Lees hier alles over antipsychotica
Mensen kunnen alleen antipsychotica verkrijgen met een doktersrecept. Deze geneesmiddelen zijn goedgekeurd voor de behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen die worden gekenmerkt door psychotische symptomen. Dit zijn bijvoorbeeld schizofrenie, schizoaffectieve stoornis, en een aantal vormen van bipolaire stoornis of ernstige depressie.
Bepaalde antipsychotica kunnen ook worden gebruikt voor de behandeling van ernstige angststoornissen (maar alleen in zeer kleine doses). Ze worden ook voorgeschreven voor de behandeling van lichamelijke problemen, evenwichtsproblemen en misselijkheid. Artsen raden ze echter niet aan voor de psychotische symptomen van dementie.
Een verouderde naam voor deze medicijnen is neuroleptica. Sommige mensen geven de voorkeur aan deze term, omdat ze “de zenuwen overnemen” betekent, wat perfect beschrijft wat het middel doet.
De wetenschap achter antipsychotica
Meerdere mogelijke verklaringen voor de potentiële effectiviteit van antipsychotische middelen zijn onder andere:
- Ze voorkomen de werking van dopamine. We weten dat de meeste van deze medicijnen bepaalde dopaminereceptoren in de hersenen blokkeren. Dat vermindert dus de stroom van berichten tijdens psychotische toestanden.
- Ze veranderen ook andere chemische stoffen in de hersenen. De meeste antipsychotica beïnvloeden ook andere chemische stoffen in de hersenen aan, zoals serotonine en noradrenaline. Deze twee neurotransmitters helpen je humeur te reguleren.
Dopaminerge circuits in schizofrenie
Een van de meest geaccepteerde hypothesen over schizofrenie stelt dat dopamine de primaire neurotransmitter is die betrokken is bij schizofrenie. Dopamine beïnvloedt de hersenen via vele circuits, zoals:
- Het mesolimbische circuit. Dit is een verzameling van neuronen die dopamine vrijgeven. Deze projecteren het van de area tegmentalis ventralis naar de Nucleus accumbens in het ventrale striatum. Wanneer dit circuit overactief is, veroorzaakt het waanideeën en hallucinaties.
- Het mesocorticale circuit. Wetenschappers maken een onderscheid tussen het circuit dat loopt vanaf de prefrontale dorsolaterale cortex en het circuit dat loopt vanaf de prefrontale ventromediale cortex. Hyperactiviteit van de eerste veroorzaakt dan de negatieve en cognitieve symptomen van schizofrenie. Wanneer het tweede circuit hyperactief is, veroorzaakt het ook negatieve emotionele symptomen.
Andere dopamine circuits
- Nigrostriatale circuit. Dit maakt deel uit van het extrapiramidale zenuwstelsel. Een dopaminetekort in deze baan kan onder andere leiden tot de ziekte van Parkinson. Een overdaad aan dopamine kan dan weer leiden tot hyperkinetische bewegingen.
- Tuberoinoinfundibular circuit. Deze baan regelt het vrijkomen van prolactine, dat geremd wordt door dopamine.
De belangrijkste soorten antipsychotica
Deze geneesmiddelen vallen in twee klassieke categorieën:
- eerste generatie antipsychotica (oud)
- tweede generatie antipsychotica (nieuw)
Beide kunnen effectief zijn, maar hebben verschillende bijwerkingen. Het belangrijkste verschil tussen deze twee groepen is, dat de eerste generatie antipsychotica dopamine blokkeren, terwijl de tweede generatie antipsychotica het serotoninegehalte beïnvloeden.
Bepaalde onderzoeken suggereren dat bepaalde geneesmiddelen van de tweede generatie minder ernstige bijwerkingen hebben op het lichaam dan die van de eerste generatie.
Eerste generatie antipsychotica
Wetenschappers ontwikkelden deze medicijnen in de jaren vijftig van de vorige eeuw. De geneesmiddelen zijn onderverdeeld in verschillende chemische groepen. Ze werken allemaal min of meer op dezelfde manier, en patiënten nemen ze meestal oraal in. Deze medicijnen kunnen extrapiramidale bijwerkingen veroorzaken, zoals:
- moeheid
- agitatie
- droge mond
- constipatie
- problemen met het gezichtsvermogen
- emotionele blokkades
- afscheidingen uit de tepel
- amenorroe (geen menstruatieperiode)
- stijfheid of spierkrampen
Enkele typische eerste generatie antipsychotica zijn bijvoorbeeld:
- chloorpromazine (Largactil)
- flupenthixol (Fluanxol)
- fluphenazine (Modecate)
- haloperidol (Haldol)
- loxapine (Loxapine)
- perphenazine (Trilafon)
- pimozide (Orap)
- trifluoperazine (Stelazine)
- thiothixene (Navane)
- zuclopenthixol (Clopixol)
Tweede generatie antipsychotica
Zorgdeskundigen geven over het algemeen de voorkeur aan het voorschrijven van tweede generatie antipsychotica, die onderzoekers in de jaren negentig van de vorige eeuw hebben ontwikkeld. Deze geneesmiddelen hebben over het algemeen mildere neuromusculaire bijwerkingen dan de eerste generatie geneesmiddelen.
Ze veroorzaken ook minder seksuele bijwerkingen dan oudere geneesmiddelen. Deze nieuwere geneesmiddelen veroorzaken echter meer kans op stofwisselingsproblemen, waaronder snelle gewichtstoename.
Clozapine is het enige geneesmiddel dat is goedgekeurd voor de behandeling van schizofrenie, dat resistent is tegen andere behandelingen. Artsen schrijven het ook voor om schizofrene patiënten te helpen met het beheersen van hun zelfmoordgedachten. Enkele voorbeelden zijn:
- risperidone (Risperdal)
- quetiapine (Seroquel)
- olanzapine (Zyprexa)
- ziprasidon (Zeldox)
- paliperidon (Invega)
- aripiprazol (Abilificeren)
- clozapine (Clozaril)
Clozapine is anders dan de rest van de drugs, wat we later in het artikel zullen uitleggen. Zorgverleners gebruiken deze tweede generatie antipsychotica voor de behandeling van onder andere de volgende gevallen:
- angst- en stemmingsstoornissen
- bipolaire stoornis
- posttraumatische stressstoornis (PTSS)
- obsessief-compulsieve stoornis (OCS)
Antipsychotica met de meeste bijwerkingen
Met uitzondering van clozapine, zijn beide groepen geneesmiddelen even effectief. Artsen kiezen de medicatie echter op basis van de bijwerkingen.
Een voordeel van atypische neuroleptica is dat ze niet bijdragen aan de dopaminerge blokkade in het mesolimbische circuit, wat gunstig is voor de patiënt.
Ook verhogen ze de afscheiding van dopamine in de nigrostriatale en mesocorticale circuits. Dit vermindert de extrapiramidale effecten en negatieve symptomen die veroorzaakt worden door de dopaminerge blokkade.
Gezien het feit dat de meeste klinische studies medicijnen vergeleken hebben met haloperidol bij een relatief hoge dosis, zijn er twijfels over dit mogelijke voordeel. Het lijkt er ook op dat er andere veelvoorkomende bijwerkingen zijn.
Onderzoekers zijn van mening dat atypische antipsychotica effectiever kunnen zijn dan oudere medicijnen voor de behandeling van negatieve effecten of algemenere negatieve symptomen. Dit kunnen dingen zijn zoals een afname in het denken en veranderingen in het gedrag van de patiënt.
Deskundigen associëren clozapine ook met een hogere incidentie van anticholinerge bijwerkingen (vergelijkbaar met die van chloorpromazine) en agranulocytose. De incidentie van deze specifieke problemen met de rest van de atypische antipsychotica is niet hoger dan die van haloperidol.
Anticholinerge bijwerkingen, slaperigheid, hypotensieve spieren en ook gewichtstoename zijn veel voorkomende bijwerkingen van atypische antipsychotica. Ook lijkt er een hoger risico op hyperglykemie te bestaan, vooral bij clozapine en olanzapine.
De frequentie van sommige bijwerkingen hangt af van het geneesmiddel dat je neemt. Het is onmogelijk om betrouwbare conclusies te trekken over de medicijnen, omdat er niet genoeg onderzoek naar is gedaan. Nog niet in ieder geval.