Het geheim van goede communicatie

Met communicatie bedoelen we expliciet alle soorten acties die erop gericht zijn een boodschap over te brengen op andere mensen, die dan vervolgens de strekking van onze woorden en of daden verstaan (d.w.z. zien, horen en begrijpen). Zo rechttoe rechtaan gedefinieerd, lijkt het wellicht absurd om er een heel artikel over te schrijven, ware het niet dat in de praktijk communicatie veel lastiger is dan we doorgaans denken.

Sterker nog, de meeste interpersoonlijke conflicten hebben hun oorsprong in gebrekkige communicatie. Als je snakt naar stabiel bloeiende en bevredigende relaties, is het dan ook essentieel je te bekwamen in het ontwikkelen van je vermogen tot verstandhouding.

Mensen reageren in hun dagelijkse leven vaak vrij instinctief en impulsief op situaties. De automatische piloot zit aan het stuur en dat zorgt regelmatig voor sociale frictie en wederzijds onbegrip. Hoe vaak hebben we geen spijt van ons gefoeter en getier tegenover geliefden!? Hoe vaak hadden we niet confrontaties kunnen voorkomen als we onszelf tactvoller zouden weten uit te drukken!?

Waarom zijn we zo slecht in verbindende, vreedzame communicatie?

Volgens de experts zijn er twee theoriëen in het bijzonder die onze beroerde communicatievaardigheden verklaren: de ene stelt een tekort aan informatie centraal, bij de ander draait het allemaal om motivatie.

Volgens het eerstgenoemde model, gebaseerd op schaarste, gaan dingen verkeerd omdat we onwetend zijn. Dat wil zeggen: we hebben geen enkel idee wat te doen, of hoe, om gezonde relaties te waarborgen. We worden tot in den treure geleerd te lezen, schrijven en problemen op te lossen, maar nauwelijks onderwezen in de kunst van de constructieve dialoog (geweldloos spreken en luisteren), of hoe nu eigenlijk een ruzie en woordenwisseling te deëscaleren.

Het motivatiemodel aan de andere kant claimt dat onbevredigende interacties ontstaan uit het onvoldoende bereid zijn om je werkelijk in de ander te verplaatsen.

Maar als je iets langer over deze kwestie nadenkt, zou je nóg een theorie kunnen toevoegen: het ver– of veeleisende model. Als je met iemand bakkeleit en bovenmatig boos wordt, is dat omdat je (indirect) van diegene verwacht en verlangt jou gelijk te geven, of op zijn minst te doen wat jij wilt. Ook al heeft hij of zij daar zelf geen trek in. Door te schreeuwen, dreigen en beschuldigen, door verwijten te maken en vijandigheid te tonen, probeer je hem of haar te beïnvloeden, te veranderen, te controleren.

De eerste en meest cruciale stap is daarom gezond realisme: mensen zullen zich niet zomaar aan jouw wenken en wensen conformeren. Verg dan ook van niemand zich te gedragen zoals jij dat wenst of te zeggen wat jij wilt.

Verandering begint bij jezelf

Dus wie moet er uiteindelijk veranderen? Kort gezegd: niet de ander, maar jij zelf. Iedere verandering in je leven is afhankelijk van je eigen wils- en daadkracht. Want jij bent immers de enige persoon waar je echt zeggenschap over hebt.

Staak je pogingen om de ander te laten beantwoorden aan jouw ideaalbeeld. Dat is gedoemd te mislukken. Het enige wat je kunt doen, is je eigen schaakstukken verplaatsen en zo het hele speelveld herstructureren. Oftewel: als jij zelf iets anders doet, zal de ander daar ook anders op kunnen reageren. Boos worden heeft geen zin; daarmee veranker je alleen maar iemands verdedigingsmechanismen.

Het is zaak naar binnen te kijken en je er bewust van te worden hoe je precies communiceert. Welke gewoonten zijn wat dat betreft behulpzaam en welke versterken juist wrijving en tweespalt? Als je oprecht wilt veranderen, houd dan een speciaal dagboekje bij, waarin je opschrijft hoe je handelt in verschillende sociale situaties en analyseert welk gedrag bevorderlijk was, welk niet en waarom.

De sleutel tot goede communicatie

Effectief communiceren kun je wel degelijk leren, cultiveren zelfs – het is geen magie of mysterie. Maar je moet in dat geval toch echt moeite doen om te veranderen, want zoiets gebeurt zeker niet met een vingerknip. Hieronder introduceren we enkele effectieve communicatietechnieken die je zullen helpen je verstandhouding met andere mensen te verbeteren, minder te beckvechten en je in andermans gezelschap überhaupt meer op je gemak te voelen.

• Ontwapenen: in staat zijn om waarheid of waarachtigheid te herkennen en erkennen in wat de ander zegt. Wees je er allereerst van bewust dat er niets bestaat als de absolute waarheid en dat niemand ooit de gehele waarheid in pacht heeft. Probeer je ego even opzij te schuiven en erken het perspectief en de interpretatie van de ander. Op deze manier maak je het namelijk mogelijk dat de ander daarna ook echt naar jou luistert. Hij of zij zal zich beter begrepen voelen, meer ontspannen en eerder bereid jouw verhaal echt aan te horen.
• Empathie tonen: het vermogen om in andersmans schoenen te staan, je voor te stellen hoe zij zich voelen, van binnen, zonder per se hun opvattingen te hoeven delen. Om dit duidelijk te maken aan de ander, is het belangrijk hun woorden te herhalen, hun gevoelens als zodanig te accepteren en respecteren, en onverdeelde aandacht te hebben voor wat ze zeggen.

• Vragen: Als je geen gedachten kunt lezen en niet helderziend bent, komt het voor dat bepaalde dingen je ontgaan. Dat geldt voor iedereen. Soms zijn we echter te lui, bang of beschaamd om naar herhaling of opheldering te vragen. Het is dan ook enorm belangrijk om actief vragen te stellen, zodat misverstanden voorkomen worden en je blijk geeft van oprechte interesse in hoe de ander denkt en hoe hij of zij zich voelt. Formuleer je vragen tactvol en leef je in.
• ”Ik voel dat…”: start een zin nooit met jij (bent of doet dit of dat), met een beschuldiging, bijvoorbeeld: ‘Jij maakt me nerveus’, of ‘Je bent een idioot’. De enige persoon die verantwoordelijk is voor jouw emotionele toestand, ben jij zelf en niemand anders. Je voelt je bovenal belabberd omdat je de ander in jouw eigen beperkte hokje probeert te stoppen, wat in wezen absurd is. Deel in plaats daarvan gewoon je eigen emotie met de ander en vertel open en eerlijk hoe je je voelt.
• Genegenheid: beëindig het conflict altijd met iets positiefs en plezierigs, zodat de ander ziet dat je hem of haar waardeert, zelfs al ben je op dat moment van streek. Daardoor zal diegene zich automatisch meer op zijn gemak voelen en zich minder defensief opstellen.