Narcistische gezinnen veroorzaken emotionele pijn
Narcistische gezinnen zijn als spinnen. Ze vangen hun kinderen in een web van emotioneel lijden.
In dit soort gezinsdynamiek is er altijd één persoon die zijn eigen behoeften voorrang geeft boven die van alle anderen. Op die manier verkrijgt die persoon de absolute macht. Hij gebruikt die macht om anderen te manipuleren. Zijn doel is het gevoel te hebben dat er voor hem gezorgd wordt, dat hij erkenning krijgt en dat hij op alle niveau’s gewaardeerd wordt.
Mensen die in een disfunctionele omgeving als deze opgroeien, zeggen dat hun gezin er aan de buitenkant perfect uitziet. Maar in het gezin leven ze in een echte hel. Het is niet gemakkelijk om uit deze situatie weg te raken.
De banden die zich in elk van deze gezinnen ontwikkelen, hebben hun eigen vingerafdrukken. Toch delen ze enkele belangrijke gemeenschappelijke aspecten.
De meest kenmerkende eigenschap van narcistische gezinnen is dat er erg specifieke maar onuitgesproken regels bestaan. Deze afspraken draaien rond één persoon. Dit gezinslid neemt de rechten en de erkenning van alle anderen af.
Het komt dan ook vaak voor dat het de kinderen aan een emotionele band met hun ouders ontbreekt. De ouders kijken op de kinderen neer en onderwerpen hen aan een stilzwijgende maar langdurige mishandeling.
De waarheid over de ongezonde gezinsdynamiek wordt vaak voor altijd tot zwijgen gebracht door bepaalde takken van de familieboom te kappen.
Zodra het kind volwassen is en in staat om eindelijk uit de vernederende omgeving van zijn kinderjaren te ontsnappen, krijgt het de stempel van het ‘slechte kind’. Want hij heeft het gezin in de steek gelaten en het lef gehad de banden te verbreken.
Kinderen die in narcistische gezinnen leven, vechten voor de erkenning van het misbruik, de emotionele tekorten en de psychologische schade waaronder ze geleden hebben. In de ogen van andere mensen leven ze in het perfecte gezin.
Zondebokken
Sara is twintig jaar oud en studeert psychologie. Sinds een jaar woont ze niet langer bij haar ouders. Nu wil ze op afstand haar leven herbeginnen en wil ze een perspectief voor zichzelf. Sara wil de stukken van zichzelf opnieuw samenvoegen zodat ze haar verleden kan overwinnen en kan proberen verder te gaan.
Haar littekens komen van het narcistische gezin waarin ze is opgegroeid. Haar ouders speelden het spel van de macht.
De vader van Sara leed aan een soort persoonlijkheidsstoornis. Dat weet ze nu dankzij haar studies. Maar niemand durfde hem ooit voor te stellen om professionele hulp te zoeken. Want de context waarin hij leefde, gaf hem de mogelijkheid om toch goed te functioneren, ook al had hij deze stoornis.
Haar moeder was op dit vlak een handig middel. Maar ook zij was een slachtoffer van de vader. Want ze gaf toe aan al zijn behoeften en slaagde er nooit in om grenzen te stellen.
Sara was de zondebok. Ze was het onderwerp waarop haar narcistische vader alles projecteerde. Wat betekent dat zij zijn frustraties, mislukkingen en woede moest opvangen.
Haar oudere zus was echter het gouden kind. Hij vormde haar tot een beeld van zichzelf. En om een of andere reden dacht hij ook dat ze meer getalenteerd was dan Sara. De situatie had zo een effect op Sara dat ze begon te denken dat ze hoe dan ook minderwaardig was.
Maar hoewel de zondebok in narcistische gezinnen de slechtste positie inneemt, is ook het gouden kind niet echt een wenselijke positie. Op deze kinderen worden zulke hoge verwachtingen geplaatst dat zij meer dan zeker ook zullen lijden.
Gemeenschappelijke kenmerken van narcistische gezinnen
Wanneer je deel uitmaakt van dit gezinsportret, dan is het niet gemakkelijk om te ontsnappen. Want hierin opgroeien betekent dat je je vele destructieve regels, denkpatronen en ideeën eigen maakt die een aanzienlijke invloed hebben op de geest van een kind. Dit zijn enkele gemeenschappelijke kenmerken van narcistische gezinnen:
- Je gedraagt je alsof jouw gezin het beste is. Aan niemand buiten het gezin vertel je wat er gebeurt. Want narcistische gezinnen bekommeren zich erg om hun imago. Eigenlijk gebruiken ze vaak de volgende woorden ‘we hebben geen enkel probleem, we zijn het volmaakte gezin’.
- De ouders zijn totaal disfunctioneel. In een normaal gezin houdt de rol van de ouder de volgende taken in: veiligheid, genegenheid, opvoeding en emotionele zorg bieden aan de kinderen. In narcistische gezinnen heeft het kind één verplichting: voor zijn ouders zorgen.
- Doeltreffende communicatie ontbreekt. Het soort communicatie dat in narcistische gezinnen het meest voorkomt, is driehoekig. De gezinsleden zijn met andere woorden nooit direct. Hun gedrag is passief-agressief en gebaseerd op spanning en wantrouwen. In het geval van Sara bijvoorbeeld kwam elk bevel, verlangen of commentaar dat haar vader op haar richtte, via de moeder. Hij gebruikte haar als tussenpersoon om Sara te doen gehoorzamen.
Hoe raak je weg uit de omgeving van een narcistisch gezin?
In Huckleberry Finn schreef Mark Twain dat we onze gezinskwetsuren ons niet mogen laten bepalen. Er is altijd een stuk van je ware zelf dat zich ergens in een hoekje van je hart verbergt en nog steeds glimlacht en levendig is. Dit stukje kan je een duwtje geven van absoluut niets naar gelukkig zijn.
Om jezelf weg te halen uit die doffe, giftige omgeving moet je de volgende dingen in overweging nemen:
- Je moet begrijpen dat mensen met een geschiedenis van narcistisch gedrag in het algemeen niet gemakkelijk veranderen. Er bestaan therapieën die ze kunnen uitproberen. Maar erg weinig mensen zetten de stap en geven toe dat er iets mis is.
- Probeer je niet schuldig te voelen voor wat jouw narcistische gezinsleden kunnen doen. Gebruik cognitieve strategieën om je te beschermen. Zo vermijd je dat je in de situatie terechtkomt waarin Sara zat. Toen dacht ze dat er niets goed aan haar was.
- Het heeft niet veel zin om met een narcist over je emoties te praten. Waarschijnlijk zal hij jou zelfs nog meer kwetsen. Beperk je tot de volgende woorden ‘ik begrijp wat je zegt, maar ik laat niet toe dat je…’, ‘je moet inzien dat je het recht niet hebt om…’ en ‘ik vraag jou om vanaf nu…’. Stel grenzen op een assertieve manier.
- Zoek bondgenoten in je gezin of in je sociale cirkel die jou kunnen begrijpen en ondersteunen.
- Creëer afstand tussen jou en het narcistische gezinslid. Dat betekent niet dat je je band met hem volledig moet verbreken. Maar zorg ervoor dat je duidelijk inziet welke situaties je in de hand hebt en hoe vaak je hem wil zien.
Het is niet alleen ongezond om in een omgeving te leven waar de emotionele principes verstoord worden. Want het is ondraaglijk, vooral voor de kinderen.
Maar wanneer die kinderen volwassen worden, zijn ze vaak ook niet in staat om tegen mensen nee te zeggen. Ze zien ook niet in dat ze het recht hebben om grenzen te stellen. Bovendien hebben ze het moeilijk hun eigen verlangens en behoeften uit te drukken en ervoor te kiezen iets niet te tolereren.