Noötropica: wat zijn ze en maken ze je echt slimmer?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Noötropica zijn ook bekend als ‘smart drugs.’ Dat heeft te maken met de voordelen die ze beweren te bieden en die aanzienlijk zijn. Voorstanders zeggen dat ze het geestelijke vermogen vergroten en de cognitieve functie verbeteren. De laatste paar jaren is hun populariteit snel gestegen. Duizenden mensen voegen nu dit kleine gouden pilletje toe aan hun ontbijt om op het werk productiever te zijn.

Om noötropica wat context te geven hoef je alleen maar aan de film Limitless te denken. In deze film nam Bradley Cooper een experimenteel medicijn met de naam ‘NZT-48.’ Kort daarna werd zijn wereld levendiger. Want zijn zintuigen waren scherper. En zijn cognitieve functie werkte voor wel 200%. Hij kon gemakkelijk meerdere talen leren en een dominante positie innemen op Wall Street. Bovendien kon hij alles onthouden wat hij gezien, gelezen en gehoord had.

Waarom worden ze gebruikt?

Het lijkt alsof het iets is dat je zal helpen om productiever te zijn dan Stephen King die de ene roman na de andere schrijft. Je zou een onderwerp in de helft van de tijd kunnen leren. Of je kan je neuronale structuren activeren zodat het mathematische of muzikale genie binnenin jou ontwaakt. We zeggen “lijkt.” Want de waarheid is helemaal niet zo verbazingwekkend. De effecten van het medicijn zijn in werkelijkheid beperkt en minder indrukwekkend. Maar toch zijn ze nog steeds interessant.

De farmaceutische industrie investeert bijvoorbeeld elk jaar miljoenen dollars in de ontwikkeling van nieuwe noötropica. De reden waarom ze dit doen, is erg eenvoudig – een stijgende vraag.

De druk op het werk wordt steeds intenser. Dat weten we allemaal. Je moet alert zijn, je concentratie verbeteren en mentaal sneller zijn. Jouw werkgever wil dat je creatiever en productiever bent. Iedereen zou graag in staat zijn om meer te bieden te hebben zonder zijn toevlucht te moeten nemen tot gevaarlijke stoffen. En hier doen noötropica of “smart drugs” hun intrede.

We weten dat vandaag universiteitsstudenten, legerpiloten, computerprogrammeurs en creatieve ontwerpers in de verkoop regelmatig deze schijnbaar onschuldige medicijnen innemen. Ze willen hun geest verruimen, hun aandacht focussen en hun best doen.

De vraag is… Werken noötropica echt?

Noötripica- een toevallige ontdekking die tot de ontwikkeling van “smart drugs” geleid heeft

Sommige mensen noemen noötropica “het medicijn van de toekomst.” Het is een product van een maatschappij met een snel tempo. We willen de grenzen van wat mogelijk is, uitdagen. Maar voorstanders vinden deze term niet leuk of willen hem niet aanvaarden. Want meestal ervaren zij geen enkele ongunstige bijwerking. Het zijn ook geen stimulantia. Maar ze hebben wel een andere, meer inspirerende naam gekregen: ‘cognitieve versterkers.’

Er zijn ook mensen die durven te zeggen dat noötropica binnenkort op ons evolutionaire menu zullen staan. Want volgens hen zullen ze ons helpen om het volgende niveau in de hersenontwikkeling te bereiken.

Het klinkt misschien vreemd. Maar dit is precies wat grote bedrijven en bekende organisaties suggereren. Silicon Valley, de hoofdstad van de wereld op vlak van de technologische industrie, werkt al jaren met noötropica. Ze hebben zelfs nieuwe mechanismen ontdekt. Zo kunnen ze de eigenschappen en, als resultaat, de werkingsduur en de bruikbaarheid van deze middelen versterken.

Want ze willen niet alleen de aandacht en de creativiteit verbeteren. Ze hebben het ook mogelijk gemaakt om heldere dromen te hebben. Ook zijn ze erin geslaagd om niveaus van ontspanning te laten ervaren die vergelijkbaar zijn met wat mensen na jarenlange meditatie ervaren. Voor vele van onze lezers lijken deze beweringen pure science fiction. Daarom moeten we het stap voor stap bekijken. Wat is dus de oorsprong van noötropica?

Van slaapmiddelen tot producten die de aandacht stimuleren

We keren terug naar de jaren zestig, naar een Belgisch laboratorium met de naam ‘Union Chimique Belge.’ De Roemeense neurofarmacoloog Corneliu Giurgea werkte aan een samenstelling van verschillende chemische bestanddelen. Hij had één doel voor ogen: slaap opwekken.

Maar wat hij ontdekte, was eigenlijk een speciaal type molecuul. Dit gaf hem de mogelijkheid om het allereerste noötropicum te creëren. De naam van dit product was Piracetam. Het medicijn verminderde de neuronale opwinding niet. Het bevorderde evenmin de slaap. Maar het deed eigenlijk precies het tegenovergestelde. Het maakte de geest waakzaam en verbeterde bepaalde cognitieve functies zoals het geheugen en de concentratie.

• De chemische omzetting van neurotransmitters zoals acetylcholine en glutamaat maakt dit mogelijk. En het verbazingwekkende is dat ze het onder averechtse neveneffecten doen.
• De Piracetam van Corneliu Giurgea werd snel gecommercialiseerd. Dit betekende dat kort daarna andere gelijkaardige medicijnen op de markt kwamen. We vermelden er enkele: Oxiracetam, Aniracetam, Pramiracetam en Phenylpiracetam.

Het mechanisme dat in noötropica werkzaam is, varieert van het ene tot het andere middel. Maar de meeste brengen een verwijding van de aders teweeg. Dit betekent dat ze de bloedtoevoer naar de hersenen verbeteren. En een verhoogde bloedtoevoer betekent meer zuurstof, meer voedingsstoffen en meer glucose. Glucose is de essentiële bron van energie die de hersenen gebruiken voor lange concentratieperioden.

We weten ook (en dit is een interessant gegeven) dat ze in Silicon Valley met noötropica werken in combinatie met biohacking. Ze proberen met andere woorden verschillende chemicaliën te gebruiken om bepaalde hersenfuncties te ‘hacken’ en de prestatie van de hersenen te versterken.

Welke effecten hebben noötropica? Zijn ze zo heilzaam als ze lijken?

Het doel dat de farmaceutische industrie met noötropica heeft, is tweeledig. Ten eerste willen ze, zoals we weten, onze fundamentele cognitieve processen verbeteren. En meestal zijn ze daarin geslaagd. Ten tweede willen ze dat noötropica werken als neuronale beschermers en dat ze een minimum (als niet-bestaand onmogelijk is) aan bijwerkingen hebben.

Een van de grootste problemen die gezondheidsdeskundigen bij noötropica zien, is dat gestreste studenten, zakenmensen enzovoort, ze op het internet kunnen kopen. Ze maken zich niet zoveel zorgen waar de middelen vandaan komen, of, wat nog erger is, hoe ze ingenomen zouden moeten worden.

We geven een voorbeeld. Cafeïne is een natuurlijk noötropicum, net als omega 3-vetzuren. Als ik op één avond tien koppen koffie drink, dan zal ik waarschijnlijk hoofdpijn, duizeligheid en een hoge bloeddruk hebben. Op dezelfde manier heeft de student die de noötropica op het internet koopt, geen idee waarvan ze gemaakt zijn of wat de geschikte dosis is. Hij koopt ze alleen maar om morgen voor zijn examen te slagen. De kans is dus groot dat hij averechtse bijwerkingen zal ervaren vóór hij enig voordeel merkt zoals een verbeterde aandacht en geheugen.

Noötropica, een geneesmiddel?

Het is belangrijk dat je inziet dat noötropica misschien wel kunnen helpen maar dat ze niet alles genezen. Bovendien zal je de voordelen alleen voelen als je weet hoe je ze moet nemen. Je moet dus altijd het advies van een deskundige volgen.

Een interessante kanttekening is dat Russische laboratoria een nieuwe soort noötropica gecreëerd hebben. Die zijn afgeleid van het stresshormoon corticotropine en GABA-ontvangers zoals Phenibut of Tolibut. De vraag naar deze medicijnen is de laatste tijd hoog wegens hun ontspannende en anti-stress eigenschappen. Maar het is belangrijk er rekening mee te houden dat hun bijwerkingen zonder twijfel de gevaarlijkste op de markt zijn. Want op lange termijn veroorzaken ze afhankelijkheid.

Hoe gebruik je noötropica?

Deskundigen zeggen dat er enkele fundamentele richtlijnen zijn die je moet volgen als je een vorm van noötropica wil nemen.

• Zoek het noötropicum dat het best beantwoordt aan je behoeften.
• Raadpleeg een specialist die je kan zeggen welke mogelijkheden er op de markt bestaan.
• Elke persoon heeft een unieke neurochemie. In het algemeen moet je starten met erg lage dosissen noötropica. Probeer verschillende tot je vindt wat goed voor jou is.
• Als je bijwerkingen ervaart zoals hoofdpijn of duizeligheid, stop dan onmiddellijk om het medicijn te gebruiken.
• Je moet ook onthouden dat deze medicijnen niet onmiddellijk een effect hebben. Want de hersenen hebben tijd nodig om aan ze te wennen. Eigenlijk zal je pas na enkele dagen of weken nadat je met de inname begonnen bent, effecten merken.

Ze werken alleen als je een geschikt dieet volgt en een zittend leven vermijdt

Als je de chemie van je hersenen wil regelen om zijn werking tot het uiterste te vergroten, dan moet je voor een gezond voedingspatroon zorgen. Bepaalde voedingstoffen activeren het mechanisme achter de werking van smart drugs. Een evenwichtig dieet met veel vers fruit, groenten en omega 3 – en omega 6 – vetzuren is fundamenteel om de noötropica te laten werken.

• Bovendien zal je metabolisme traag en minder efficiënt zijn, als je een zittend leven leidt. Het resultaat is dat je lever dan niet in staat is om de bestanddelen van het noötropicum volledig te verwerken.

Beweging en een evenwichtig dieet dat weinig verzadigde vetten bevat, zijn essentieel zodat de noötropica op de juiste manier werken.

Soorten noötropica

Het is belangrijk dat je begrijpt dat niet alle noötropica medicijnen zijn. Voor veel van deze middelen heb je geen voorschrift nodig omdat ze bestaan uit natuurlijke ingrediënten. Sommige zijn erg gemakkelijk te vinden in kruidenwinkels. Toch is het belangrijk dat je een specialist raadpleegt vóór je een cognitief stimulerend middel neemt.

Je moet ook weten waarnaar je op zoek bent. Want zoals we gezien hebben, is er een ruime verscheidenheid aan noötropica. En de komende jaren zullen we er zelfs nog meer zien. Maar tegenwoordig vind je ze in de volgende categorieën (volgens hun effect): 

• Stemmingsverbeteraars
• Verbeteren van de concentratie
• Angst tegenhouden
• Het geheugen verbeteren
• Rust, herstel en slaap mogelijk maken
• Veroudering tegengaan en een lang leven bevorderen

Wees voorzichtig met het gebruik van noötropica

Tenslotte mogen we niet vergeten dat noötropica geen voedingssupplementen zijn. Je mag ze dus niet zomaar nemen, vooral omdat er steeds meer beschikbaar zijn en hun doeltreffendheid twijfelachtig is. We weten dat we allemaal graag onze cognitieve functie zouden kunnen versterken. Want we willen allemaal beantwoorden aan de eisen van de arbeidsmarkt. Maar het is toch altijd beter om alternatieve strategieën te proberen om deze doelen te bereiken.

Maar we zullen de evolutie van deze cognitief versterkende medicijnen en hun effect op onze toekomst van dichtbij blijven volgen.