Hersenkwabben: kenmerken en functies

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 19 augustus, 2023

Alles wat we zijn bevindt zich in de hersenen. Dit geweldige en ingewikkelde orgaan is een reflectie van onze succesvolle evolutionaire geschiedenis als diersoort. De menselijke hersenen worden onderverdeeld in vier verschillende hersenkwabben.

Ons geweten bevindt zich in deze hersenkwabben. We creëren ook taal, slaan ons geheugen op, en reguleren emoties en veel andere processen in deze kwabben.

De beroemde Portugese neuroloog Antonio Damasio legt in zijn boek Looking for Spinoza uit dat de hersenen meer zijn dan simpelweg een pakketje neuronen. Je kunt dit orgaan zelfs eigenlijk niet vergelijken met een computer. De hersenen en ieder van zijn structuren zijn een direct resultaat van onze interactie met onze omgeving.

We zijn wat we zien, voelen, ervaren, en de manier waarop we op prikkels en omstandigheden reageren. De hersenen krijgen vorm door al deze ervaringen.

De hersenkwabben zijn in controle als het gaat om alle processen die in functie zijn van de kenmerken. Het identificeren van ieder van deze processen zal ervoor zorgen dat we een beter en completer begrip hebben van de menselijke hersenen.

De hersenkwabben en hun functies

Als we aan de hersenkwabben denken, maken we vaak de fout door ons voor te stellen dat het gescheiden structuren zijn die onafhankelijk zijn van elkaar.

Dit is waarom het belangrijk is om te begrijpen dat er geen innerlijke barrières zijn tussen de kwabben. De vier grote gebieden waar de hersenen uit bestaan werken altijd in harmonie samen en delen constant informatie.

Aan de andere kant betekent dit niet dat iedere kwab een bepaalde taak in zijn geheel controleert, hoewel iedere hersenkwab zijn eigen kenmerken heeft. Veel activiteiten en processen overlappen in verschillende gebieden van de hersenen.

Dit betekent dat een gebied niet zou kunnen functioneren zonder de anderen. Dit is waarom de taken kunnen worden gecompenseerd door een andere kwab als er sprake is van hersenschade. Dit kan de effectiviteit van deze taken in meer of mindere mate beïnvloeden.

Bovendien zijn zelfs onderzoekers het niet eens over waar de ene kwab begint en de andere eindigt. Waar ze het echter wel over eens zijn, is dat er twee duidelijke helften zijn: de rechterhersenhelft en de linkerhersenhelft.

Dit is waarom we ieder van de vier hersenkwabben in de hersenen kunnen identificeren in beide helften. Neurologen hebben het dus over de rechter frontale kwab en de linker frontale kwab, enzovoort.

Laten we eens kijken naar de kenmerken van de hersenkwabben.

De frontale kwab

De frontale kwab is een duidelijk resultaat van onze evolutie. Deze bevindt zich precies onder de schedel, in de buurt van het voorhoofd. Dit is het meeste acute gedeelte van de hersenen, die er het langste over heeft gedaan om zich te ontwikkelen.

Hier zijn enkele van de diverse taken waar deze kwab verantwoordelijk voor is:

• Dankzij het gebied van Broca is deze kwab verantwoordelijk voor taal en spreken. Hier worden gedachten in woorden omgezet.
• De frontale kwab valt vooral op door zijn cognitieve processen. Hieronder vallen geavanceerde uitvoerende taken, waardoor we kunnen plannen, begrijpen wat we zien, emoties reguleren, en nog veel meer. Ook kunnen we hier onze aandacht richten, en onze herinneringen lang behouden.
• De frontale kwab zorgt er ook voor dat we de emoties van andere mensen begrijpen en erop reageren. Simpel gezegd, het verwerkt empathie.
• Tevens reguleert deze kwab motivatie en het streeft naar beloning voor onze acties. De meeste van de neuronen die gevoelig zijn voor dopamine bevinden zich in deze kwab.

De pariëtale kwab

De pariëtale kwab bevindt zich boven de occipitale kwab en achter de frontale kwab. Hij heeft meerdere functies.

• Wat hem echter onderscheidt van de andere hersenkwabben is dat hij verantwoordelijk is voor zintuiglijke waarneming en ruimtelijke redenering, maar ook voor beweging en oriëntatie.
• Daarnaast is dit het gebied waar de hersenen zintuiglijke informatie van onze zintuiglijke organen waarnemen. Dit is de plaats waar we pijn, fysieke druk en temperatuur verwerken en reguleren.
• Dankzij dit gebied kunnen we ook de aard van getallen begrijpen. Het is zeer relevant voor de wiskunde.

De occipitale kwab

Van de vier hersenkwabben is de occipitale kwab de kleinste, maar ook de meest interessante. Hij bevindt zich dicht bij de nek en heeft geen concrete functie. Het is bijna als een pad waar alle andere mentale processen doorheen moeten bewegen om te reorganiseren en zich te verbinden met andere gebieden.

• Dit gebied draagt bij aan de visuele waarneming en herkenning.
• De occipitale kwab is vooral belangrijk voor onze visuele zintuigen. In feite is het betrokken bij verschillende visuele taken zoals patroonherkenning- en verwerking en het verzenden van visuele informatie naar de hersenstam.
• Het helpt kleuren te onderscheiden.
• Het draagt ook bij aan het denkproces en emoties.

De temporale kwab

Deze kwab bevindt zich direct naast de slapen, en regelt veel processen. Bewijs suggereert dat het moeilijk is om een bepaalde gespecialiseerde taak te associëren met een bepaalde kwab. Ze zijn allemaal van elkaar afhankelijk, ze zijn met elkaar verbonden en werken in harmonie samen.

De taken die plaatsvinden in de temporele kwab zijn de volgende:

• Het helpt ons gezichten te herkennen.
• Het draagt ook bij aan de articulatie van taal, en de klank en het begrip van de muziek.
• De temporale kwab draagt bij aan het fysieke evenwicht.
• Het reguleert emoties zoals motivatie, woede, angst en plezier.

De insula

In dit artikel hebben we het gehad over de vier hersenkwabben. Vanuit neuro-anatomisch oogpunt suggereren veel onderzoeken dat de hersenen een vijfde gebied hebben, dat bekend staat als de insula, of het eiland van Reil.

Het is een verborgen kwab onder de andere vier hersenkwabben. Het is een afgelegen en complex gebied dat ruimte deelt met diverse aders en slagaders.

We weten nog niet veel over de insula. Desondanks hebben deskundigen verschillende processen en veranderingen gezien bij patiënten die lijden aan epilepsie en schade hebben in dit specifieke gebied van de hersenen.

• Dit gebied zorgt voor onze smaakzin, de controle van viscerale functies en het zelfbewustzijn.
• Omdat het deel uitmaakt van het limbisch systeem, kan het ook helpen bij het beheersen van emoties.

De grenzen van de hersenkwabben zijn onduidelijk

Tot slot, zoals het bewijs suggereert, vormen de hersenkwabben een fascinerende kaart van de processen en verbindingen binnen de hersenen. Het is echter moeilijk om duidelijke functionele grenzen vast te stellen.

De meest interessante kwab is zeker de frontale kwab, omdat deze verantwoordelijk is voor de uitvoerende functies. In feite is hij verantwoordelijk voor belangrijke processen zoals planning of beheersing van prikkels.