Heb jij een stoïcijnse persoonlijkheid?

Het stoïcijnse individu bespaart veel tijd door de verleiding te ontwijken om boos te worden alleen maar omdat de wereld niet is zoals ze zouden willen. Ze accepteren het feit en nemen vanuit dat perspectief hun eigen beslissingen. We kunnen allemaal bepaalde kenmerken van de stoïcijnse persoonlijkheid overnemen en veerkrachtiger worden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 22 maart, 2023

Verre van een rage te zijn, is het stoïcisme een filosofisch perspectief dat al tientallen jaren onze cultuur doordringt. Epictetus, de Griekse filosoof van de persoonlijke vrijheid, was in de jaren ’50 een inspiratiebron voor de psychotherapeut Albert Ellis. Zozeer zelfs dat de cognitieve psychologie deels op zijn ideeën is gebaseerd.

Deze filosofische school begon op een nogal interessante manier. Zeno van Citium, een Fenicische koopman stichtte deze in Athene aan het begin van de 3e eeuw v. Chr.

Hij deed dit naar aanleiding van een pijnlijke ervaring. Hij verloor op 45-jarige leeftijd zijn hele fortuin bij een schipbreuk. Vanaf dat moment wijdde hij zijn bestaan aan het houden van toespraken op openbare pleinen over natuurkunde, logica en denken.

Volgens hem zou geen enkel verlies zo belangrijk voor ons moeten zijn als dat van de tijd, omdat dit, en geen ander, de meest onherstelbare dimensie is. Hij geloofde ook in het belang van het aanvaarden van de werkelijkheid alsof die beantwoordt aan een rationeel mandaat. Het soort dat stelt dat iedereen verplicht is te begrijpen om ernaar te handelen.

Het ontwikkelen van een stoïcijnse benadering zou nuttig kunnen zijn in de huidige chaotische wereld, een wereld waarin het vaak moeilijk is je aan te passen. Daarom zouden we misschien moeten proberen de Stoïcijnen beter te begrijpen en enkele van hun kenmerken te imiteren.

De stoïcijnse persoonlijkheid

We leven in een steeds complexere samenleving, waar fragiele relaties, sociale crises en de voortdurende last van onzekerheid in overvloed aanwezig zijn. In deze context zijn er maar twee opties, accepteren of blijven vechten tegenover zoveel moeilijkheden. De stoïcijnse persoonlijkheid neemt het perspectief aan dat de rede ons in staat kan stellen de chaos te overwinnen.

Massimo Pigliucci is een bekende Italiaanse bioloog, filosoof en schrijver die bekend staat om het verspreiden van dit soort filosofie. In zijn boek uit 2018, How to be a Stoic, beweert hij dat we, hoewel we geen controle hebben over wat ons overkomt, wel kunnen werken aan hoe we erop reageren.

Inderdaad, factoren als angst, stress en dagelijks lijden zouden beter beheerd kunnen worden als we een meer stoïcijnse mentaliteit zouden ontwikkelen.

Zelfbeheersing, acceptatie en weerstand zijn de zaden die dit type persoonlijkheidsconstructie in stand houden en doen bloeien. Laten we ze ontdekken.

1. Zelfredzaamheid en persoonlijke verantwoordelijkheid

Zelf nadenken en beslissingen nemen volgens je behoeften, waarden en principes. Kan er iets gezonder zijn? Zelfredzaamheid is het vermogen om jezelf te leiden door je eigen oordeel, zonder enige conditionering van buitenaf.

Jij en alleen jij bent verantwoordelijk voor je eigen leven. Dit vereist dat je je eigen toekomst niet in de handen van anderen laat. Deze eigenschap voedt een gezond gevoel van eigenwaarde. Het rijgt alles aan elkaar en geeft een impuls aan de stoïcijnse persoonlijkheid. Op het moment dat je op jezelf en je oordelen, waarden en beslissingen vertrouwt, neemt je lot een andere loop.

2. Zelfkennis betekent weten wie je bent en wat je wilt

Als je jezelf niet kent, laat je je meeslepen door de verlangens van anderen en door chaos. Als je een meer stoïcijns denkkader wilt verwerven, bevorder dan je zelfkennis. Weten wat je zin geeft en wat je van het leven en jezelf verwacht, biedt je enkele pijlers waarop je kunt staan, en een motiverender uitgangspunt.

De stoïcijnen werkten niet alleen aan het idee dat ze wisten wie ze waren. Ze probeerden zich ook bewust te worden van hun deugden en beperkingen. Daarom zal het kennen van je lichte en donkere kanten je ongetwijfeld in staat stellen je reis door het leven beter te navigeren.

3. Aanpassingsvermogen aan verandering

Twee van de meestvoorkomende ‘ziekten’ van deze eeuw zijn stress en angst. Je hebt inderdaad de neiging het heel moeilijk te hebben met tegenslagen om te gaan, met onzekerheid om te gaan, en veranderingen te accepteren, zowel grote als kleine. De Stoïcijnse persoonlijkheid is echter buitengewoon bedreven in het beheersen van dit soort omstandigheden.

Onderzoekers (Engelse link) van het Birkbeck Affective and Cognitive Neuroscience Laboratory, Londen (VK) beweren dat deze filosofische school echt nuttig is voor personen die geneigd zijn zich overmatig zorgen te maken. Een van haar deugden is dat ze ons leert dat we ons als mens moeten weten aan te passen aan de wendingen van het lot en het onvoorziene.

Elke variatie in je routine heeft de neiging je te verstoren en dreigt je uit je comfortzone te halen. Maar je kracht ligt in je vermogen je aan te passen. Als je dat eenmaal bereikt hebt, is het gemakkelijker om je te bewegen waar je wilt.

4. Richt je op oplossing en niet op stagnatie

Je hebt het vermogen om je probleemoplossend vermogen te verbeteren. De eerste stap is je volume van angst, paniek en catastrofaal denken te verlagen. De stoïcijnse persoonlijkheid is meer rationeel dan emotioneel. In feite bekijken ze de wereld vanuit een standpunt van evenwicht en acceptatie. Ze zijn ook voortdurend op zoek naar oplossingen.

Wie gevangen blijft door invaliderende emoties, zoals angst en ontkenning, komt niet vooruit, maar blijft steken. De stoïcijnse persoonlijkheid is logisch, praktisch en besluitvaardig.

5. Een veerkrachtige geest met een brede focus

Niemand kan tegenslag volledig vermijden en niemand is er immuun voor. Voor je eigen psychologische gezondheid en persoonlijke groei zou je een meer veerkrachtige aanpak (Engelse link) moeten ontwikkelen. Het hart van een stoïcijn accepteert en begrijpt de komst van de fataliteit en het soort lijden dat alles verduistert.

Maar in plaats van te stranden in het ongemak van deze tunnel van duisternis, gaan ze er doorheen, wetende dat het lot niet te beheersen valt. Neem dus een voorbeeld aan hen en neem een breder en meer perspectiefvol mentaal perspectief aan.

Soms kijk je bij tegenslag alleen naar kleine details, obstakels en schadelijke effecten. Aan de andere kant probeert de stoïcijnse persoonlijkheid het grotere plaatje te zien en verder te kijken dan de ups en downs van het leven. Als ze omhoog kijken, vinden ze nieuwe betekenissen en meer hoop.

6. Sereniteit, de beste levensstijl

Bij dagelijkse onenigheden moet je een sereen perspectief aannemen. Wanneer je geconfronteerd wordt met de uitdagingen, onzekerheden en problemen van het dagelijks leven, wees dan kalm. Het is begrijpelijk dat het moeilijk kan zijn om deze evenwichtige, kalme en lichtende houding te ontwikkelen. Het is echter een ideale strategie om je angsten en zorgen te kalmeren en een betere kwaliteit van leven te ervaren.

Mannen en vrouwen met stoïcijnse kwaliteiten streven ernaar in harmonie te zijn met de natuur en met zichzelf. Ze proberen hun deugden te cultiveren, te leren en gedisciplineerd te zijn, zodat de rede altijd het beste antwoord is op elke uitdaging.

Een nuttige benadering die de tand des tijds heeft doorstaan

De laatste decennia is het stoïcisme erg populair geworden. Maar, deze filosofische school is altijd aanwezig geweest in onze cultuur en in meer dan één psychologisch perspectief. Daarom is het niet verwonderlijk dat sommige van haar principes vandaag de dag echt nuttig voor ons kunnen zijn.

Voor een stoïcijn is geluk niets anders dan de subtiele combinatie van twee grote ingrediënten: deugdzaamheid en ataxie (rust). Waarom zou je vandaag niet beginnen te werken aan deze kwaliteiten?