Plaatsvervangend geweld: het wreedste gezicht van gendergeweld

Plaatsvervangend geweld wordt door kinderen geleden, maar het uiteindelijke doel van de agressor is om de moeder psychisch leed te bezorgen. We onderzoeken dit gedrag en de effecten ervan.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 08 maart, 2023

Als je nieuwsberichten ziet van ouders die het leven van hun kinderen beëindigen, voel je je natuurlijk geschokt. Het is inderdaad moeilijk voor te stellen dat een ouder ooit tot zoiets vreselijks in staat zou kunnen zijn. In werkelijkheid zijn deze acties de maximale uiting van een soort gendergeweld. Bovendien broeit en broedt het meestal al lang. Het staat bekend als plaatsvervangend geweld.

We moeten benadrukken dat het uiteindelijke doel van deze daden niet is om de kinderen aan te vallen. Het gaat erom de moeder op een dramatische en onomkeerbare manier te schaden. Zij staat aan de ontvangende kant van een soort geweld dat probeert haar te controleren, te manipuleren en haar enorme pijn te bezorgen.

De actie wordt echter uitgevoerd tegenover de zonen en dochters. Zij worden gebruikt als middel om dat doel te bereiken. Deze nuancering is cruciaal om plaatsvervangend geweld niet te verwarren met andere werkelijkheden, zoals vadermoord.

Plaatsvervangend geweld

Sonia Vaccaro bedacht de term plaatsvervangend geweld voor het eerst in 2012. Zij is een klinisch psycholoog en gerechtelijk deskundige op het gebied van gendergeweld. Het wordt gedefinieerd als het soort geweld dat vrouwen probeert te schaden via hun geliefden.

Het kan voorkomen bij huisdieren of mensen die dicht bij het slachtoffer staan. Meestal richt het zich echter op hun kinderen. In feite worden de kinderen van een moeder gebruikt met het doel haar psychisch leed toe te brengen.

Vicair geweld is een vorm van instrumenteel geweld. Het is bedoeld om te intimideren en dominantie en controle te tonen in een zeer onevenwichtige en ongelijke machtsverhouding.

De maximale uiting van dit type geweld is de moord op de kinderen van een moeder. Het is een enorm wrede daad die tot doel heeft de moeder psychologisch te vernietigen. Er zijn ook andere manieren waarop plaatsvervangend geweld voorkomt. Bijvoorbeeld wanneer een vader zijn kinderen manipuleert door middel van leugens en laster om ze tegen hun moeder op te zetten.

Als gevolg daarvan kunnen de kinderen haar aanvallen, een slecht beeld van haar ontwikkelen, of niet meer in haar gezelschap willen zijn. Het moedwillig bedreigen, mishandelen of verwaarlozen van minderjarigen kan ook in de categorie plaatsvervangend geweld vallen.

De acties zijn allemaal gericht op het chanteren van de vrouw. Het doel is dat ze zal toegeven. Dat ze zich zal onderwerpen aan de controle van de partner of ex-partner om het lijden van hun kinderen te voorkomen. Om deze reden is het uiterst gebruikelijk dat plaatsvervangend geweld voorkomt in situaties van scheiding of echtscheiding of wanneer de andere partij probeert zijn leven weer op te bouwen.

Enkele feiten over plaatsvervangend geweld

Helaas is dit verschijnsel tegenwoordig zeer aanwezig in de samenleving en treft het veel gezinnen. Er zijn bepaalde factoren die men moet overwegen om dit soort geweld beter te begrijpen. Een recent onderzoek (Spaanse link) geeft enkele relevante gegevens:

• In de meeste gevallen (82 procent) is de agressor de biologische vader van de kinderen. Toch kan het geweld ook worden uitgeoefend door de partner of ex-partner van de moeder.
• In meer dan de helft van de gevallen vindt het geweld plaats nadat het paar gescheiden is.
• In 74 procent van de onderzochte gevallen stelde men eerder geweld op grond van geslacht vast.
• Het strafblad van de agressors bestond slechts in 26 procent van de gevallen. Die waren meestal het gevolg van gendergeweld.
• De meeste moorden worden gepleegd wanneer de ouders het gezag over de kinderen hebben en bezoekrecht of gezamenlijk gezag genieten.
• In 60 procent van de onderzochte gevallen was er sprake van eerdere bedreigingen. Maar ondanks dat ze de politie hadden gewaarschuwd, nam geen van hen specifieke beschermingsmaatregelen voor hun kinderen.

Het wreedste gezicht van gendergeweld

Wanneer een slachtoffer van gendergeweld besluit te scheiden van zijn misbruiker en de wet gebruikt om zijn veiligheid zoveel mogelijk te garanderen, is plaatsvervangend geweld het instrument dat de agressor gebruikt om zijn lijden te blijven genereren.

Daarom vragen veel mannen, die nooit actief de ouderlijke rol op zich hebben genomen of voor hun kinderen hebben gezorgd, gezamenlijke of volledige voogdij, om controle over hun partner te kunnen blijven uitoefenen.

Om te voorkomen dat dit soort verwoestende situaties (Spaanse link)  zich blijven voordoen, moet er op maatschappelijk niveau een verandering tot stand worden gebracht. Men mag niet vergeten dat gendergeweld gebaseerd is op een cultuur die ongelijk blijft. Bovendien heeft deze de neiging het lijden van vrouwen in twijfel te trekken en de bedreigingen en aanvallen op hen te minimaliseren.

Onderwijs op academisch gebied, bewustwording van deze realiteit en vooral het nemen van maatregelen om de veiligheid van minderjarigen te garanderen zijn van essentieel belang.

Een misbruiker die zijn partner of ex-partner bedreigt om de kinderen te gebruiken om controle te blijven uitoefenen, kan geen goede vader zijn. Sterker nog, kinderen zouden nooit aan een dergelijk risico moeten worden blootgesteld.

Redactie: De term plaatsvervangend geweld verwijst naar een ideologie (een manier van denken), meer bepaald een genderideologie. In werkelijkheid zijn er echter mensen van elk geslacht, die er helaas voor kiezen om hun partner schade toe te brengen door een derde partij, meestal kinderen, te maken of te gebruiken.