Neurocriminologie, het begrip van criminaliteit

Crimineel gedrag kan een neurobiologische basis hebben. Sommige deskundigen wijzen er zelfs op dat geweld en misdaad in de toekomst kunnen worden voorkomen als bepaalde biologische kenmerken worden aangepakt.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 januari, 2024

Primitieven, wilden en zelfs biologisch inferieur. Zo beschreef Cesare Lombroso criminelen in de 19e eeuw. Bovendien suggereerde deze controversiële Italiaanse arts en criminoloog dat individuen die geneigd zijn tot crimineel gedrag bepaalde fysieke eigenschappen deelden. Toch betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat het vakgebied van de neurocriminologie uit zijn ideeën is voortgekomen.

Adrian Raine, professor criminologie en psychiatrie aan de Richard Perry University lijkt het daar niet mee eens te zijn. Hij onderschreef Dr. Lombroso zelfs in zijn beroemde boek The Anatomy of Violence.

Raine suggereert zelfs dat als we Lombroso’s variabelen van onderliggend racisme en verouderde ideeën over frenologie verwijderen, we deze grondlegger van de positivistische criminologie moeten bedanken voor het idee dat crimineel gedrag biologische wortels heeft.

Crimineel gedrag en geweld worden steeds meer gezien als een van de belangrijkste problemen voor de volksgezondheid over de hele wereld. In feite hebben we te maken met een biopsychosociaal fenomeen. We kunnen deze psychologische en sociale factoren natuurlijk niet uitsluiten. Er is echter nog een ander aspect dat nader onderzoek verdient: het neurologische.

Wat is neurocriminologie?

Als je aan criminaliteit denkt, denk je waarschijnlijk aan figuren als Ted Bundy, John Wayne Gacy (Pogo the Clown) of Jeffrey Dahmer (de slager uit Milwaukee). De waarheid is echter dat crimineel en gewelddadig gedrag elke seconde over de hele wereld op meerdere manieren voorkomt.

Toch verschijnen niet alle aanvallen, diefstallen of psychopathische gedragingen in de media of zijn ze het onderwerp van Netflix-series.

Geweld is en blijft een van de problemen met de grootste impact op de samenleving. Hier staat de wetenschap centraal. Neurocriminologie is een discipline die een reeks methodologieën en technieken toepast om geweld en misdaad te begrijpen, te voorspellen, te behandelen en zelfs te voorkomen.

Er zijn echter bepaalde ethisch-juridische problemen die inherent zijn aan dit vakgebied. Dr. Adrian Raine wijst er bijvoorbeeld op dat er in de toekomst een moment kan komen waarop alle mannen van 18 jaar en ouder een hersenscan en een DNA-test krijgen om hun risico op gewelddadig gedrag te voorspellen. Er zijn namelijk negen mannelijke moordenaars voor elke vrouwelijke moordenaar.

Ontwikkeling van geweld op een neurologische basis

Iets dat heel duidelijk is, is dat niet alleen biologie de oorzaak van crimineel gedrag verklaart. Andere risicofactoren zijn de omgeving, misbruik, mishandeling of verwaarlozing. Drugsgebruik tijdens de zwangerschap en het effect daarvan op de foetus is een andere factor waarmee rekening moet worden gehouden.

Daarnaast is er de context, zoals Philip Zimbardo aantoonde in zijn beroemde Stanford-gevangenisexperiment.

Tegenwoordig is de vooruitgang in neurobeeldvormingstechnieken en het monitoren van hersenactiviteit de sleutel tot een beter begrip van gewelddadig gedrag. Neurocriminologie maakt nog een stukje van de puzzel compleet, samen met sociale en omgevingsaspecten.

Dr. Luis Moya Albiol, hoogleraar psychobiologie aan de Universiteit van Valencia, heeft een onderzoek uitgevoerd. In dit werk geeft hij aan dat er een complex neuraal systeem bestaat dat samen met chemische stoffen crimineel gedrag reguleert.

De neurobiologische basis van geweld

Volgens de neurocriminologie bestaat het netwerk dat betrokken is bij gewelddadig gedrag uit de volgende structuren:

• De witte stof van de prefrontale cortex.
• De amygdala. Deze speelt een sleutelrol in de ontwikkeling van agressief gedrag.
• De hypothalamus. Deze is essentieel bij de expressie van emoties.
• Serotonine. Dit is de neurotransmitter die het meest in verband wordt gebracht met gewelddadig gedrag. Hoe lager het niveau, hoe groter het risico op gewelddadig gedrag.
• Noradrenaline maakt ook deel uit van de neurobiologische basis van agressie.
• Verder zijn stoffen als catecholaminen, GABA, glutamaat, acetylcholine, stikstofmonoxide, vasopressine, substantie P, histamine en endogene opioïden betrokken.

Neurocriminologie en neuro-ethiek

Zoals we hierboven al vermeldden, brengt deze vooruitgang in de neurocriminologie bepaalde ethisch-juridische uitdagingen met zich mee. Gewelddadige daders kunnen nu bijvoorbeeld worden gezien als mensen met een hersenaandoening. Daarom zou een tekort in de verwerking van emoties of een gebrek aan empathie de vraag kunnen oproepen of ze verantwoordelijk zijn voor hun misdaden.

Zoals Dr. Moya uitlegt in de studie die we hierboven noemden, opent de neurocriminologie nieuwe fronten die vragen oproepen als: Welke implicaties zou de voorspelling van toekomstig crimineel gedrag kunnen hebben? Zou de toepassing ervan nuttig kunnen zijn voor de maatschappij?

Positieve neurocriminologie

Neurocriminologie probeert gewelddadig gedrag te begrijpen, te behandelen en te voorkomen. Bovendien zorgt het voor een aanpak die zowel interessant als verrijkend is. In feite brengt neurocriminologie psychologie en criminologie op een meer holistische manier samen. Dit betekent dat het verder gaat dan het negatieve of problematische gedrag op zich.

Zo zou het bijvoorbeeld gewelddadig gedrag kunnen rehabiliteren of zelfs voorkomen door te werken aan emoties, empathie, prosociaal gedrag, altruïsme, het verminderen van impulsiviteit en het verbeteren van positieve ervaringen. Daarnaast het bevorderen van menselijke sterktes zoals vriendelijkheid of geluk.

Tot slot, hoewel biologie ons niet volledig bepaalt, is het wel een risicofactor die begrepen moet worden. Bovendien is neurocriminologie een bloeiende discipline die in de niet al te verre toekomst zeer nuttig zou kunnen zijn bij de preventie van geweld.