Rouw: fasen, duur en copingstrategieën

Zoals Dr. Marta Canino uitlegt, hebben we de neiging om rouw te associëren met de dood van een geliefde, maar het kan ook worden uitgelokt door een scheiding van een geliefde, het verlies van een baan of zelfs wanneer een vriend zonder reden verhuist.

Rouw is een diepgaande emotionele reactie die de meesten van ons vroeg of laat ervaren. Het verlies van iets of iemand die belangrijk is in ons leven doet pijn en laat een afdruk achter op de ziel die moeilijk te vergeten kan zijn. Maar hoewel het verdriet in het begin ondraaglijk kan lijken, is tijd de beste remedie tegen rouw.

Om de fasen van rouw beter te begrijpen en hoe ze te doorlopen, spraken we met Dr. Marta Canino, een arts gespecialiseerd in gezins- en gemeenschapsgeneeskunde, met uitgebreide ervaring in het begeleiden van oudere mensen en hun families in het proces van verlies. Met haar woorden nodigt ze ons uit om met meer compassie, menselijkheid en bewustzijn naar rouw te kijken.

De fasen van rouw, doorlopen alle mensen ze op dezelfde manier?

Er worden vijf fasen van rouw erkend. Dit zijn ontkenning, woede, onderhandeling/vechten, depressie en acceptatie. Deze kunnen echter op verschillende manieren worden ervaren.

Volgens de expert: “zijn de fasen gerangschikt in hun meest frequente volgorde, maar in werkelijkheid kan iemand fasen overslaan of de volgorde veranderen en dit wordt niet als slecht of pathologisch beschouwd”. Rouwen is niet alleen beladen met verdriet, zoals de arts aangeeft.

En hoewel we dit lijden vaak zouden willen vermijden, is het nodig om er in ons eigen tempo doorheen te gaan en de volgende fasen te doorlopen om het te boven te komen.

1. Ontkenning

Als het verlies net heeft plaatsgevonden, is ontkenning een soort emotioneel schild tegen de impact.” Het gaat meestal gepaard met het gevoel dat de persoon die is overleden elk moment door de deur kan komen of dat wat er is gebeurd een nare droom was en niet echt was”, legt de professional uit.

2. Woede

In deze fase zorgen het verdriet en de schuldgevoelens die de rauw opwekt er meestal voor dat we onszelf dingen uit het verleden verwijten en ons vullen met woede over wat er niet is gebeurd. “Waarom heb ik niets anders gedaan?”, “Waarom heb ik hem niet eerder gebeld?”, of” Waarom heb je me verlaten?”.

Dit zijn vragen die helpen om de pijn te kanaliseren, maar die ons heel boos kunnen maken op onszelf of anderen. Volgens Dr. Canino “verbergt de fase van woede meestal iets anders, normaal gesproken de pijn van het verlies, en verschijnt het eerder omdat het gemakkelijker te hanteren is dan andere moeilijkere emoties zoals verdriet”.

3. Onderhandelen

In deze fase, stelt de arts voor, “denken we na over hypothetische scenario’s waarin het verlies misschien niet had plaatsgevonden om tijdelijk minder te lijden en te verwerken wat er is gebeurd”, legt de arts uit. Het is normaal dat er vragen opkomen zoals “wat als we eerder in het ziekenhuis waren aangekomen?” of “wat als ik vorige week met hem was uitgegaan?”

4. Depressie

Dit is de diepste en pijnlijkste fase, waarin de klap van de realiteit hard aankomt. Onverschilligheid, huilen, leegte verschijnen… Dr. Marta vat het samen: “We voelen de pijn in alle hevigheid, er zijn tranen, apathie en een heel diepe droefheid die, diep van binnen, het verlies eert van iemand die deel uitmaakte van ons leven”.

5. Acceptatie

Met het verstrijken van de tijd vergeet of stopt het hart niet met voelen, maar het leert wel leven met de afwezigheid. Zoals Dr. Canino zegt: “een deel van de pijn zal bij ons blijven en ons van tijd tot tijd bezoeken, maar we kunnen weer integreren in ons normale leven en functioneren, en zelfs weer van het leven genieten.”

Hoe lang duurt het om te rouwen?

Er is geen specifieke tijd waarin iemand de pijn van zijn verlies moet verwerken. Voor sommigen kan het een kwestie van maanden zijn, terwijl anderen misschien jaren nodig hebben, en dat is prima. Dr. Marta Canino wijst er echter op dat “een normale rouwverwerking ongeveer 1 tot 2 jaar duurt”.

Elk geval is anders en de dood van een kind verwerken is niet hetzelfde als het verbreken van een relatie. Het hangt allemaal af van de aard van het verlies en de persoonlijkheid van de nabestaanden. Maar als iemand vast blijft zitten in lijden en rouw zonder vooruit te kunnen komen, is begeleiding zoeken van een psychiater een verstandige zet. 

Wanneer wordt rouw problematisch? 

Niet alle rouwprocessen verlopen natuurlijk. In de woorden van de arts: “problematische rouw komt vooral voor bij mensen die plotselinge en traumatische verliezen lijden, die vermijden om emoties in hun eigen tempo te voelen of die een gebrek aan steun hebben”.

Op dezelfde manier kan iemand die in het verleden aan een depressie heeft geleden, vatbaarder zijn voor een nieuwe depressie. Zelfs nog meer zonder een sterk ondersteunend netwerk. Als het rouwproces lang duurt en er geen einde aan lijkt te komen, is het essentieel om professionele therapeutische hulp te zoeken  om te genezen.

Welke gezonde strategieën zijn er om met rouw om te gaan?

Rouwen, van welke aard dan ook, is vaak pijnlijk, maar dat betekent niet dat het in eenzaamheid of in stilte moet gebeuren. Hoewel elk proces uniek is, zijn er verschillende manieren waarop je je gevoelens kunt verwerken en je hart met liefde en begrip kunt helen.

• Omring jezelf met mensen die zonder oordeel naar je luisteren: voor Dr. Canino is sociale steun een van de fundamentele pijlers om verdriet te overwinnen. Praten met iemand die je vertrouwt verzacht de pijn en stelt je in staat om het gewicht van wat je voelt te delen.
• Zoek symbolische ruimtes om afscheid te nemen: afscheid nemen is niet gemakkelijk, maar wel noodzakelijk. Rituelen zoals begrafenissen of kleine persoonlijke gebaren (een kaars, een brief of een foto) helpen om het verlies te begrijpen en helpen ons om los te laten.
• Sta jezelf toe om te voelen en uit te drukken wat er in je leeft: gevoelens moet je niet achterhouden uit angst voor verdriet. Huilen, een brief schrijven, met een vriend(in) praten of een schilderij maken kunnen manieren zijn om uit te drukken wat pijn doet en te helen.
• Maak contact met je spiritualiteit: de arts benadrukt dat spiritualiteit een grote bron van troost kan zijn, of het nu is door middel van geloof, meditatie of “je eigen overtuigingen over wat er na het leven is”.
• Blijf uit de buurt van alcohol en drugs: dit soort middelen kunnen de nabestaanden in een spiraal van verdriet sturen. Ze verlichten het verdriet niet, “ze verergeren de situatie en moedigen depressie aan”, waarschuwt de professional.

Een nieuwe betekenis aan het leven geven na een verlies is mogelijk

Hoewel het in het begin moeilijk voor te stellen is, vinden veel mensen dat tijd het beste tegengif is voor herstel na een verlies. Dr. Marta Canino concludeert het volgende over rouw: