Hoe kunnen we volgens Erich Fromm leren liefhebben?
Volgens Erich Fromm moeten mensen elke dag de liefde vieren als een daad van bevrijding en verrijking. We kunnen volgens Erich Fromm leren liefhebben.
De mensen die erin slagen om op een volwassen en bewuste manier te leren liefhebben, begrijpen dat liefde niets te maken heeft met bezit of voorwaarden. Liefde is om iemand geven en is een sterk verlangen om de groei te stimuleren van alle mensen van wie we houden.
Erich Fromm heeft waarschijnlijk nooit aangevoeld hoe belangrijk zijn boek De kunst van het liefhebben zou worden. Wellicht weet ook niet iedereen in welke omstandigheden hij zich bevond toen hij dit interessante en fantastische boek geschreven heeft.
De mensen die de kans gehad hebben om deze Joodse psychoanalist en humanistische filosoof te ontmoeten, zeiden vaak dat slechts weinig mensen zo’n belangrijke transformatie doorgemaakt hebben als Erich Fromm.
De ommekeer in het leven van Erich Fromm
Tot de jaren 50 was Fromm die grote Talmoedgeleerde en marxistische psychoanalist die zichzelf wou distantiëren van de theoretische principes van Sigmund Freud.
Hij was een wat zwijgzame intellectueel die zich na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten vestigde. Hij liet de last van een scheiding achter zich en ook het overlijden van zijn laatste vrouw (door zelfmoord), samen met de herinnering aan een versplinterd en verwoest Europa.
Het was in die periode dat hij besloot om naar Mexico te verhuizen. Hij werd een activist voor vrede en vrouwenrechten. Fromm wilde zijn perspectief op het leven veranderen en zich openstellen voor het geluk en de wereld.
Hij wilde vechten voor de dingen waarin hij geloofde. Fromm werd een heel invloedrijke therapeut en raakt bevriend met president Kennedy. Hij vond ook de liefde bij een briljante vrouw, Annis Freeman.
Ook al had hij een bittere herinnering aan zijn vroegere echtgenotes, toch had Fromm een stevig doel voor ogen: leren liefhebben. Hij wou dat die fase in zijn leven de beste tot dan toe was. Hij wilde niet alleen leren om van haar te houden.
Fromm wou ook de rest van de wereld leren liefhebben. Dat is de oorsprong van zijn beroemde boek. Het komt voort uit het geluk dat hij in de laatste tientallen jaren van zijn leven ervaren heeft. Iedereen kan volgens Erich Fromm leren liefhebben.
We kunnen volgens Erich Fromm leren liefhebben
“Liefhebben zonder te weten hoe lief te hebben verwondt de mensen van wie we houden.” Dit is een citaat van Thick Nhat Hanh. Het vat een meer dan duidelijke werkelijkheid samen. De meesten van ons hebben de kunst van het liefhebben niet onder de knie.
We zijn eerder nieuwelingen in een realiteit waarin we onszelf bij toeval onderdompelen. Soms beperken we ons om net als kinderen van anderen te houden in plaats van als volwassenen. Dit is vooral een gevolg van onze cultuur.
We zijn gevormd door een reeks normen. Die hebben ervoor gezorgd dat we de liefde zien als een constructie van magie en idealen. In onze huidige samenleving bestaat nog steeds het idee van de ‘hoffelijke liefde’. Mannen worden verondersteld vrouwen te betoveren.
We denken graag dat we slachtoffers zijn van de pijlen van Cupido. Echte passie is dan wat de eeuwige geliefden van Verona ervaren hebben. We geloven dat we allemaal door middel van de rode draden van het lot voorbestemd zijn om van iemand te houden.
Erich Fromm was ook een vooraanstaand sociaal psycholoog. In zijn boek De Kunst van het Liefhebben stelt hij heel duidelijk dat liefde verantwoordelijkheid vereist. Liefhebben is iets wat getrainde kunstenaars doen.
Leren liefhebben vereist oefening, meesterschap en onafgebroken werk. Hier laten inspanning en inzet niets aan het toeval of het lot over. Op die manier kunnen we dus volgens Erich Fromm leren liefhebben.
“Liefde is niet iets natuurlijk. Het vraagt eerder discipline, concentratie, geduld, vertrouwen en het overwinnen van narcisme. Het is geen gevoel, het is een oefening.”
-Erich Fromm-
We zullen nu enkele dingen bekijken die Erich Fromm over de liefde onderwezen heeft. Ze tonen ons hoe we volgens Erich Fromm leren liefhebben.
Actieve liefde
We willen allemaal oprecht geliefd worden. We verlangen verzorgd, gewaardeerd, geacht, bewonderd en erkend te worden in alles wat we doen, zijn of hebben. Toch moeten we echter iets onthouden. Passieve liefde is onvolwassen en werkt niet.
“Onvolwassen liefde zegt: ‘Ik hou van jou omdat ik je nodig heb.’ Volwassen liefde zegt ‘Ik heb je nodig omdat ik van je hou.”
-Erich Fromm-
Liefde is niet iets om op je lauweren te rusten. Het is een actief en aanwezig scenario. We moeten voor elkaar zorgen, van elkaar houden en elkaar respecteren. Wanneer iemand echt weet hoe hij van een andere persoon moet houden, dan laat hij hem deelnemen.
Ze geven en nemen. Ze blijven een actief deel zijn van een project waar er altijd sprake is van spirituele en emotionele groei.
Onze eeuwig bezorgdheid om de perfecte persoon te vinden
Leren liefhebben betekent ook dat we ons van nog een ander aspect bewust zijn. Vaak maken we ons veel te veel zorgen dat we de ideale persoon niet zullen vinden die overeenstemt met al onze dromen en wensen. Vaak raken we gefrustreerd omdat we onze ‘ware liefde’ niet vinden. In werkelijkheid weten we zelfs niet of we klaar zijn om het in stand te houden.
We zijn soms zo vervuld van allerlei romantische constructies dat we iets heel cruciaal negeren. Liefde vraagt inspanning. Het is dus belangrijk dat we weten hoe we met de uitdagingen omgaan die gepaard gaan met een goede relatie.
Liefde als een behoefte
Leren liefhebben houdt ook in dat we weten hoe we aan alle behoeften een eind kunnen maken. Wie een romantische relatie zoekt om zijn tekortkomingen te vervullen, zal zich onvoldaan voelen. Uiteindelijk zullen ze de andere persoon in een onophoudelijke toestand van slavernij brengen.
“Tegenstrijdig genoeg is het vermogen om alleen te zijn de voorwaarde voor het vermogen om lief te hebben.”
-Erich Fromm-
Liefhebben is een creatieve daad
Volgens Erich Fromm is liefde een vorm van energie. Het is een impuls die ons aanmoedigt om te bewegen, ons uit te drukken en te scheppen. In verband met de vorige uitspraak ontstaat deze aanstekelijke en creatieve kracht alleen wanneer we al aan onze basisbehoeften voldaan hebben.
Fromm heeft hierover ook iets in zijn boek De Kunst van het Liefhebben geschreven. Het is niet voldoende om die energie alleen maar te voelen. We moeten onthouden dat de liefde iets is wat we moeten beleven en vorm geven.
Oprechte passie ontwikkelt zich uit gevoelens, volwassenheid en evenwicht. Het begrijpt dat het mooiste kunstwerk hard werk en toewijding vereist. Dat is ook de manier waarop we volgens Erich Fromm leren liefhebben.
Liefde is als muziek, schilderijen, houtwerk, schrijven of architectuur. Je moet de theorie begrijpen om daarna in staat te zijn de praktijk te beheersen. Net als een enorm creatieve ingenieur zullen we een manier vinden om elke moeilijkheid, uitdaging en hobbel onderweg op een doeltreffende manier het hoofd te bieden.
Tot slot
Tot slot vatten we nog even wat dingen samen. Hoe kunnen we volgens Erich Fromm leren liefhebben? Liefhebben vereist dat we al die kinderachtige zienswijzen achterlaten die ons vaak bepalen (en die de maatschappij ons geleerd heeft). We moeten ook ophouden met de liefde te zien als een passieve daad en het beginnen zien als een vonk die op een magische manier twee mensen met elkaar verbindt.
“Liefde betekent zichzelf zonder garantie verbinden, zichzelf volledig geven in de hoop dat onze liefde in de geliefde persoon liefde zal voortbrengen. Liefde is een daad van vertrouwen, en wie weinig vertrouwen heeft, heeft ook weinig liefde.”
-Erich Fromm-
Liefde is een bestanddeel, een lichaam en een materie. Het is een ruw materiaal dat we kunnen gebruiken om een spectaculair project te bouwen. Dit zal alleen lukken als we het echt willen en ervoor verantwoordelijk zijn.
