Heb jij zelf ervaring met serendipiteit?

Heb jij zelf ervaring met serendipiteit?

Laatste update: 01 mei, 2017

Is jou – in je leven – ooit iets overkomen wat je eigenlijk totaal niet verwachte, en tegelijkertijd toch een zeer gewenste vondst vertegenwoordigde? Zo’n gelukkig toeval noemen we serendipiteit omdat het zich zomaar, zonder waarschuwing, aan je presenteert, en het vermogen heeft om ogenblikkelijk je aandacht te trekken.

“Zij die hun geest goed voorbereiden, vinden het fortuin aan hun zijde.”

-Louis Pasteur-

Je zult misschien denken dat het hele concept van serendipiteit gewoon een geraffineerde manier is om de categorie van ‘onwillekeurige gebeurtenissen’ psychologisch te herdefiniëren. Toch is dat niet het geval, en bestaat er wel degelijk een groot verschil met wat in de volksmond stom – of puur – toeval heet. De kans op serendipiteit neemt namelijk toe naarmate je je ergens meer in verdiept, je er in positieve zin op concentreert, en je ontvankelijk opstelt voor het plotsklaps dagen van nieuwe, revelerende inzichten.

De oorsprong van het woord serendipiteit

De term serendipiteit (in het Arabisch: Sarandib of Serendib) komt oorspronkelijk uit een Oosterse sage getiteld De Drie Prinsen van Serendipi, wat de Perzische naam is van het eiland Ceylon (in moderne westerse topografie: Sri Lanka). Tot op zekere hoogte hebben we de overdracht van deze notie te danken aan Horace Walpole, die het in 1754 vertaalde, en interpreteerde, naar het Engels.

In dit korte verhaal worden drie zeer scherpzinnige prinsen door hun vader op expeditie gestuurd, teneinde nieuwe gewesten te ontdekken, en te ontginnen. Tijdens hun trip worden ze op een gegeven moment van diefstal beschuldigd door iemand die zijn kameel kwijt is, en claimt dat niemand behalve de prinsen – vanwege de informatie die zij aan hem openbaren – de daders kunnen zijn.

Ten lange leste blijkt het toeval – of beter gezegd serendipiteit – hun redding: de kameel verschijnt, uit het niets, ten tonele, en bewijst zo zonneklaar dat de prinsen het dier niet onheus ontvreemd hadden.

Vier beroemde uitvindingen die dankzij het serendipiteitsprincipe toevalligerwijs ontdekt werden

Tot dusverre zijn we te weten gekomen dat serendipiteit, in Royston M. Roberts’s woorden, gedefinieerd kan worden als “ontdekkingen die spontaan ontstaan uit een combinatie van niet-geanticipeerde toevalstreffers, mede mogelijk gemaakt door reeds aanwezige intelligentie en een opperste staat van paraatheid.” Nog veel interessanter is hoe dit principe – in de praktijk – keer op keer bewaarheid wordt. Kijk alleen al naar de volgende voorbeelden van zaken die we allemaal kennen, waaraan serendipiteit nadrukkelijk ten grondslag ligt.

  • Penicilline: De Schot A. Fleming revolutioneerde onze geneeskunst toen hij letterlijk per ongeluk op penicilline stuitte, de voorvader van al onze moderne antibiotica. Hij deed, in zijn laboratorium, onderzoek naar de griep, en zag – tot zijn eigen ontsteltenis – dat het merendeel van zijn petrischaal culturen gecontamineerd waren. Pas op het moment dat hij een vriend en collega één van zijn mislukte preparaties liet zien, zag hij – wederom vol verbazing – hoe iets de staphylococcus bacterie had gedood.
  • De post-it: Hoewel bij lange na niet van dezelfde levensreddende importantie als penicilline, valt de bruikbaarheid van deze eenvoudige kleverige notitiebriefjes niet te ontkennen. Uitvinder Spencer Silver was van plan – in opdracht van de ruimtevaartindustrie – om een extreem sterk soort lijm te ontwikkelen. Zijn inspanningen resulteerden onverhoopt in een zwakke, niet al te plakkerige lijm, die echter – eureka! – geen sporen of zogeheten ‘residu’ achterliet. Hét alternatief voor de beperkt toepasbare punaise was geboren.

“We bekijken het leven altijd vanuit een bepaald perspectief.

Als we onze invalshoek veranderen, verandert daarom ook ons leven.”

-Alejandro Jodorowsky-

  • Frietjes of ‘chips’: In 1953 werd chef George Crum door serendipiteit overvallen toen hij probeerde een klant te irriteren die zich altijd over de dikte van zijn aardappelschijfjes beklaagde. Uit opstandigheid, sneed hij de plakjes extra dun voor hij ze in de bakpan met olie plaatste. De culinaire consequentie bleek totaal tegengesteld aan zijn verwachtingen, maar de betreffende meneer was er verzot op. En vandaag de dag eten mensen overal ter wereld graag patat.
  • Viagra: Wie zou denken dat Viagra oorspronkelijk voortkwam uit wetenschappelijk onderzoek naar, en het testen van, medicijnen tegen pijn op de borst en in de hartstreek? Zodra de betrokkenen zich bewust werden van het doorbloedings-stimulerende effect op het mannelijke geslachtsdeel, werd de werkzame stof – sildenafil, die bovendien slechts in geringe mate pijn in de borst verlichtte – op de markt gebracht als hét nieuwe middel tegen erectieproblemen.

Waarom serendipiteit zo sterk tot onze verbeelding spreekt

Serendipiteit heeft – als idee – haast een romantische of intellectueel-hypnotische aantrekkingskracht, met name voor jongeren en jongvolwassenen. Deze magische mazzel of dit lukrake geluk wordt geïdealiseerd en geadoreerd in films, boeken, gedichtenbundels (zoals die van David Sadness), en zelfs in tattoos en lyrische liedjes.

“Het onvoorziene is wat werkelijk onze levens verandert.”

-Anoniem-

Serendipiteit wekt zo veel belangstelling en is zo aanlokkelijk omdat we het zien en ervaren als toonbeeld van positieve energie – alsof het lot ons goed gezind is, en ons leven voortaan zal betoveren met haar geheimzinnige gave. Het is een soort gezegende halo van voorspoed en geluk die precies op het juiste moment aan onze persoonlijke horizon verschijnt. Ook ik geloofde niet oprecht in serendipiteit tot het me zelf pardoes met een bezoek vereerde. Sindsdien besteed ik meer aandacht aan de details en ‘toevallige’ samenloop van omstandigheden in mijn leven, en luister van binnen met gespitste oren naar wat zij – in essentie – zouden kunnen betekenen.


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.