Is het mogelijk om andermans gedachten te lezen?

De meesten van ons kunnen tot op zekere hoogte de gedachten van anderen lezen. We doen dat dankzij een brein dat ontworpen is om sociale en emotionele verbinding te bevorderen. Ontdek hoe deze wonderlijke bekwaamheid werkt.

Vaak wordt gesuggereerd dat psychologen gedachten kunnen lezen. In de regel wordt hun inderdaad een vorm van ongewone macht toegeschreven die hen, volgens velen, in staat stelt verborgen werkelijkheden van de mens te begrijpen. Wetenschappers beweren echter dat we allemaal de wonderlijke eigenschap bezitten om de emoties en gedachten van andere mensen te kunnen lezen.

We kunnen niet precies ‘raden’ wat de persoon voor ons denkt. Zo ver is onze evolutie nog niet. Wat we wel kunnen doen is mentale modellen maken om gevoelens, gedachten en gedragingen bij anderen effectief te intuïtiveren. Het is een leerproces waarmee we al op heel jonge leeftijd beginnen.

We noemen deze bekwaamheid empathische nauwkeurigheid. Het is de bekwaamheid die het ons gemakkelijker maakt om ons op een verrijkende en vaardige manier met elkaar te verbinden. We kunnen dus gerust zeggen dat de meesten van ons gedachtenlezers zijn, met uitzondering van degenen in het autismespectrum. Laten we het eens van dichterbij bekijken.

Gedachten lezen: welke processen vergemakkelijken dit vermogen?

We spraken in het begin over hoe psychologen vaak als gedachtenlezers gezien worden. In werkelijkheid komt het, als ze al vaardig zijn in deze materie, doordat hun werk voor een groot deel gebaseerd is op het observeren en actief luisteren naar anderen.

Deze activiteit stelt hen in staat verder te gaan dan gebaren en woorden om emoties, behoeften, trauma’s, en gedachten te intuïtiveren. Bovendien worden psychologen opgeleid om aspecten die met non-verbale communicatie te maken hebben te lezen . Toch is dit iets wat, in werkelijkheid, de overgrote meerderheid van ons ook kan, met meer of minder succes.

Mensen geven aanwijzingen over wat er in hun gedachten omgaat via gebaren, bewegingen, blikken, en stemtoon. In feite is gedachten lezen geen superkracht, het is een vermogen dat voortkomt uit empathie en het lezen van lichaamstaal.

Je kunt echter geen lezer van de emoties en gedachten van andere mensen worden als je je niet eerst in je eigen geest verdiept hebt. Laten we dus eens kijken naar de processen die het je gemakkelijker maken dit vermogen te verwerven.

Theory of mind: het vermogen om te “denken dat ik denk dat jij denkt…”

De theory of mind werd bedacht door de antropoloog en psycholoog, Gregory Bateson. Het omschrijft het vermogen dat mensen hebben om hun eigen mentale toestand en ook die van anderen te begrijpen en erop te reflecteren.

Een studie (Engelse link) van de Universiteit van Wisconsin-Madison (VS) beweerde dat het vermogen om te redeneren over de gedachten, overtuigingen en gevoelens van anderen en in staat te zijn hun reacties en handelingen te voorspellen ons welzijn bevordert. Stel bijvoorbeeld dat je partner gestrest en boos thuiskomt, vandaar dat je afleidt dat hij misschien een slechte dag op het werk gehad heeft.

Anderzijds beweerde onderzoek (Engelse link) van Veddum, Pedersen, Landert, en Bliksted dat mensen met een autismespectrumstoornis en patiënten met schizofrenie een tekort vertonen in de ontwikkeling van de theorie van de geest.

Spiegelneuronen, de alledaagse sleutels tot gedachtenlezen

Vittorio Gallese was een neurowetenschapper aan de Universiteit van Parma in Italië. Hij was een van de oorspronkelijke ontdekkers van spiegelneuronen, beweerde dat we allemaal natuurlijke gedachtenlezers zijn. Iedereen behalve, volgens hem, Spock, een van de hoofdrolspelers van Star Trek. In zijn geval lag zijn moeilijkheid om menselijk gedrag te begrijpen juist in het emotionele aspect.

De bewoners van Vulcan hadden ervoor gekozen hun emoties te onderdrukken om logischer te handelen. Daardoor werd hun de mogelijkheid ontnomen om de faculteit te verwerven die zo uitzonderlijk is in het menselijke wezen: empathie.

Onze empathische vermogens worden door spiegelneuronen beheerst. Ze maken het ons inderdaad gemakkelijker om in de geest van anderen binnen te dringen. Daar kunnen we ons met hun emotionele toestand verbinden.

Als je met iemand omgaat, doe je dus meer dan alleen maar kijken. Je maakt emotioneel en mentaal contact met die persoon. Je stapt in hun schoenen, en betreedt het toevluchtsoord van hun mentale universum.

Non-verbale taal kan meer informatie geven dan woorden

Je hoeft geen Jedi te zijn om gedachten te lezen. Het is zelfs niet nodig je te concentreren en diep in de ogen van de persoon voor je te staren. In feite moet je verder gaan en je aandacht verruimen om naar hun lichaam, stem en bewegingen te kijken.

David Matsumoto, een professor aan de San Francisco State University, is een van de vooraanstaande deskundigen op dit gebied. In zijn boek, Nonverbal Communication. Science and Applications, geeft hij ons informatie over hoe we ons in non-verbale gedragingen kunnen verdiepen om de gedachten, motivaties, persoonlijkheden en bedoelingen van mensen te begrijpen.

Als adviseur van de FBI bevestigt hij dat het lezen van de geest van de mens mogelijk is. Tenminste, zolang we maar voldoende kennis over het onderwerp hebben. In feite is zijn werk gebaseerd op het opleiden van federale agenten en zakenmensen in het vermogen om mensen te lezen om gedrag en reacties te intuïtiveren.

Het is dus duidelijk dat de meesten van ons deze fascinerende vaardigheid wel machtig zijn. Het interessantste is zonder twijfel de wetenschap dat we nog veel meer kunnen leren en dat er middelen en deskundigen zijn die ons in deze vorm van intermenselijk lezen kunnen begeleiden.

Hoewel het ons nogal opvallend lijkt, is het gewoon een hulpmiddel dat onze relaties vergemakkelijkt en optimaliseert.