Oppositional Defiant Disorder (ODD) bij volwassenen

Volwassenen met een oppositionele opstandige stoornis hebben vaak een extreem slechte kring van sociale steun. Ook hebben zij vaak problemen met het behouden van hun baan.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 25 november, 2023

Oppositional defiant disorder (ODD) bij volwassenen komt vaker voor dan je zou denken. Mensen met deze aandoening zijn altijd boos. Ze zijn verslaafd aan ruzies, verliezen gemakkelijk hun zelfbeheersing en ondervinden problemen binnen hun gezin, hun sociale omgeving en op het werk.

Hoewel deze psychologische aandoening vaker voorkomt bij kinderen, komt het ook relatief vaak voor dat ze doorzet op volwassen leeftijd.

Het is zelfs heel normaal dat een opstandig kind in de loop der jaren een antisociale persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt. Een gebrek aan temperamentvolle controle op volwassen leeftijd leidt echter tot een iets problematischere psychologische realiteit. Sterker nog, dit soort verzet tegen autoriteit op volwassen leeftijd grenst aan veel uitdagender en gevaarlijker gedrag.

Daarom is het geen klein probleem en de cijfers zijn zorgwekkend. Men schat dat oppositionele defiantiestoornis (ODD) tussen de vijf procent en 15 procent van de jongeren treft. Een groot deel van de gevallen wordt echter niet gediagnosticeerd. Daarom komt het heel vaak voor dat mensen op 20-, 30- of 40-jarige leeftijd het soort gedrag vertonen dat even nadelig als conflictueus is.

De symptomen van Oppositional Defiant Disorder bij volwassenen

Sommige kinderen kunnen uitdagend, moeilijk en zelfs lastig zijn. Dat betekent echter niet dat ze aan ODD lijden. In feite is ODD een terugkerende aandoening in de kindertijd waarin een reeks complexe gedragingen de neiging heeft om in een spiraal te raken. Deze gedragingen omvatten agressiviteit naar autoriteitsfiguren, constante driftbuien, wraakzuchtig gedrag, wrok, constante prikkelbaarheid, etc.

ODD wordt erkend als een externaliserende stoornis (Achenbach e.a., 1983; Quay e.a., 1987). Het gaat om het onaangepaste gedrag dat we eerder noemden. Bovendien kan het, als het niet vroeg behandeld wordt, leiden tot crimineel gedrag en ernstige sociale onaangepastheid op volwassen leeftijd.

Lees verder om te ontdekken hoe de oppositionele defiantiestoornis zich manifesteert bij volwassenen.

Kenmerken

De volwassene met ODD toont een duidelijk onvermogen om te integreren in een omgeving met basisnormen. Als de schoolfase al problematisch voor hen was, dan kan het behouden van een volwassen baan een nog grotere uitdaging blijken te zijn. Daarom blijven ze meestal niet te lang in één functie. Dit zijn enkele van de gedragingen die ze vaak vertonen:

• Ze verliezen vaak hun geduld. In feite hebben ze een extreem lage weerstand tegen elke vorm van frustratie.
• Ze vertonen opvallende stemmingswisselingen. Hun meest voorkomende gemoedstoestand is echter prikkelbaarheid.
• Ze definiëren zichzelf als rebelse figuren. Bovendien zien ze zichzelf als onafhankelijke mensen die het leven op hun eigen manier leven. De duidelijke tegenstrijdigheid hier is echter dat ze totaal niet in staat zijn om zich aan te passen aan bijna elke situatie. Ze ervaren problemen in het gezin en op het werk. Bovendien vinden ze het moeilijk om vrienden, partners, enz. vast te houden.
• Ze tonen geen persoonlijke verantwoordelijkheid.
• Ze respecteren geen regels of wetten. Ze accepteren ook geen advies.
• Ze zijn voortdurend boos op de wereld, het systeem en elke gezagsdrager.
• Ze zien zichzelf als onbegrepen. Sterker nog, volgens hen waardeert niemand hun waarde, hun potentieel of hun goede werk.
• Ze hebben de neiging om verbaal geweld te gebruiken.
• Ze vertonen gevaarlijk gedrag achter het stuur.
• Ze kunnen verslavend en gewelddadig gedrag ontwikkelen.

De oorzaken van Oppositional Defiant Disorder

Er zijn verschillende theorieën die het ontstaan van oppositionele defiantiestoornis bij volwassenen verklaren. Aan de ene kant zijn er neurobiologische benaderingen. Deze verwijzen naar genetische oorzaken. Dan is er de sociale verklaring.

Deze heeft betrekking op disfunctionele patronen in opvoeding en onderwijs. Hierbij gaat het bijvoorbeeld vaak om agressieve vaders en depressieve maar controlerende moeders.

Hoewel het waar is dat de triggers voor deze externaliserende stoornis niet precies duidelijk zijn, is er één onbetwistbare realiteit. Dit is het feit dat elk kind of adolescent die geen psychologische aandacht krijgt voor zijn uitdagende stoornis, meer problematisch gedrag ontwikkelt op volwassen leeftijd.

Het komt zelfs heel vaak voor dat ze eindigen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

De Washington State University (VS) deed onderzoek (Engelse link) naar ODD. Deze studie vermeldt dat ODD-patiënten een specifieke latente psychologische structuur hebben. Het kan worden waargenomen bij kinderen tussen de vier en zes jaar oud. Deze kinderen vertonen zelfs op deze jonge leeftijd al vijandigheid en tarten het gezag.

Deze trekken worden prominenter tussen de leeftijd van 14 en 16 jaar. Later, in de vroege volwassenheid (18-25 jaar), komt antisociaal gedrag naar voren.

Om deze reden is een vroege diagnose noodzakelijk om oppositionele defiantiestoornis bij volwassenen en antisociale persoonlijkheidsstoornis te voorkomen.

Het onderzoek waarschuwt echter voor een ander feit. Het suggereert dat ODD vaak gepaard gaat met andere stoornissen zoals hyperactiviteit of intermitterende explosieve stoornis.

Hoe wordt ODD bij volwassenen behandeld ?

Volwassenen met ODD hebben grote moeite om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. In veel gevallen zijn ze zelfs blind voor de gevolgen ervan. Tegelijkertijd zijn ze extreem vatbaar voor stoornissen zoals depressie. Dit komt door hun isolement en de zwakte van hun steunsysteem.

In feite lijkt de ene realiteit hier de andere tegen te spreken. Dat komt omdat deze mensen direct lijden onder de gevolgen van hun daden. Ze ontkennen echter vaak de noodzaak om hun gedrag te veranderen.

In veel gevallen krijgt iemand met ODD of een antisociale stoornis alleen professionele hulp als de rechtbank dat beveelt. Dit gebeurt meestal alleen als ze bijvoorbeeld een misdaad plegen of verslaafd raken aan drugs. Dan worden ze gedwongen om therapie te volgen.

Wat kan er in deze gevallen gedaan worden? Er zijn verschillende benaderingen.

• Individuele therapie om impulscontrole, emotioneel beheer, sociale vaardigheden, probleemoplossing, enz. te bevorderen. Verder is cognitieve herstructurering gericht op het behandelen van disfunctionele gedachten. Ook operante technieken verminderen antisociaal gedrag.
• Het is ook belangrijk dat ze bezigheidstherapie, onderwijs en psychosociale rehabilitatieprogramma’s volgen.

Tot slot, hoewel het waar is dat dit zeer complexe realiteiten zijn, zijn er altijd middelen en goede professionals beschikbaar om te helpen. Zij zijn in staat om deze problematische gedragsprofielen te heropvoeden en te re-integreren.