Mowrer's Twee-factoren theorie: zo werken je angsten

Fobieën, angst, en verlammende angst... de mechanismen van angst zijn niet zo mysterieus als je waarschijnlijk denkt. Leer ze met ons kennen!

Ondanks het feit dat Mowrer’s twee-factoren theorie in 1939 werd geuit, blijft het om twee redenen een van de interessantste modellen. In de eerste plaats kun je er angstmechanismen mee begrijpen en hoe angststoornissen en fobieën ontstaan. De tweede reden is dat het een waardevol uitgangspunt geeft om veel van die verschijnselen te behandelen waarin angst grenzen stelt aan het welzijn.

Spreken over angst is verwijzen naar angst en kwelling. Geen dimensie is zo complex als angst zelf. Zozeer zelfs dat de dichter Horatius zei dat wie in angst leeft nooit vrij zal zijn. Weinig argumenten zijn echter zo waar als deze, niets is zo typisch voor de mens als het vasthouden aan zorgen en angsten.

Het is tenslotte logisch, want ze horen bij de menselijke natuur en dienen als overlevingsmechanismen. Niettemin kunnen ze bij gelegenheden een individu naar een pathologische toestand leiden. Voor het geval je het nog niet wist, paniekstoornissen, obsessies of fobieën orkestreren het dagelijks leven van duizenden en duizenden mensen en weerhouden hen ervan een normaal leven te leiden.

Deze toestanden zijn overheersend, belastend en moeilijk uit te leggen aan iemand die ze niet ervaart. Inzicht in de meest basale mechanismen van angst kan je helpen je ergste vijand te ontmaskeren. Laten we wat dieper op dit onderwerp ingaan.

Mowrer’s twee-factoren theorie: waar bestaat die uit?

Mowrer’s twee-factoren theorie werd in 1939 door Orval Hobart Mowrer geuit. Deze Amerikaanse psycholoog en hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Illinois is vooral bekend door zijn onderzoek naar gedragstherapie. Een van zijn interesses was te leren waar fobieën vandaan komen en waarom ze zo moeilijk uit te roeien zijn als ze eenmaal ontstaan zijn.

Het is vrij zinloos om bijvoorbeeld aan iemand die een angst voor vliegtuigen heeft uit te leggen dat de kans om te sterven tijdens het oversteken van een verkeerslicht groter is dan bij een vliegtuigongeluk.

De geest klampt zich vast aan bepaalde ideeën en houdt ze in de loop van de tijd in stand tot ze ons gedrag volledig veranderen. Dr. Mowrer was een pionier in deze materie. In feite wierp hij licht op de mechanismen achter veel angstprocessen.

Volgens Mowrer’s twee-factoren theorie komen angsten, fobieën, en angststoornissen voort uit twee fasen:

• Stel je iemand voor die over elk aspect van zijn leven de controle moet hebben, iemand die obsessief is en erg veeleisend. Plotseling stapt hij of zij voor het eerst in een vliegtuig en realiseert zich dat hij of zij die situatie niet onder controle heeft.
• Ze beginnen zich opgesloten en vastgebonden te voelen hoog boven de grond, waardoor ze een paniekaanval krijgen. Als gevolg daarvan kunnen ze sindsdien nooit meer met een vliegtuig mee.
• En dat niet alleen, maar nu is hun angst nog groter geworden. Ze zijn doodsbang om op vakantie of op werkreis te gaan. Als ze gedwongen worden weer met een vliegtuig te gaan, versterkt dat hun angst nog meer.

In het voorbeeld hierboven zie je twee dimensies die Mowrer’s twee-factoren theorie bepalen. Laten we ze verder uitwerken.

Fase 1. Klassieke conditionering

Dr. Orval Hobart Mowrer richtte zijn onderzoek op het behaviorisme. Daarom stelde hij vast dat het eerste proces dat het verschijnen van fobieën en veel angststoornissen bemiddelt, klassieke conditionering is.

• Het individu transformeert een neutrale en onschuldige stimulus (een vliegtuig, een spin, een gebeurtenis op het werk, een drukke supermarkt, enz.) in een pijnlijke of traumatische stimulus.
• Bijvoorbeeld: “Sinds ik een nare ervaring had met mijn collega’s, vind ik het erg moeilijk om op te staan, me klaar te maken, en naar mijn werk te gaan. Die plek is een nachtmerrie voor me geworden”.
• Zoals je ziet ervaart de persoon in deze fase iets schijnbaar normaals op een onaangename manier.

Fase 2. Instrumentele conditionering

Na het ondergaan van de gevolgen van klassieke conditionering (een specifieke stimulus krijgt een pijnlijke connotatie), zou het voldoende zijn die situatie gewoon te vermijden om weer normaal te worden. Maar als het om fobieën en angst gaat, werken de hersenen anders.

Dat is het moment waarop de tweede fase, instrumentele conditionering, in het spel komt.

Laten we verder gaan met het voorbeeld van de werkplek. Als het individu door zijn collega’s gepest wordt, zou het meer dan voldoende zijn om gewoon die baan te verlaten om een eind aan zijn lijden te maken, toch?

• Niet echt. Dat is niet altijd het geval. Het kan veel complexer zijn dan dat. Zo kan bijvoorbeeld elke werkplek de herinnering aan die vroegere ervaring opwekken.
• “Als ik me alles herinner wat er gebeurd is, is het onmogelijk voor me om weer aan het werk te gaan. Mijn geest brengt elke baan in verband met wat ik in het verleden heb meegemaakt.”
• Met dit gedrag is het enige dat ze doen angst versterken. Er is een enge prikkel -> ze vermijden die -> ze vermijden ook alles wat hen aan die oorspronkelijke prikkel herinnert -> de angst wordt groter.

Daarom vermijdt het individu niet alleen de oorspronkelijke aversieve stimulus, maar alles wat er in de buurt komt.

Hoe kan Mowrer’s twee-factoren theorie je helpen?

Mowrer’s twee-factoren theorie toont de irrationele basis die veel angsten hebben en hoe ze een individu ervan weerhouden een normaal leven te leiden. Ten eerste is het goed om te vluchten voor wat pijn doet, voor wat als een reële bedreiging fungeert. Maar veel van de fobieën en angsten zijn niet logisch of garanderen ons voortbestaan. Integendeel, sommige angsten doen niets anders dan onze groei belemmeren.

Exposure technieken zijn heel geschikt om met deze psychologische realiteiten om te gaan. Jezelf voor de angstaanjagende fobische stimulus plaatsen en die angst rationaliseren is altijd een goede stap. Evenzo is korte strategische therapie ook een goed hulpmiddel om alles wat je beperkt en wat je in je angsten laat verzinken te deblokkeren.

Je angsten bestrijden is jouw verantwoordelijkheid. Maak gebruik van de hulpmiddelen die je hebt om het te doen.