Schilderen: een creatieve therapie
In zijn boek The element vertelt Ken Robinson ons het volgende verhaal over schilderen: Een leraar was bezig met zijn tekenles en achterin de klas zat een klein meisje. Over het algemeen lette ze nooit op in de les, maar bij tekenles wel. Het meisje tekende twintig minuten lang, ze zonk weg in haar gedachten en de leraar vroeg haar wat ze aan het tekenen was.
Het meisje antwoordde: “Ik teken een God.” De leraar zei: “Maar niemand weet hoe God eruitziet.” En het meisje antwoordde: “Daar zullen ze dan nu achterkomen.” Dit verhaal laat ons zien hoe belangrijk tekenen en schilderen is en hoe deze activiteiten kunnen dienen als een vorm van therapie om verbinding te maken met de wereld.
Wat is de psychologie van de kunst?
De psychologie van de kunst is een tak binnen de psychologie die gewijd is aan het vanuit psychologisch perspectief onderzoeken van de fenomenen van creatie en artistieke waardering. Er zijn vele aspecten die de psychologie van de kunst in verband brengen met de psychologie in het algemeen, voorbeelden hiervan zijn de perceptie, de emotie, het geheugen, de gedachte en de taal.
Veel psychotherapeuten hebben bewezen hoe voordelig de effecten van kunst zijn als het gaat om het helpen van mensen met psychologische klachten. Dit komt doordat kunst, in al haar vormen (schilderkunst, dans, muziek, schrijfkunst, theater etc.), onze subjectiviteit de vrije loop laat. Het kan dan ook worden gebruikt bij het oplossen van conflicten, communicatieproblemen, problemen met expressie en vele andere psychologische aspecten.
De voordelen van therapeutisch schilderen
Door te schilderen op doek, papier of welke andere ondergrond dan ook kunnen we onszelf uiten, wat voor mensen die behoefte hebben aan communicatie en hiertoe niet in staat zijn door middel van enige andere methode een geweldige manier kan zijn om gevoelens en gedachten te manifesteren. Het is een soort alternatieve en natuurlijke therapie die onder andere de volgende voordelen kan bieden:
Verbeterde communicatie
Mensen die net beginnen met therapeutisch schilderen zijn over het algemeen verlegen en teruggetrokken en hebben moeite om te communiceren met hun familie en zelfs hun therapeuten. Door te schilderen kunnen verlegen mensen echter hun creativiteit de vrije loop laten en hun gevoelens en emoties uiten.
Verhoogd gevoel van eigenwaarde
Wanneer therapeutisch schilderen gedaan wordt in een non-competitieve, ontspannen en aangename omgeving, dan kan een patiënt geweldige persoonlijke doelen verwezenlijken, waarbij hij wordt aangemoedigd door de psychotherapeut. Dit zal zijn gevoel van eigenwaarde versterken. Dit aspect kan belangrijk zijn voor mensen die problemen hebben met wederzijdse afhankelijkheid of trauma’s en voor mensen die onafhankelijker moeten worden en die moeten leren om van zichzelf te houden en zichzelf te waarderen.
Verbeterde motoriek
Net als bij het bespelen van een instrument, leren we door te schilderen en door verschillende potlood- en penseeltechnieken te gebruiken onze handbewegingen reguleren en ontwikkelen we cerebrale verbindingen die aan dit vermogen verbonden zijn. Bij volwassenen kan de handeling van het schilderen helpen om de fijne motoriek te verbeteren.
Gezonde hersenen
Door te tekenen en schilderen wordt zowel de linker- als rechterhersenhelft gestimuleerd. In de linkerhersenhelft zijn de logica en de ratio gelokaliseerd, terwijl de rechterhersenhelft juist houdt van creatie en gericht is op het gevoel. Als we tekenen, kunnen we dan ook onze verbeelding de vrije loop laten zodat onze meest diepe gedachten ook even kunnen ademen.
Concentratie
De toewijding aan schilderen, of elke andere vorm van artistieke creatie, vereist concentratie. Schilderen is een nauwgezette taak die ons in staat stelt om onze omgeving even te vergeten en ons simpelweg te laten meeslepen. Het laat de tijd voorbij vliegen zonder dat we dit ook maar opmerken.
Deze staat van vergevorderde concentratie wordt Alpha genoemd en is het onderwerp geweest van vele onderzoeken. Dit is een staat waarin deel van onze hersenen bewust is en het andere deel ons onderbewuste naar boven haalt. Deze zelfde staat kan worden bereikt door middel van gebed, meditatie of muziek.
Emotionele intelligentie
Emoties zijn een zeer belangrijk onderdeel van onze creativiteit. Door te schilderen kunnen we onze emoties laten vloeien en geluk, liefde, empathie en vrede ervaren. De ontspanning die het schilderen met zich meebrengt helpt ons om ons hoofd en hart in balans te brengen.
