Kenofobie: een gevoel dat ontstaat op verlaten plaatsen
Een in onbruik geraakt theater bezoeken. Wandelen door de straten van een onbewoonde stad. Slenteren voor een gesloten school. Ons onderdompelen in deze plaatsen kan kenofobie in ons opwekken, dat unieke gevoel van nostalgie bij het zien van de stilte van ruimtes die ooit vibreerden van leven.
Het benoemen van de emoties die we voelen, maar moeilijk in woorden kunnen uitdrukken, is een aanzienlijke opluchting. Laten we meer leren over dit merkwaardige en melancholische gevoel dat we allemaal wel eens ervaren.
Wat is kenofobie?
Jonh Koeing creëerde The Dictionary of Obscure Sorrows (Engelse link) met als doel een naam te geven aan die emoties die we allemaal voelen, maar niet weten hoe we ze moeten uitdrukken, omdat er geen specifieke term voor is. Kenofobie is er daar één van.
De auteur beschrijft dit neologisme als “de griezelige, droevige sfeer van een plek die normaal vol mensen is, maar nu verlaten en stil.” De etymologie is afgeleid van het Griekse kenosis dat ‘leegte’ betekent en opsia dat ‘zien’ betekent. Leegte zien. Leegte voelen.
Het gaat verder dan de visuele impact van een plek zonder activiteit. Het wordt geassocieerd met de vreemde gewaarwording van het opmerken van de schimmige essentie van wat was. Zo worden we, als we door een onbewoonde laan lopen met alle winkels met hun rolluiken naar beneden, overvallen door een melancholie die moeilijk in woorden is te vatten.
Heb je ooit op zondagochtend naar kantoor moeten gaan en het in duisternis en stilte gehuld aangetroffen? Heb je midden in de schoolvakantie door een school zonder kinderen gelopen en een onvermijdelijke nostalgie gevoeld? Dit is wat we bedoelen.
Wat zijn de psychologische oorzaken van deze ervaring?
De redenen achter dit eigenaardige gevoel van leegte zijn niet duidelijk. Er zijn echter enkele psychologische factoren die een directe en representatieve relatie zouden kunnen hebben met het ontstaan ervan.
De wet van afsluiting
In de psychologie bestaat er een fascinerend fenomeen dat verband houdt met de menselijke neiging om lege ruimtes op te vullen. Het staat bekend als de wet van afsluiting en is een van de principes van Gestalt.
Het is intrigerend om te observeren hoe onze hersenen, wanneer ze geconfronteerd worden met iets onvolledigs, of dat nu iets visueels is, zoals een ongesloten cirkel, of iets abstracts, zoals een verhaal zonder einde, de neiging hebben om de lege plekken op te vullen.
Onze geest probeert patronen, vormen of informatie aan te vullen op basis van voorkennis. We zouden dus kunnen denken dat de menselijke ervaring niet goed overweg kan met afwezigheid. Of in ieder geval is onze tolerantie voor leegte beperkt. We voelen ons ongemakkelijk bij lege ruimtes.
Uiteindelijk zijn we bang om alleen te zijn. In die zin lijkt dit fenomeen ons te waarschuwen voor vaagheid en confronteert het ons met een verontrustende en onbekende afgrond.
Gemeenschapsleven
Een andere reden die ons kan helpen de reden voor kenofobie te begrijpen, is de menselijke behoefte om in gemeenschap te leven en in contact te zijn met anderen. We mogen niet vergeten dat we sociale wezens zijn.
Sinds de oudheid is het leven in groepsverband een effectieve aanpassingsstrategie om ons te beschermen tegen mogelijke gevaren. Tegenwoordig is omringd zijn door andere mensen zo gewoon voor ons dat we eraan gewend zijn geraakt. We zijn voortdurend in interactie met andere mensen die leven, huilen, lachen, schreeuwen, springen.
Maar wat gebeurt er als de gebruikelijke drukte verdwijnt? De stilte begint te verstommen en de leegte wordt verstikkend. Het is onmogelijk om je niet ongemakkelijk te voelen bij zoveel afwezigheid.
Vanuit dit contrast, dit gemis van het bruisende leven dat we als vanzelfsprekend beschouwden, worden we overvallen door een plotseling en plotseling gevoel van eenzaamheid, dat ons waarschuwt dat er iets mis is. Alsof verlating dreigt. Kortom, kenofobie benadrukt ons intrinsieke verlangen om bij anderen te zijn.
Emotionele gehechtheid en angst voor het onbekende
Deze donkere emotie kan ook verbonden zijn met angst voor het onbekende. Het is mogelijk dat het gebrek aan menselijke activiteit een omgeving creëert waarin het vertrouwde vreemd en verontrustend wordt. Op zijn beurt kan dit scenario angst en vrees opwekken die samenhangen met wat we in absolute zin niet begrijpen.
Daarnaast kan de affectieve verbinding met deze nu lege omgevingen aanleiding geven tot een gevoel van verlies en intense melancholie. Op deze manier kan kenofobie worden versterkt wanneer er een emotionele gehechtheid is aan deze plaatsen.
Kenofobie in de context van COVID-19
De COVID 19-pandemie verspreidde kenofobie naar bijna elke uithoek van de wereld, waardoor het een wereldwijd gedeeld gevoel werd. Het leek onvoorstelbaar om iconische plaatsen, zoals Times Square, ontdaan te zien worden van de typische activiteit.
In deze situatie was de leegte plotseling en, misschien daarom, des te schokkender. Het dagelijks leven kwam abrupt tot stilstand. Grote steden, die vroeger bruisten van beweging, werden van de ene op de andere dag op pauze gezet.
Naast de angst om het virus op te lopen, leidde het ontbreken van menselijke sporen op plaatsen die ooit doordrenkt waren van vitaliteit ertoe dat we gingen nadenken over de vergankelijke aard van het leven en de vergankelijkheid van dingen, zoals deze emotie impliceert.
Een vreemd gevoel dat we allemaal kennen
We verwachten activiteit en beweging te vinden waar we ook gaan. Maar wanneer we worden geconfronteerd met een levenloze scène, waar alleen objecten zijn, zonder enige menselijke aanwezigheid, waar we nauwelijks de vage achtergrondgeluiden kunnen horen die, als er geen mensen waren, onopgemerkt zouden blijven… dan is het op dat moment dat de leegte verontrustend is.
Toch, hoe paradoxaal het ook klinkt, vinden velen van ons een zekere schoonheid in stilte. Heb je je ooit afgevraagd waarom de oude ruïnes van Griekenland en Rome, vol van voorbije geschiedenissen, zo vaak bezocht worden? Of waarom we ons zo sterk aangetrokken voelen tot verlaten plaatsen? Het is alsof je poëzie vindt in afwezigheid.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Koenig, J. (2021). The dictionary of obscure sorrows. Simon and Schuster. https://www.dictionaryofobscuresorrows.com/