Het begrip gewetensbezwaar in Spanje

Het meestvoorkomende bezwaarschrift in Spanje, en het enige dat specifiek vermeld wordt in de grondwet, is het gewetensbezwaar tegen de militaire dienst.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Patricia Grande Yeves

Laatste update: 27 december, 2022

Je geweten is jouw ingebouwde morele kompas. Je kunt het ook beschouwen als een plek waar jij je principes en waarden bewaart. Het begrip gewetensbezwaar valt daaronder.

Mensen zeggen soms dat je jouw geweten je gids moet laten zijn bij het nemen van een beslissing. Ze bedoelen hiermee dat deze beslissing een weerspiegeling moet zijn van wie jij echt bent. Als je dus een beslissing neemt die tegen jouw geweten ingaat, dan doe je iets tegen je principes. Dit is het idee dat leidt tot het begrip van het gewetensbezwaar.

Wat is het gewetensbezwaar?

Gewetensbezwaar is de persoonlijke tegenstand tegen een wettelijke vereiste of verplichting. Als die wettelijke vereiste ingaat tegen jouw eigen persoonlijke code en je kiest ervoor om niet te gehoorzamen, dan maak je gewetensbezwaar.

Het is ook belangrijk dat je er rekening mee houdt dat er bepaalde normen zijn waaraan je moet beantwoorden. Die bepalen of jouw beslissing beschouwd kan worden als gewetensbezwaar en niet alleen maar een persoonlijke bevlieging is. Je kan niet zomaar een wet breken en jouw beslissing gewetensbezwaar noemen.

Stel dat je bijvoorbeeld deel uitmaakt van een bekende religieuze groep die zijn leden niet toestaat om bij het leger te gaan. Dan gaat men er meestal van uit dat jouw bezwaar oprecht is.

Hetzelfde geldt ook voor mensen die zich aansluiten bij bepaalde denkscholen. De voorwaarde is dan wel dat ze aanvaard worden door een sociale groep die redelijk geïntegreerd is in de samenleving.

In de loop van de geschiedenis zijn dit de meestvoorkomende gevallen van gewetensbezwaar:

• Weigeren om militaire dienst te doen of weigeren de vlag te groeten.
• Een verzoek afwijzen om lid te zijn van een jury, op de bijbel te zweren of deel te nemen aan religieuze handelingen.
• Weigeren om op vakantiedagen te werken en/of bloedtransfusies weigeren.
• Bezwaar uiten tegen deelname in de uitvoering van een abortus of weigeren om vruchtafdrijvende medicatie toe te dienen.

Wat zegt de wet over  gewetensbezwaar?

Zoals je weet, is de wet een reeks regels en verplichtingen waarvan verwacht wordt dat de burgers ze gehoorzamen. De kracht van een wet zou echter niet mogen steunen op de angst voor wat zal gebeuren als je die wet breekt. De wet moet rechtvaardig zijn. Je moet met andere woorden de wet willen volgen omdat het zin heeft, en niet omdat je bang bent voor de gevolgen.

Als de burgers niet geloven dat de wetten van het land rechtvaardig en redelijk zijn, dan zal het moeilijk zijn om de orde te handhaven. Als een wetgever bijvoorbeeld voorziet dat een groep mensen een specifieke wet zal verwerpen omdat ze geloven dat die immoreel is, dan zullen ze een alternatieve aanpak moet volgen.

Mensen regeren is niet hetzelfde als een machine laten draaien. Mensen zijn immers rationele en bewuste wezens. Ze kunnen dus actief meewerken om het algemeen belang na te streven.

De Spaanse grondwet

In Spanje staat er maar één soort gewetensbezwaar in de grondwet: het bezwaar tegen militaire dienst. De specifieke woorden kun je in Artikel 30.2 lezen. Dat gezegd hebbende, erkent het Grondwettelijk Hof in Spanje ook dat er soms in andere contexten sprake kan zijn van gewetensbezwaar.

Een voorgestelde regel tegen de abortuswet leidde tot het volgende resultaat. Het Spaanse Grondwettelijk Hof gaf te kennen dat het niet strikt noodzakelijk is om gewetensbezwaar in de wet vast te leggen zodat het in andere gevallen dan bij militaire dienst beschermd is.

Het meest recente geval van gewetensbezwaar was in juni 2015. Op 25 juni 2015 nam het Grondwettelijk Hof een beslissing over het gewetensbezwaar omtrent de toediening van abortieve medicatie en geboortecontrole.

Hun beslissing verwierp het idee dat gewetensbezwaar de steun nodig heeft van een specifieke wet om uitgevoerd te worden. Dit is in ieder geval zo bij kwesties die zo gevoelig zijn als abortus.

In de context van gewetensbezwaar is jouw geweten het eerste uitgangspunt voor de morele evaluatie van je handelingen. Het is echter niet het laatste principe. Dit is belangrijk omdat de werkelijkheid het laatste principe voor een morele evaluatie is.

Net als je jouw geweten volgt wanneer je beslissingen neemt, moet je jouw overtuigingen in feite ook aanpassen aan de werkelijkheid. Je mag nooit stoppen om je morele en ethische fijngevoeligheid aan te scherpen.

Houd dus de dialoog met andere mensen open. Lees veel. Probeer alles om je heen op een objectieve en open manier waar te nemen. Deze werkwijze zal van jou een beter mens maken.