Mihaly Csikszentmihalyi: het concept van 'flow'

Mihaly Csikszentmihalyi is een van de meest succesvolle moderne psychologen. Mensen over de hele wereld kennen zijn naam, al is die moeilijk uit te spreken. Hij noemt zijn theorie de ‘psychologie van de optimale ervaring’. Dit komt omdat hij de nadruk legt op het concept van’flow’, of mindfulness.

Mihaly Csikszentmihalyi werd geboren in een klein Italiaans stadje dat ooit bekend was als Fiume. Tegenwoordig maakt het deel uit van Kroatië en heet het Rijeka. Zijn familie was Hongaars en had het erg moeilijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat leidde ertoe dat Mihaly Csikszentmihalyi in 1956 naar de VS emigreerde, met slechts een paar centen op zijn naam.

Eenmaal in de Verenigde Staten schreef Mihaly Csikszentmihalyi zich in voor het psychologieprogramma van de Universiteit van Chicago. Hij promoveerde in 1965 en publiceerde het boek Flow, niet lang daarna. Het boek is uitgegroeid tot een belangrijk referentiepunt in de moderne psychologie. Hij wordt nog steeds gezien als een van de belangrijkste figuren in een discipline met de naam positieve psychologie.

Mihaly Csikszentmihalyi en het concept van ‘flow’

Het idee achter de theorie van Mihaly Csikszentmihalyi is dat mensen veel gelukkiger zijn als ze in een staat van ‘flow’ (stromen) komen. Dit gebeurt wanneer je iets doet dat volledig je aandacht absorbeert. Veel mensen noemen dit ‘in de zone zijn’, met andere woorden: volledige absorptie in iets en volledig geluk terwijl je het doet.

Dit is hoe Mihaly Csikszentmihalyi de staat van stroming beschreef:

“Volledig betrokken zijn bij een activiteit vanwege die activiteit zelf. Het ego valt weg. Elke actie, beweging en gedachte volgt onvermijdelijk de vorige op, zoals het spelen van jazz. Je hele wezen is erbij betrokken, en je gebruikt je vaardigheden tot het uiterste.”

Het is dus een toestand waarin je al je aandacht op de taak of activiteit richt. Je hebt ook een diepe motivatie om met die aandacht mee te gaan. In principe wil je er zijn om te doen wat je doet. Het resultaat van dit alles is harmonie, evenwicht en vooral geluk. De staat van flow heeft ook een andere naam: ‘optimale ervaring’.

Dingen die leiden tot een optimale ervaring

Csikszentmihalyi voerde een 12-jarig onderzoek uit met mensen over de hele wereld. Hij ontdekte dat, ongeacht leeftijd, nationaliteit of levensomstandigheden, bijna iedereen de optimale ervaring op een vergelijkbare manier beschreef. Dat hielp hem om tot een definitie te komen van enkele van de dingen die naar boven komen als je een staat van flow bereikt.

Hier zijn ze:

• Een uitdaging die ervoor zorgt dat je al je vaardigheden gebruikt. Als de uitdaging het hoogste niveau van je vaardigheden vereist, is de kans groot dat je begint te stromen (flow).
• Focus en concentratie. In een flow is je focus zo gecentreerd dat de wereld en je ego volledig verdwijnen. Je hele wezen richt zich op één ding en je komt in een extreme staat van concentratie terecht.
• Duidelijk omschreven doelstellingen. Csikszentmihalyi ontdekte dat we meer plezier beleven aan dingen als we duidelijke doelen hebben. Als ze vaag of onduidelijk zijn, zal je aandacht vervagen.
• Directe feedback. Mensen moeten op korte termijn feedback krijgen om hun gedrag te versterken. Het gevoel dat je op het juiste spoor zit, geeft je ervaring meer intensiteit.
• Uitsluiting van andere informatie. In een staat van flow is er geen ruimte voor informatie die niets te maken heeft met de activiteit in kwestie.
• Een gevoel van controle. Als je in een flow bent, voel je je volledig in controle over wat er gebeurt. Het is als een kompas voor je zelfkennis.
• Je verliest je gevoel van zelfbewustzijn. In dit soort toestanden is het bijna alsof je gevoel van eigenwaarde volledig verdwenen is. Dit creëert een soort ‘vrijheidseffect’ in je.
• Een verandering in je perceptie van tijd. Deze ervaring geeft je het gevoel dat de tijd is samengeperst. Drie uur voelt als 30 seconden in een staat van flow.

Mensen hebben de ideeën van Mihaly Csikszentmihalyi op veel verschillende gebieden gebruikt. Mensen in het onderwijs, psychotherapie en zelfs het bedrijfsleven hebben er een goed gebruik voor gevonden.

Bovendien heeft ieder van jullie waarschijnlijk al eerder een van deze optimale ervaringen, of flows, gehad. Je zou zelfs in staat zijn om ze vaker te hebben als je echt hard werkt aan wat volgens Mihaly Csikszentmihalyi de beste manieren zijn om deze staat te bereiken.