Schreeuwen als communicatiemiddel: gebruikelijk in veel gezinnen
Schreeuwen wind ons brein op, maakt ons alert en valt de subtiele balans van onze emoties aan. Helaas komt schreeuwen als communicatiemiddel in veel gezinnen voor. Als gevolg hebben de ongemakkelijkheid en de onzichtbare agressies een impact op ieder van ons en hebben ze bovendien vele gevolgen voor ons.
Jardiel Poncela zei altijd geweldig dat de persoon die niets te zeggen heeft luid spreekt. Maar, hoe gek het ook klinkt, er zijn mensen die geen andere vorm van communicatie kennen dan de vorm waarin er wordt geschreeuwd om te vragen om het zout aan te geven, om de aandacht te trekken van het kind dat vlak naast hen zit, of zelfs om commentaar te geven op het televisieprogramma waar als gezin naar gekeken wordt. Er zijn mensen die niet kunnen communiceren zonder onrustigheid, hun eigen of de onrustigheid die ze projecteren.
“Een mens schreeuwt om zo de ander niet te hoeven horen”
– Miguel de Unanmuno –
‘Ik kan het niet helpen’, rechtvaardigen ze. Het vermijden van het verheffen van hun stem lijkt buiten hun macht te liggen omdat het het timbre en de toon is die ze sinds hun vroegste kindertijd hebben gehoord, omdat schreeuwen iets is dat hen altijd geholpen heeft om gezien te worden, om hun territorium af te bakenen om zo hun autoriteit te definiëren en ook, waarom niet, om hun woede, frustratie en ingehouden ego’s te kanaliseren die vluchtroutes zoeken.
Ze zullen ons beter horen als we juist niet onze stem verheffen, dit weten we natuurlijk, maar vaak hebben we het gevoel dat we wel moeten schreeuwen omdat het de enige frequentie is waarop we kunnen communiceren, het enige kanaal waarmee we onszelf zien voordat anderen dat doen. Zonder te weten dat als er één iemand schreeuwt, het zeer waarschijnlijk is dat de ander op eenzelfde manier zal reageren, en op die manier zijn we een soort bandeloze en dwingende relationele dynamiek aan het ontwikkelen.
Iets dat helaas vaak voorkomt in veel gezinnen…
Schreeuwen in stilte vernietigt onze relaties
Schreeuwen, hoe het ook over mag komen, heeft een erg specifiek doel in de aard van zowel mensen als andere dieren: om onze overleving te waarborgen en die van de groep in het geval van gevaar. Laten we kijken naar een eenvoudig voorbeeld. We bevinden ons in het midden van een jungle, wandelend, genietend van de natuur. Plotseling horen we geschreeuw, het is een kapucijnaapje dat schreeuwt op een hoge toon die in ons geheugen gegrift blijft.
Die schreeuw dient niet alleen als een ‘alarm’ om jou en jouw groep te waarschuwen. De meeste dieren in die omgeving zullen, net als wij, reageren met angst, met opgewondenheid. Het is een verdedigingsmechanisme dat de controle heeft over een zeer specifieke structuur van het brein: de amygdala. Luister maar eens naar een hoge toon, een luide stem zodat dit kleine gebiedje van het brein het interpreteert als een gevaar en ons autonome zenuwstelsel activeert om onze behoefte om te vluchten te activeren.
Dit wetende, met volledig begrip van dit biologische en instinctieve fundament, kunnen we al deduceren wat het bijvoorbeeld betekent om op te groeien in een omgeving waarin er veel wordt geschreeuwd en waarin er altijd wordt gecommuniceerd op een luide toon. Het brein leeft in een constante staat van alarm. Adrenaline is er altijd, het gevoel dat we hebben om onszelf te beschermen tegen ‘iets’ gooit ons in een staat van chronische stress, of permanente, verontrustende angst.
Aan de andere kant, wat deze werkelijkheid nog intenser maakt, is dat het gebruikelijk is om, wanneer we met een agressieve communicatiestijl te maken krijgen, defensieve reacties met dezelfde emotionele lading te genereren, met dezelfde offensieve component. Of die manier komen we bewust of onbewust terecht in een vicieuze cirkel en in zo’n destructieve dynamiek waarbij we allemaal consequenties verzamelen in deze complexe jungle van menselijke relaties waarin de kwaliteit van communicatie belangrijk is.
Gezinnen die schreeuwen als communicatiemiddel gebruiken
Laura is achttien jaar oud en heeft zich zojuist iets gerealiseerd wat ze daarvoor niet wist. Ze spreekt op een harde toon. Haar klasgenoten vertellen haar vaak dat haar stem de luidste is in de klas en dat wanneer ze in een groep is haar manier van communiceren nogal bedreigend kan zijn.
“Alle geschreeuw wordt geboren uit iemands eigen eenzaamheid”
– León Gieco –
Laura wilt dit gedrag leren beheersen. Ze weet dat het niet makkelijk zal zijn, omdat haar ouders en broers en zussen thuis altijd op deze manier met elkaar communiceren: schreeuwend. Er hoeft niet eens sprake te zijn van een discussie of ruzie, het is simpelweg de toon waar ze mee is opgegroeid en waar ze gewend aan is geraakt. Ze weet ook dat in haar huis, diegene die schreeuwt degene is die zichzelf verstaanbaar maakt en dat je stem verheffen noodzakelijk is omdat de televisie altijd aanstaat, omdat iedereen in zijn eigen wereldje leeft en omdat… er gewoonweg niet genoeg harmonie is.
In dit geval moet Laura begrijpen dat je niet zomaar een familiedynamiek verandert. Zij kan anderen niet veranderen, noch haar ouders noch haar broers en zussen, maar ze kan wel zichzelf veranderen. Wat ze kan en zou moeten doen is haar eigen verbale stijl cognitief moeten leren beheersen en begrijpen dat diegene die schreeuwt in werkelijkheid aan het aanvallen is, dat het niet nodig is om je stem te verheffen om gehoord te worden en dat vaak een kalme en serene toon juist helpt om je beter met anderen te verbinden.
Met dit eenvoudige voorbeeld willen we iets heel eenvoudigs duidelijk maken: soms kunnen we degenen die ons hebben opgevoed niet veranderen, we kunnen niet ons verleden aanpassen of die dynamica in gezinnen uitwissen waarin er altijd geschreeuw aanwezig was, al was het maar om de tijd te vragen of hoe een examen ging.
We kunnen het verleden niet veranderen, maar we kunnen wel voorkomen dat die manier van communiceren ons karakteriseert in de toekomst, in onze vriendschappen of in onze romantische relaties, in ons eigen gezin. Laten we onthouden dat hetgeen je zegt niet correcter wordt als je het schreeuwt, soms is het juist intelligenter om te weten hoe stil te zijn en te luisteren, zelfs wijzer om diegene te zijn die weet hoe en op wat voor manier hij het beste kan communiceren.
