Het beloningssysteem in de hersenen

Het beloningssysteem in de hersenen, ook wel bekend als het mesolimbisch circuit, bestaat uit een kleine groep hersenregio’s waarin hogere gehalten aan dopamine geproduceerd worden. Dit circuit is actief wanneer we prikkels ontvangen die ons genot brengen, bijvoorbeeld als we chocolade eten, vrijen, winkelen etc. Zelfs een simpel idee kan het al activeren.

Het beloningssysteem stelt ons in staat om activiteiten die gerelateerd zijn aan ons overleven te associëren met aangename situaties, het heeft dan ook een adaptieve functie. Het kan echter ook geactiveerd worden door middel van schadelijke stoffen, zoals drugs. We hebben het bijvoorbeeld over cocaïne, een drug die gerelateerd is aan de kunstmatige productie van dopamine in de hersenen.

Aan de John Hopkins Universiteit beschrijven ze het beloningsproces als een ervaring die ons direct genot brengt, zonder hierop te hoeven wachten. We associëren deze ervaring met externe zintuiglijke prikkels, of deze nu visueel, olfactorisch, of auditief zijn, en met andere interne prikkels, zoals gedachten en gevoelens. Door deze associatie te maken, zal het gedrag dat ons genot bracht waarschijnlijk worden herhaald in een vergelijkbare situatie.

Het beloningssysteem

Het begint allemaal wanneer we iets in onze omgeving opmerken dat ons genot en/of bevrediging gebracht heeft in het verleden. Er zijn emoties die in ons bewegen en ons ertoe aanzetten om de handeling te willen uitvoeren of om te verkrijgen wat we willen verkrijgen. Op dit moment verschijnt de dopamine, we kunnen ons dus al inbeelden dat we de handeling aan het uitvoeren zijn.

Na deze fase van verlangen, besluiten we ervoor te gaan en onze handen vuil te maken: we willen het echt doen. Wanneer we beginnen te handelen, beginnen adrenaline en noradrenaline deel uit te maken van het proces, waarbij ze ons lichaam in beweging brengen met als doel deze klaar te maken om te handelen. Tijdens het uitvoeren van de handeling of zodra de handeling voltooid is, worden we beloond met een aangenaam gevoel.

Wanneer we de handeling uiteindelijk voltooid hebben, sluit het beloningssysteem af met een gevoel van tevredenheid. Wanneer we op dit punt zijn aangekomen, komt de stof serotonine in het spel, een stof die gerelateerd is aan ons humeur en ons verlangen om het gevoel opnieuw te ervaren. Dankzij de tevredenheid die we eerder behaalden als gevolg van de bepaalde handeling, zullen we, wanneer we een volgende keer een prikkel ontvangen die het verlangen activeert, geneigd zijn dezelfde handeling te herhalen.

Het beloningssysteem in de hersenen

Het beloningssysteem bestaat uit verschillende specifieke hersengebieden, zoals het ventrale tegmentum (Engels: Ventral Tegmental Area: VTA), dat neuronen bevat die naar veel gebieden van het brein projecteren. Deze gebieden zijn de nucleus accumbens, het corpus striatum, de cortex singularis anterior, de hippocampus, de amygdala en de cortex cerebri.

Elk van deze gebieden die te maken hebben met het genots- of beloningsproces is gerelateerd aan een verschillende functie. Het corpus striatum is bijvoorbeeld gerelateerd aan de vorming van gewoonten, de cortex singularis anterior en de amygdala zijn gekoppeld aan onze emoties, de hippocampus aan ons geheugen, en de prefrontale cortex aan ons vermogen tot redeneren en plannen.

Dopamine is de neurotransmitter die de communicatie tussen het VTA en de rest van deze gebieden controleert. Wanneer bepaalde ervaringen de neuronen in het VTA activeren en dopamine vrijlaten, worden deze ervaringen gekwalificeerd als aangenaam en zullen ze in ons geheugen worden opgeslagen en worden geassocieerd met positieve gebeurtenissen, iets dat het herhalen van de actie in de toekomst zal stimuleren.

De rol van het beloningssysteem bij verslaving

Bepaalde activiteiten die worden uitgevoerd en die van vitaal belang zijn voor onze overleving stimuleren het beloningssysteem, maar deze activiteiten zijn niet de enige die ons dit gevoel kunnen bezorgen. Er zijn ook gewoonten, zoals drugsgebruik, die het beloningssysteem in werking zetten.

De meeste verslavende stoffen activeren het beloningssysteem van de hersenen, waarbij dopamine wordt vrijgelaten. Deze neurotransmitter kan worden gevonden in verschillende hersengebieden die beweging, motivatie, emoties en het ervaren van genot reguleren. De vrijlating van dopamine – door middel van drugsgebruik – kan het systeem overstimuleren, wat zorgt voor een euforisch gevoel dat de consumptie versterkt.

Wanneer iemand bijvoorbeeld cocaïne gebruikt, kan er wel twee tot tien keer meer dopamine worden vrijgelaten dan bij een normale beloning (zoals eten); daarbij komt dat het effect onmiddellijk is en langer kan aanhouden. Tolerantie, wat zich voordoet door herhaaldelijk gebruik, kan leiden tot diepgaande veranderingen in de hersencircuits, omdat de drugs in zekere zin de kracht hebben deze overbodig te maken.

Wanneer wordt het beloningssysteem geactiveerd?

Er zijn veel situaties waarin het uitvoeren van een concrete activiteit het beloningssysteem kan activeren, wat ons een goed gevoel zal bezorgen. Enkele voorbeelden van activiteiten die het beloningscircuit waarschijnlijk zullen activeren zijn:

• Het eten van calorierijk voedsel.
• Seks hebben.
• Muziek luisteren.
• Sporten.
• Bepaalde drugs gebruiken.
• Andere mensen helpen.
• Positieve behandeling ontvangen van anderen.

Wetenschappers zien het beloningssysteem in de hersenen als een functie die onze overleving verzekert, omdat het verbonden is aan activiteiten die noodzakelijk zijn voor ons bestaan. Tegelijkertijd is het echter een valkuil voor verslavingen. De associatie die we maken met bepaalde prikkels, zoals naar een feestje gaan associëren met lekker dronken worden bijvoorbeeld, kan de actie versterken tot op het punt dat het in een verslaving verandert.