Simpele oefeningen om je niet langer te schamen, door Albert Ellis
Schaamte is een emotie die wordt geactiveerd steeds als we denken dat we een sociale norm hebben gebroken. Het vervult een krachtige functie van sociale regulering. Het draagt al miljoenen jaren in groepsverband mee aan acceptatie en daarmee aan ons overleven. Jezelf schamen is iets dat nog steeds deel uit maakt van onze samenleving, maar manifesteert zich soms in ongepaste situaties.
Er zijn situaties die we riskant zouden kunnen noemen omdat we weten dat het zeer waarschijnlijk is dat we onszelf in verlegenheid zullen brengen. Worden we door de sociale groep afgewezen? Waarschijnlijk niet, maar we denken van wel. We bestempelen deze onwaarschijnlijke gebeurtenis als iets verschrikkelijks. Omdat we van tevoren geloven dat we zullen worden afgewezen, activeren we een gevoel van schaamte. Dan leidt schaamte tot acties om onszelf te beschermen tegen een mogelijke afwijzing.
Er zijn twee manieren om een einde te maken aan het gevoel van disfunctionele schaamte: we moeten onszelf er door middel van een interne dialoog van overtuigen dat we geen aanwijzingen hebben dat onze omgeving ons zal afkeuren. En zelfs als dat wel zo zou zijn, hebben we het ook niet nodig dat de hele wereld ons accepteert.
De andere manier is door het risico te lopen in verlegenheid te worden gebracht en het vrijwillig te doen. Dit is wat de cognitieve psycholoog Albert Ellis heeft ontworpen als een reeks oefeningen. Het einddoel? Onvoorwaardelijke zelfacceptatie.
Albert Ellis en oefeningen om je niet langer te schamen
Wat Albert Ellis met deze oefeningen voor ogen had, is dat de persoon die ze doet ziet dat zijn waarde onveranderlijk is. Wie we ook zijn, hoe we ook handelen, onze waarde blijft altijd dezelfde. Deze manier van denken laat ons veel vrijer leven. We leven volgens wat we nodig hebben en geloven, niet afhankelijk van onze omgeving die ons al dan niet accepteert.
Het ergste wat er kan gebeuren is dat we door anderen worden afgewezen. Maar laten we goed nadenken. Heeft afwijzing ooit iemand gedood? Wat betekent het als bepaalde mensen mij niet accepteren zoals ik ben? Wiens probleem is dat, dat van mij of dat van hen?
Een oefening die Albert Ellis als voorbeeld geeft is om met een banaan door de straat te lopen alsof het ons huisdier is. Praat ermee, aai hem, doe hem een riem om alsof het een hond is…
Een andere oefening is om iemand op straat aan te houden en hem te vertellen dat je net uit een inrichting bent ontslagen en dat je wilt weten welk jaar het is. Je kunt er ook voor kiezen om je favoriete nummer op straat te zingen of je te verkleden terwijl het geen carnaval is. Waar je ook voor kiest, het moet iets zijn waar je je echt voor zou kunnen schamen. Het idee is dat je schaamte leert te verdragen en wat er gebeurt in perspectief ziet.
Je kunt jezelf misschien verrassen…
Je denkt waarschijnlijk: ‘Ik zou dit nooit doen, mensen zouden denken dat ik gek ben’. En misschien heb je gelijk, maar het verrassende is dat niet veel mensen dit zouden doen. We creëren rampen die niet echt bestaan, hoe meer we aan iets denken.
Met andere woorden, we beginnen te geloven dat iedereen ons zal afwijzen, dat we nooit hun goedkeuring zullen krijgen, het zal verschrikkelijk zijn, afgewezen worden betekent dat we lager zijn dan vuil, en nog veel erger. Maar als we de oefeningen van Albert Ellis doen, realiseren we ons eindelijk dat al deze denkfouten – veralgemening, dramatisering, selectieve aandacht – ons tot onrealistische conclusies leiden.
Het is waar dat sommige mensen ons vreemd zullen aankijken en misschien zelfs zullen beledigen, maar als we echt naar die mensen kijken, zullen we waarschijnlijk ontevredenheid en verdriet op hun gezicht zien. Dat wil zeggen dat ze al problemen hebben in hun leven. Het heeft niets met jou te maken. Maar andere mensen – de meesten van hen – zullen met ons lachen. Sommigen zullen zelfs mee doen aan onze kleine show en ons niet hard beoordelen. We kunnen zelfs nieuwe vrienden maken.
Laten we niet vergeten dat het tenslotte ook gewoon mensen zijn. Ze maken ook fouten en zetten zichzelf net zo goed soms voor schut. Ze maken fouten, ze herstellen ze, ze voelen emoties, enzovoort. Als ze je beoordelen, zal het gewoon hun probleem zijn, nooit het jouwe. Zolang je niemand kwaad doet, ben je vrij om naar eigen goeddunken te handelen.
Kun jij een goede oefening bedenken waardoor je je niet langer zult schamen? Durf je het?