Persoonlijkheidsstoornissen: meer dan het oog kan zien

Soms kan het gedrag van anderen vanuit ons perspectief zeer verontrustend en volkomen onbegrijpelijk lijken. Waarschijnlijk heb je meerdere keren nagedacht over de persoonlijkheden van anderen zonder tot werkelijke antwoorden te komen.

Persoonlijkheden zijn niet op perfecte wijze uit steen gesneden. Het is eerder zo dat persoonlijkheden vol deuken en bobbels zitten. Soms zijn deze deuken echter zo diep dat ze ervoor zorgen dat de persoon zelf breekt, waardoor ze het meest kenmerkende deel worden van de structuur van zijn persoonlijkheid.

Soms kunnen er bepaalde, vrij verontrustende karaktereigenschappen in iemand aanwezig zijn, niet als uitzondering, maar als een gewoon gedragspatroon. Dit worden ook wel persoonlijkheidsstoornissen genoemd.

Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen?

Een persoonlijkheidsstoornis is een gedragspatroon dat steeds duidelijker wordt naarmate iemand volwassen begint te worden. Vanwege zijn eigen gedrag veranderen vaak ook zijn relaties met anderen.

Wat we kunnen zien bij persoonlijkheidsstoornissen is dat bepaalde karaktereigenschappen volledig centraal komen te staan in iemands gedrag. We willen bijvoorbeeld allemaal wel het middelpunt van de belangstelling zijn in bepaalde situaties, sommige mensen lijken echter niet anders te kunnen dan zichzelf altijd het middelpunt van de belangstelling te maken.

Enkele van de meest afgewezen persoonlijkheidsstoornissen

Vergeet niet dat sommige maladaptieve karaktereigenschappen soms een patroon kunnen worden dat jarenlang en in allerlei verschillende situaties stabiel blijft. Wij zullen daarom dieper ingaan op enkele persoonlijkheidsstoornissen die de meeste onrust veroorzaken.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Mensen die aan deze stoornis lijden kenmerken zichzelf door een algemeen patroon van grootdoenerij en de behoefte om bewonderd te worden door anderen. Ze vinden zichzelf heel belangrijk, en ze houden zichzelf voortdurend bezig met fantasieën over grenzeloos succes, macht, grootsheid, schoonheid en liefde.

Narcisten zijn geneigd om zich arrogant te gedragen en een gebrek aan empathie te vertonen. Ze gebruiken hun relaties met anderen als middel om hun eigen doelen te bereiken. Ze zien zichzelf als zeer speciaal en uniek. Ze zijn pretentieus, ze buiten anderen uit en laten keer op keer zien hoe afgunstig ze zijn.

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Mensen die aan deze stoornis lijden worden gekenmerkt door een wantrouwen of achterdocht ten opzichte van hun omgeving, en ze vatten het gedrag van anderen als erg kwaadaardig op. Ze denken voortdurend dat iedereen tegen hen samenzweert, of dat ze onterechte beledigingen en beschuldigingen van anderen om hun oren krijgen. Je kunt deze mensen herkennen, omdat ze wantrouwend en achterdochtig tegenover jouw intenties staan.

Loyaliteit is een obsessie voor ze, en ze verwachten dat anderen hen op elk willekeurig moment zullen verraden, en dat de informatie die anderen over hun leven hebben op een dag tegen ze zal worden gebruikt.

Dit zorgt ervoor dat ze geen zin hebben om intimiteit en vertrouwen op te bouwen. En als ze wel denken dat iemand ze verraden heeft, dan zullen ze zeer lange tijd wrok naar diegene voelen, en deze grieven voortdurend opnieuw omhoog halen. Het is niet zo vreemd dat ze dit gedrag acuter vertonen naar hun eigen partner toe, aangezien dit soort mensen voortdurend zullen denken dat hun partner ontrouw is.

Borderline-persoonlijkheidsstoornis

Deze persoonlijkheidsstoornis vertoont een algemeen patroon van onevenwichtigheid in interpersoonlijke relaties en iemands zelfbeeld. Ook gaat het gepaard met een duidelijke impulsiviteit, die zich ontwikkelt tegen de tijd dat iemand volwassen wordt en zich in verschillende contexten voordoet. Vaak zijn deze mensen geneigd anderen de schuld te geven voor hun eigen onrust.

Deze stoornis wordt ‘borderline’ genoemd, omdat deze mensen op de grens zitten van extreem neuroticisme, wat in sommige situaties kan leiden tot psychotische aanvallen.

Samen met depressie is deze stoornis een van de snelst toenemende stoornissen ter wereld, waardoor we ook iets gedetailleerde op deze stoornis in zullen gaan. Mensen die aan deze stoornis lijden, worden gekenmerkt door een patroon van onstabiele relaties. Alles is ofwel negatief ofwel positief, zonder de mogelijkheid op een middenweg.

Het meest verontrustende aan borderline is dat deze mensen niet in staat zijn hun emoties te reguleren. Therapie richt zich meestal op het vermogen van deze mensen om zichzelf geldig te maken en hun emoties aan te passen, te accepteren en te reguleren.

Meerdere theorieën, zoals de theorie van Anthony Bateman en Peter Fonagy’s mentalisatie theorie, stellen dat deze mensen niet in staat zijn om zichzelf en anderen op subjectieve wijze te begrijpen. Dat wil zeggen, ze zetten hun angst direct om in actie, zonder het eerst door een mentale filter te halen.

Hun onrust, die niet rationeel begrepen kan worden, uit zich in dwangmatige handelingen. Zelfpijniging en zelfmoordneigingen komen veel vaker voor bij mensen die aan deze stoornis lijden dan bij mensen die aan een andere stoornis lijden. Nog een populaire therapie voor deze stoornis is Marsha M. Linehans Dialectische gedragstherapie.

Linehan lijdt zelf aan deze stoornis, en ze ontwikkelde het idee dat er voor deze stoornis een biologische aanleg bestaat, maar dat factoren van buitenaf de stoornis uiteindelijk opwekken. Er bestaan meerdere films die deze stoornis hebben proberen te verkennen, zoals Girl interrupted en de Spaanse film La Herida (De wond).

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Deze stoornis wordt gecategoriseerd als een angstige of zenuwachtige persoonlijkheidsstoornis. De mensen die eraan lijden vertonen meestal een gedragspatroon waaruit blijkt dat ze een overdreven behoefte hebben om door iemand verzorgd te worden, waardoor ze zichzelf aan anderen onderwerpen, afhankelijk van anderen worden, en bang zijn om verlaten te worden.

Afhankelijke mensen zijn bang om zelf beslissingen te nemen, en ze hebben voortdurend de bevestiging en goedkeuring van anderen nodig.

Afhankelijke mensen hebben vaak de neiging om wanhopig op zoek te gaan naar een partner, zelfs als ze zich eigenlijk niet echt emotioneel betrokken voelen, alleen maar om niet verlaten te worden of alleen te hoeven zijn. Soms zullen ze, wanneer ze in de steek worden gelaten, proberen om aandacht te trekken door bepaalde grenzen te overschrijden en anderen te beschuldigen.

Theatrale persoonlijkheidsstoornis

De mensen die aan deze stoornis lijden vertonen een patroon van overdreven emoties en aandachtzoekerij. Ze gedragen zich verleidend, dramatisch en enthousiast in hun zoektocht naar aandacht. Dit gedrag is verbonden aan egocentrisme en het onvermogen om onrust in hun sociale relaties te accepteren.

Theatrale mensen worden gekarakteriseerd door hun drang om koste wat kost in het middelpunt van de belangstelling te staan, of dit nu bereikt wordt door grootsheid uit te stralen of door in de slachtofferrol te treden.

Ze lijken zeer goede sociale vaardigheden te hebben, maar hun overdreven dramatiek en theatraliteit zorgt ervoor dat hun relaties langzaamaan verslijten. Ze zijn niet goed in het tolereren van frustratie, en elke vorm van verlating of teken van onverschilligheid is een onaanvaardbare aanval, die hen enorm veel onrust bezorgt.