The Truman Show en bewustwording
The Truman Show (Peter Weir, 1998) werd inmiddels bijna twintig jaar geleden uitgebracht, maar de relevantie ervan als het aankomt op verschillende filosofische en psychologische onderwerpen is nog altijd even groot. Met behulp van media en symbolen, slaagt deze film erin om een helder licht te schijnen op het complexe proces van bewustwording.
Bewustzijn en bewustwording worden uit dezelfde draad geweven
Om te begrijpen wat het betekent om ons bewustzijn te doen ontwaken, ofwel ons bewust te worden, moeten we begrijpen wat het verschil tussen bewustzijn en bewustwording is.
Volgens de Van Dale is bewustzijn te definiëren als het beseffen en kennen van het bestaan van iets of van zichzelf. Bewustwording is het inzicht krijgen in een situatie. Op bestaansniveau, is het de psychische handeling waarmee een subject zichzelf in de wereld waarneemt.
Er vindt dan ook bewustwording plaats wanneer een persoon zich er niet alleen van bewust is dat hij aanwezig is in de wereld, dat hij bestaat, maar dat hij iets of iemand is in relatie tot de wereld.
We kunnen dit proces ook zien als het moment waarop we onze transcendentie realiseren. Op dit moment licht er een vonk in ons op die ons doet twijfelen aan alles wat ons is verteld.
Wanneer we op dit punt komen, kunnen we besluiten te leven met wat we al weten, of we kunnen onze angsten en onzekerheden overwinnen om ‘de grot’ te verlaten.
De allegorie van ‘de grot’
De Griekse filosoof Plato (427-347 A.C.) creëerde de allegorie van ‘de grot’ om menselijke kennis te symboliseren. Volgens zijn theorie is de mens als een gevangene in een grot en is alles wat hij weet slechts een schaduw of reflectie van de werkelijkheid.
Het echte leven vindt echter plaats buiten de grot. Het is moeilijk voor ons om dit te begrijpen, we hebben de grot tenslotte nooit verlaten en we zijn gewend aan ons wereldbeeld dat uit schaduwen bestaat. Met andere woorden, we weten niet wat echt is, of we zijn er bang voor.
Wat is onze grot? Ons ouderlijk huis en de omgeving waarin we zijn opgegroeid. Over het algemeen zijn ons allerlei waarden bijgebracht. Deze waarden kunnen heel uiteenlopend zijn.
We groeien op met de tradities die voortkomen uit onze bepaalde gemeenschap en deze geven ons onze identiteit. Dat is waarom veel mensen niet van nieuwe dingen houden. Ze zijn bang om hun identiteit te verliezen.
Mensen zoeken altijd naar veiligheid. Vandaar onze neiging om gewoonten te omarmen die worden toegepast door de mensen van wie we houden. Noch de maatschappij noch het gezin leert ons echter hoe we moeten ‘kijken’ (hoewel we misschien in staat zijn om te observeren).
Kritische gedachten worden niet aangemoedigd. Maar weinig kinderen groeien op in een omgeving die hen stimuleert te analyseren, te vergelijken en hun eigen mening te hebben, en om zelfbewustzijn te beoefenen.
Trumans bewustwording
Truman, het hoofdpersonage van de film, is een man die nooit zijn eigen beslissingen heeft genomen. Op het moment van zijn geboorte wordt hij gekocht door een televisieprogramma dat hem tot protagonist maakt van zijn eigen show.
Alle beslissingen die hij neemt (een vriendin hebben, trouwen, een huis kopen, werken…) zijn niet echt zijn beslissingen. De maker van het televisieprogramma, die in dit geval vergeleken wordt met een god, begeleidt al zijn acties.
Truman is gelukkig en volledig blind voor alles. Hij woont in een enorme koepel die de producenten voor hem hebben gebouwd, dit is de stad waar hij woont.
Wanneer hij iets vermoedt of twijfels de kop opsteken, kan hij zijn wereld niet verlaten omdat hij beheerst wordt door angst. De producers van de show prentten hem bepaalde angsten in, zoals zijn angst voor de oceaan en een trauma dat hij met zijn vader ervoer.
Maar er komt een moment dat hij zijn twijfels niet meer kan negeren, hij voelt zich niet meer prettig in zijn eigen stad.
De waarheid is dat we allemaal op Truman lijken. De enige kans die we hebben om authentiek te zijn, is wanneer we die vonk voelen, dat bewustzijn. Onze wil is het enige dat ons kan helpen onze angst te overwinnen voor wat ons aan de andere kant misschien te wachten staat.
Denken is de zuiverste bevrijdende daad
Wanneer we ons bewustzijn doen ontwaken, winnen we aan energie en vastberadenheid om onze comfortzone en onze omgeving te verlaten. Het gevoel dat dingen duidelijker worden als we ons van het gewone distantiëren, moedigt ons aan…
We gaan ons afvragen: wat wil ik doen met mijn leven? Vervullen mijn overtuigingen mij nog? Wie vertrouw ik? Wat geloof ik? Wat is waarheid?
Jouw antwoorden zouden waardevoller voor je moeten zijn dan de mening van wie dan ook. Dat komt omdat ze perfect zijn voor jou. Ze zijn op maat gemaakt voor jou en niet voor iemand anders.
Het is makkelijk om te denken dat niemand eigenlijk echt vrij is, iedereen heeft tenslotte verantwoordelijkheden (gezin, school, werk). Maar de meest zuivere en toegankelijke bevrijdende daad, is denken.
We zijn vrij om te denken en ons in te beelden wat we maar willen. We zijn ook vrij om op basis van die gedachten beslissingen te nemen. Ook Truman krijgt de mogelijkheid om de waarheid te achterhalen.
Wanneer we vasthouden aan wat we weten en wat we altijd al hebben geleerd, staan we onze eigen groei in de weg. Maar we kunnen onze angst voor het onbekende overwinnen en kennis opzoeken.
Dat is wanneer we ons eigen pad smeden en principes, waarden en overtuigingen van onszelf verwerven. Deze zullen gezonder, authentieker en minder dissonant zijn.
Het overwinnen van deze angsten maakt je vrijer. Om dit te doen heb je slechts twee ingrediënten nodig: bewustwording en moed.
