Let the right one in: van fantasie tot realiteit
Als je aan vampierfilms denkt, denk je waarschijnlijk aan acteurs als Bela Lugosi of Christopher Lee die Dracula speelt. Inderdaad, dit specifieke karakter is zeker nogal overgeëxploiteerd. Natuurlijk zijn er andere vampiers, hoewel film, literatuur en kunst in het algemeen de neiging hebben om ze op een nogal archetypische manier uit te beelden. Let the Right One In, een film van Thomas Alfredson, doorbreekt dit beeld.
Je zou een lange lijst kunnen maken van films met vampiers. Je zou naar de verschillende perspectieven van films kunnen kijken en zien hoe ze in de loop van de tijd zijn veranderd. Van de klassieke graaf met zijn zwarte cape en scherpe hoektanden tot de charmante tiener van sagen als Twilight. In feite zijn er vampiers in alle soorten en maten.
Een plausibele vampier
Als je echter nadenkt over hoe een vampier eruit zou moeten zien, zouden ze in werkelijkheid behoorlijk onaangenaam zijn. Immers, iemand die zich voedt met bloed en niet tegen zonlicht kan, zou nauwelijks mooi zijn.
Let the Right One In laat je kennismaken met een plausibele vampier. Een vampier met opgedroogd bloed rond haar lippen en die overleeft op de enige manier die ze kent. Maar naast het fantasie-element, behandelt Alfredson ook alledaagse problemen in zijn portret van de Zweedse hedendaagse samenleving en haar problemen.
Let the Right One In is een film die zowel fantasie als realiteit omvat. Het gaat over vampiers, maar ook over pesten, geweld en pedofilie, en is geïnspireerd op een nog donkerder literair werk. De film zelf omarmt en herontdekt de traditionele vampierfilm en verplaatst deze naar een eigentijdse setting.
De oorsprong van de vampierfilm
Wat is precies een vampier? Dankzij films en boeken denk je waarschijnlijk aan hen als angstaanjagende maar elegante wezens die nooit ouder worden, geen licht kunnen verdragen, in doodskisten slapen en zich voeden met bloed.
In het eerste decennium van de vorige eeuw hielpen films als Nosferatu (Murnau, 1922) of Dracula (Browning, 1931) dit specifieke beeld van vampiers te consolideren. Tegenwoordig is het publiek echter niet zo snel bang.
Met de komst van de televisie werden vampiers het onderwerp van minachting. Filmmakers als Polanski maakten hen bijvoorbeeld belachelijk in zijn film Dance of the Vampires (Polanski, 1967).
In de jaren ’90 keerde het klassieke vampirisme terug naar het klassieke vampirisme met films die in een kwestie van seconden van gothic naar mooi en van angstaanjagend naar romantisch gingen. Films uit dit decennium zijn onder meer Interview with the Vampire (Jordan, 1994) en Bram Stoker’s Dracula (Coppola, 1992).
Filmmakers hebben dit specifieke genre tot ongebruikelijke hoogten uitgebuit. Er zijn zelfs enkele echte meesterwerken geweest. Bijvoorbeeld de Twilight-saga, die zich verwijdert van zowel de angstaanjagende als de komische vampierfiguur en ons een tienerversie geeft.
De exploitatie van het genre
De exploitatie van het genre leek op een laag pitje te staan tot films als Only Lovers Left Alive (Jarmusch, 2013) en Let the Right One In. Dit toont aan dat een nog verdere heruitvinding mogelijk is. In feite zullen filmmakers misschien andere en zelfs interessantere wegen gaan inslaan.
Als je je op deze specifieke film concentreert, zul je zien dat het beeld van de vampier er niet een van elegantie is. In feite is het een nogal sjofel uitziend meisje. Verder druipt het bloed niet poëtisch van haar lippen, maar is het uitgesmeerd en opgedroogd op haar gezicht. Dit geeft haar een nogal onaangenaam en realistisch uiterlijk.
Dit moet niet worden gezien als een dramatische breuk met het genre, maar als een herinterpretatie. In feite houdt de vampier-hoofdrolspeler van Let the Right One In zich tot op zekere hoogte aan de traditie.
Ze slaapt niet in een kist, maar in een badkuip, het alledaagse voorwerp dat de meeste gelijkenis vertoont met een kist. Ze kan niet worden blootgesteld aan licht, ze loopt rechtop en vraagt altijd toestemming om binnen te komen, enz. Daarom versmelten in deze film de meer traditionele elementen met latent realisme.
Let the right one in en realisme
Het is een vergissing om fantasiefilms te zien als gewoon ongelooflijke verhalen. Omdat het fantasy-genre, net als elk ander, perfect in staat is om metaforen als harde kritiek te gebruiken.
Films als The Shape of Water (Del Toro, 2017) proberen hun monsters te rechtvaardigen. Ze laten zien dat schijn bedriegt en dat de monsters meestal de mensen zelf zijn. Laat de Rechter Inkomen doet hetzelfde. Het gebruikt fantasie om een wreed, tragisch en helaas maar al te gewoon verhaal te vertellen.
De film toont pesten als kwaadaardig. Tegelijkertijd lijkt dit specifieke kwaad dat op Oskar, de hoofdrolspeler, wordt uitgeoefend, hem echter ook over te nemen. Ondertussen laat Eli, het vampiermeisje, ondanks dat ze een monster is, soms een soort menselijkheid zien die zelfs de mensen zelf niet vertonen.
Ze heeft geen keus, ze moet doden om te overleven. Het is een oncontroleerbaar instinct en verklaart haar gedrag. Sommige menselijke gedragingen zijn niet zo gemakkelijk te verklaren. Hoewel Oskar bijvoorbeeld het slachtoffer wordt van pesterijen door zijn leeftijdsgenoten en onverschilligheid voor de volwassenen om hem heen, wordt hij ook boos en gewelddadig.
De kinderen kwellen Oskar zonder duidelijke reden. Eli’s acties zijn uit noodzaak voortgekomen. Daarom beschouwen we de acties van het monster als gerechtvaardigd. Daarentegen zijn de dagelijkse gewelddadige acties van de rest van de personages volledig onterecht.
Let the right one in en de pijnlijke thema’s
Het beeld van dit dagelijkse geweld is voortreffelijk. Het is een grimmig rauwe weergave van pijn. Verder vertelt de filmmaker op een subtiele maar aangrijpende manier over andere kwalen in de samenleving, zoals egoïsme en gebroken gezinnen.
Geweld doordringt het ijzige Zweedse landschap in deze film en vernietigt de onschuld van de kindertijd. Iedereen draagt een last, we huilen allemaal in stilte, en we zijn allemaal op zoek naar een manier om te ontsnappen.
Let the Right One In gaat ook in op andere even alarmerende maar tot zwijgen gebrachte kwesties zoals pedofilie en zelfmoord. Maar niet zonder eerst aan te tonen dat liefde alles overstijgt, ook gender. In feite wordt Eli’s verleden subtiel aan de orde gesteld in een kort beeld waarbij de kijker gaat begrijpen dat ze vroeger een jongen was.
De film heeft een natuurlijkheid en een complexiteit die onuitwisbare sporen van de terreurtraditie combineert met de gruwel van de realiteit zelf. Het doet het echter op een rustige en afgemeten manier, begeleid door krachtig mooie beelden. Ten slotte laat de film zien dat degene die een monster wordt genoemd misschien niet zo monsterlijk is als de samenleving zelf.
