Narcisten op het werk creëren een giftige en onproductieve werkomgeving

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Een werkomgeving vol spanning, angstgevoelens, kritiek en een lage productiviteit is helemaal gen goede plek om te werken. Narcisten op het werk ondermijnen initiatief en zelfs de gewone basisactiviteiten.

Ze willen altijd in het midden van de aandacht staan. Narcisten hebben ook alle lof nodig. Hun strategie om lof te krijgen is bovendien heel vernietigend. Ze saboteren de rechten en het welzijn van hun collega’s.

Deskundigen in de persoonlijkheidspsychologie stellen dat we allemaal soms narcistisch zijn. Wanneer we echter narcistische mensen in onze werkomgeving ontmoeten, worden de dingen echt ingewikkeld.

Je werkdag neemt een groot deel van jouw tijd in. En dat is niet het enige. Je bent ook financieel afhankelijk van je baan. Je hebt bovendien beroepsmatige doelstellingen die met jouw specifieke carrière of positie te maken hebben. Moeten werken met kwetsende en giftige mensen maakt het moeilijk om je baan uit te voeren en jouw doel te vervullen.

Het is niet gemakkelijk om dagelijks om te gaan met narcisten. Hun gedrag is vaak even onredelijk als uitputtend. Als je geen strategieën bezit om jezelf te verdedigen, kunnen ze je kwaliteit van leven aantasten.

Er zijn studies die stellen dat we de voorbije jaren een daling in het narcisme zien. Eén van die studies is door de universiteit van Illinois uitgevoerd.

Toch is het nog steeds fundamenteel voor jouw welzijn en professioneel leven dat je weet hoe je met narcisten moet omgaan. Laten we nu enkele strategieën bekijken die je zullen helpen om met hen samen te leven.

Hoe herken je narcisten op het werk?

Narcisten op het werk hebben vele namen. Ze zijn sociale klimmers, de opportunisten, de mensen die roddelen, de egoïsten. Ze weten niet hoe ze in een team moeten werken. Deze personen nemen beslissingen zonder iemand te raadplegen.

Kortom, zij zijn de mensen die een verstikkende en onproductieve werkomgeving creëren. Narcisten doden de motivatie en het initiatief van hun collega’s. Ze verwoesten hun verlangen om elke dag naar het werk te gaan.

Over narcisme moeten we iets verduidelijken. Er zijn mensen die één of twee narcistische eigenschappen kunnen hebben. Anderzijds is er ook een klein percentage van de bevolking die aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis lijdt. Het gevolg is dus dat we kunnen spreken van een spectrum waarin de meeste mensen vallen.

Sommige personen lijken alle vakjes in te schakelen. Anderen hebben hun narcisme onder controle. Mensen die mild narcistisch zijn kunnen zelfs met de juiste feedback hun gedrag aanpassen.

Het profiel van een klassieke narcist

We bekijken nu het profiel van een klassieke narcist. Dit soort mensen kunnen immers hun collega’s en hun bedrijf erge schade toebrengen.

• Ze willen altijd in het centrum van de aandacht staan.
• Narcisten denken dat zij alle prijzen en beloningen moeten krijgen.
• Om te krijgen wat ze willen, liegen ze.
• Wat ze ook meestal doen, is anderen belachelijk maken en het hen moeilijk maken.
• Ze zullen nooit toegeven dat iemand anders iets goed gedaan heeft.
• Narcisten nemen de verantwoordelijkheid niet voor hun fouten. Ze manipuleren situaties zodat andere mensen de verantwoordelijkheid voor hun mislukkingen en onkunde nemen.
• Narcistische personen zijn vaak jaloerse mensen.
• Vaak drijven ze anderen er ook toe om onethisch gedrag te vertonen.

De psychologen Sander Thomaes en Brad Bushman van de universiteit van Utrecht hebben over dit onderwerp ook een onderzoek uitgevoerd. Zij stelden vast dat narcisten in het begin van heel innemend zijn.

Ze kunnen die aardige, vriendelijke collega of baas zijn bij wie je terecht kan voor hulp. Na verloop van tijd worden hun echte bedoelingen echter duidelijk.

Hoe kan je narcisten op het werk overleven?

Narcisten op het werk kunnen je het gevoel geven dat je opgebrand en uitgeput bent. Ze kunnen zelfs jouw verlangen om op professioneel vlak te groeien aantasten. De dingen worden zelfs nog ingewikkelder als je baas of leidinggevende narcistisch is.

Deze mensen geven niet om jouw rechten. In extreme situaties bevelen we aan dat je een beoordeling van de werkplek vraagt. Je kan je ook richten tot de afdeling human resources.

In dagelijkse situaties kunnen ook enkele basisideeën jou helpen om je motivatie en je doelstellingen op het werk te behouden.

Leer hen kennen en begrijp hun zwakke plekken

Deze eerste strategie is heel fundamenteel. Je moet vermijden dat je hetzelfde spel speelt zoals zij. Je moet immers onthouden dat ze eigenlijk alleen bewondering en erkenning willen. Vergeet dus nooit dat hun zelfvertrouwen hun zwakke plek is. Om dat te kunnen doen moet je de volgende dingen onthouden.

Een narcist wil altijd onmiddellijk aandacht. Ze teren op die aandacht. Geef niet aan hen toe. Laat hen zien dat ze voor jou niet zo belangrijk zijn. Jouw prioriteit zijn jouw baan en jouw doelstellingen. Als de narcist jouw baas is, vermijd dan om hun vragen onmiddellijk te beantwoorden.

Dit is vooral belangrijk als de vragen niet bijzonder relevant zijn voor jouw taak. Het kan ook gebeuren dat ze het jou alleen maar moeilijk willen maken.

Zet jouw behoeften op de eerste plaats

Narcisten eisen, vernederen, liegen en denken alleen aan zichzelf. Ze zijn niet in staat om verder dan hun eigen neus te zien. Wanneer je met dit gedrag geconfronteerd wordt, denk dan aan jouw behoeften en jouw rechten.

Als iets niet juist lijkt, zeg het dan. Rechtvaardig jezelf door “ik-“uitspraken te doen. Wees assertief en wijs hen op hun gebrek aan empathie. Geef niet toe en trap ook niet in hun valkuil.

Schrijf het op

Narcisten op het werk vragen alleen maar dingen aan anderen. Om die reden kan je dus ook best zorgen dat al die vragen in geschreven vorm gesteld worden (zoals door middel van mails of memo’s). Op die manier heb je bewijs als er zich iets voordoet. Je moet immers in staat zijn om de specifieke elementen van een bepaalde vraag te kunnen aantonen.

Trap niet in hun valkuil

Narcisten willen altijd dingen over je weten die ze in hun voordeel kunnen gebruiken. Ze zullen dus vaak proberen om aan jouw kant te staan. Dit doen ze om een gevoel van vertrouwelijkheid te creëren en informatie te verkrijgen. Je moet dus vermijden dat je in hun valkuil trapt.

Vermijd ook om over je persoonlijk leven te praten. Wees voorzichtig wanneer je meningen en informatie deelt. Een narcist kan deze informatie later tegen jou gebruiken.

Wees duidelijk over jouw waarden en jouw rechten

Eén van de meestvoorkomende problemen met dit type persoonlijkheid is onethisch gedrag. Ze schenden de rechten van andere mensen. Het ergste van alles is dat ze mensen vaak aanzetten tot het uitvoeren van onwettige activiteiten.

Dat is de reden waarom het essentieel is dat je jouw rechten op de werkvloer kent. Je moet toegang krijgen tot goede informatie over arbeidsrecht en tot de richtlijnen van het bedrijf.

Narcistische bazen weten vaak hoe ze hun werknemers moeten manipuleren om illegale (en onethische) doeleinden te verwezenlijken. Vermijd dus om iets doen waarvan je later spijt kan hebben. Wees assertief. Herinner hen aan de grenzen.

We besluiten met deze samenvatting. Narcisten op het werk kunnen uitermate problematisch zijn. Soms gaan ze over tot intimidatie of pesterijen.

Andere werknemers kiezen er dan vaak voor om hun baan te verlaten. Ze willen immers die narcistische collega’s ontwijken. We weten dat het niet gemakkelijk is. Probeer echter toch grenzen te stellen. Geef niet toe aan dit soort gedrag.