon geeft echter veel om de mening en aandacht van anderen, zelfs als die onverschillig zijn. Daarom ze voeren bepaalde gedragingen uit om die te krijgen.

Zoals we kunnen zien, is het gevoel van eigenwaarde van de arrogante persoon leeggelopen. Het is erg laag, omdat het vol onzekerheid zit, maar ze verbergen het onder een vermomming van hooghartigheid.

Daarom hebben ze de neiging om boos te worden, de controle te verliezen, te diskwalificeren, defensief te worden of een tijdje niet te praten als ze zich aangevallen voelen. Ze hebben de emotionele rijpheid van een kind.

Het tegengif voor trots: nederigheid

Tegenover hoogmoed wordt nederigheid aanbevolen. Een eenvoudiger leven leren leiden waarin de waarde van wat belangrijk is, zoals liefde, eenvoud en vrijgevigheid, de boventoon voert. Er is echter een voorbereidende stap, en dat is erkennen en accepteren dat je trots bent . Anders is het onmogelijk dat het verzacht of begint te verdwijnen.

Eenmaal geaccepteerd, is het een kwestie van eerlijk en oprecht zijn met jezelf: waar ben ik bang voor? wat doet me pijn? wat laat me lijden? waarom moet ik erkend worden als de beste of de meest valide?

Daarnaast is het ook belangrijk om de richting van de focus te veranderen: er is niet langer alleen jezelf, maar ook anderen. Het is nodig om de eigen belangrijkheid te relativeren en te weten hoe je naar anderen moet kijken.

Om dit te doen, is het belangrijk om te werken aan empathie, te weten hoe je jezelf in de plaats van de ander kunt stellen, kritiek te leren ontvangen en de eigen fouten en gebreken te accepteren.

Het is een kwestie van beetje bij beetje de beschermende vermomming kwijtraken die al zoveel jaren wordt gedragen, maar die op zijn beurt zoveel schade heeft aangericht. Het gaat erom de waakzaamheid te laten zakken, de eigen beperkingen te erkennen en het idee te vergeten zichzelf zo groot te maken, omdat je in werkelijkheid niet zo klein bent.