Neurotische en psychotische verdedigingsmechanismen
Verdedigingsmechanismen zijn automatische psychologische processen. Ze beschermen je tegen angst en de perceptie van interne en/of externe gevaren of stressoren. Verdedigingsmechanismen zijn de bemiddelaars tussen de individuele reactie op emotionele conflicten en interne en externe stressoren.
Terwijl neurose en psychose soms “samenvallen,” zijn de mechanismen die ze veroorzaken anders. Het onderscheid ligt in de relatie tussen de werkelijkheid en de manier waarop ze de werkelijkheid construeren.
Bij neurose bijvoorbeeld is fantasie het antwoord op fixaties. Bij psychose daarentegen overheerst een volledige substitutie, die probeert te herstellen wat aanvankelijk werd ontkend.
“Onuitgesproken emoties sterven nooit. Ze worden levend begraven en zullen later op vervelendere manieren naar buiten komen.”
-Sigmund Freud-
Neurotische verdedigingsmechanismen
Repressie
Dit is wanneer je geest voorkomt dat gedachten die angst opwekken in je bewustzijn komen. Het is het meest elementaire verdedigingsmechanisme en is altijd het eerste dat in de versnelling schiet.
Verplaatsing
Verplaatsing is wanneer je je ware, angstaanjagende en ondraaglijke verlangen vervangt door een ander dat aanvaardbaar is en geen angst veroorzaakt. Dit verdedigingsmechanisme kan plotselinge fobieën verklaren. Als je je bijvoorbeeld vies voelt en je schaamt je om dat te zeggen, kun je in plaats daarvan afschuw en angst voor kakkerlakken uiten.
Neurotische verdedigingsmechanismen gebaseerd op identificatie
Identificatie
Dit psychologische proces bestaat uit de neiging om gevoelens van persoonlijke waarde te verhogen door het aannemen van eigenschappen van iemand die je bewondert.
Projectieve identificatie
Melanie Klein beschreef dit verdedigingsmechanisme als de fantasieën waarin het subject zich (geheel of gedeeltelijk) in een ander object invoegt om het te controleren, te beschadigen of te bezitten.
Identificatie met de aanvaller
Anna Freud en Ferenczi schreven over dit mechanisme. Het subject neemt in dit geval een aantal kenmerken aan van de persoon die hem angst inboezemt. In plaats van slachtoffer wordt deze persoon dan de agressor.
Projectie
Het mechanisme waarmee het individu zijn eigen onherkenbare en angstwekkende eigenschappen projecteert op een andere persoon of een ander object. Dit specifieke verdedigingsmechanisme is aanwezig in psychose, neurose en perversie.
Introjectie
Ferenczi beschreef dit mechanisme. Het ontstaat wanneer individuen de eigenschappen of overtuigingen van anderen overnemen zonder rekening te houden met wie ze werkelijk zijn of wat ze werkelijk geloven. Zo kan iemand met een depressie bijvoorbeeld de houding en voorkeuren van een ander aannemen.
De “gezonde” versie hiervan zou identificatie zijn. Identificatie houdt in dat je aspecten van andere mensen overneemt die je wenselijk vindt. Introjectie daarentegen is als slikken zonder te kauwen en leidt tot innerlijke conflicten.
Verdedigingsmechanismen gebaseerd op impulstransformatie
Reactievorming
Het mechanisme waarmee een individu “onaanvaardbare” gedachten onderdrukt en door middel van hun tegenpolen tot uitdrukking brengt. Dit verdedigingsmechanisme verklaart manie, die onderdrukte depressie verbergt.
Vervanging
Het mechanisme waarmee je een perversie onderdrukt en vervangt door iets dat meer acceptabel is. Op die manier kun je stiekem je verboden plezier bevredigen. Bijvoorbeeld, iemand die zich niet meer tot zijn partner aangetrokken voelt maar dat niet kan accepteren, kan die emotie onderdrukken en uitdrukken in de vorm van een allergische reactie.
Sublimatie
Dit mechanisme is bedoeld om een onaanvaardbaar object of activiteit te vervangen door een object of activiteit met een hogere sociale of ethische waarde.
Rationalisatie
De rationele rechtvaardiging van gedachten of gedrag dat angst produceert. Dit is anders dan intellectualisatie omdat het geen systematische vermijding van de effecten is. In plaats daarvan kent de persoon meer motivaties toe die aannemelijker zijn dan dat ze waar zijn, waardoor ze een rationele of ideale rechtvaardiging voelen.
Intellectualisering
Het individu probeert een logische vorming te geven aan zijn conflicten en emoties om deze te beheersen. Het combineert het emotionele isolement van een pijnlijke gebeurtenis met een rationele verklaring.
Verdedigingsmechanismen die prikkels maskeren of onderdrukken
Isolatie
Het mechanisme waarmee individuen bepaalde verontrustende gedachten of gevoelens van anderen isoleren. Op die manier zijn ze zich nog steeds bewust van de gedachten en gevoelens, maar ze missen elke associatieve verbinding.
Een kind kan zich bijvoorbeeld angstig voelen omdat het slachtoffer is van mishandeling, maar het is niet in staat om de relatie tussen hun angst en het misbruik te zien.
Compromisvorming
De bewuste vorm van een verdrongen idee of wens die is gewijzigd of vermomd. Het kan zich op drie manieren manifesteren: dromen, verschillende symptomen en bepaalde soorten artistieke uitingen.
Ongedaan maken
Volgens Freud is dit het moment waarop individuen actief proberen ongedaan te maken wat er al is gebeurd. Ze proberen het te laten lijken op een gedachte of een situatie die nooit echt heeft plaatsgevonden.
Impulstransformatie
Dit bestaat uit het omzetten van een impuls in het tegenovergestelde. Bijvoorbeeld als je partner je verlaat, verandert de liefde die je voor hem voelt in haat. Je voelt nu haat tegenover dezelfde persoon waar je liefde voor voelde. De impuls is getransformeerd, maar het object blijft hetzelfde.
Psychotische verdedigingsmechanismen
Ontkenning
Volgens Freud bestaat ontkenning uit het elimineren van een hinderlijke representatie, niet door deze te annuleren of af te wijzen, maar door het ontkennen van de realiteit van de perceptie die met deze representatie verbonden is.
Splitsen
Dit is een psychotisch verdedigingsmechanisme tegen angst voor dissociatie en de dood. Een deel van het zelf blijft in operationeel contact met de onverstoorbare werkelijkheid.
Het andere deel verliest echter het contact met de werkelijkheid en verwerpt alle aspecten die te verontrustend zijn. Als het nodig is, kan de persoon zelfs een nieuwe, meer kalmerende en wenselijke realiteit reconstrueren.
Imago-splitsing
Dit is het beperkte mechanisme dat vecht tegen het noodlot van het verlies en dat hinderlijke voorstellingen negeert. Bijvoorbeeld, een persoon die het slechte deel van zijn werkelijkheid op het uiterlijk projecteert, maar het contact met zichzelf niet verliest. Hiermee gaat geen verlies van contact met de werkelijkheid gepaard.
Afwijzing
Dit is de verwerping van primordiale betekenis wanneer het kind zich losmaakt van de moeder. Hierdoor wordt het kind geen onderwerp binnen een reeds bestaande taalkundige spectrum, wat het vatbaar maakt voor psychose.
Tot slot kunnen we concluderen dat verdedigingsmechanismen worden verdeeld in verschillende groepen, die zich tot elkaar verhouden door middel van de niveaus van defensief functioneren. Bij neurose beschermen deze mechanismen de persoon tegen een realiteit die niet kan worden getolereerd. Ze blijven echter in contact met de werkelijkheid.
Bij psychose daarentegen is de realiteit zo schrijnend dat het individu het helemaal niet kan verdragen. Zo komen de verdedigingsmechanismen in actie en houden ze de persoon alleen in contact met zijn gewenste of ingebeelde werkelijkheid.
Ze laten het contact met de werkelijkheid niet toe, om zo emotionele stabiliteit te vinden. Als gevolg daarvan komt deze emotionele stabiliteit soms tot stand door de waanideeën van het individu.
