Enuresis: oorzaken, symptomen en behandelingen
Urineren is een van de basisfuncties die ons lichaam al vanaf de geboorte instinctief uitvoert. Deze basisfunctie maakt in de eerste levensjaren deel uit van een proces dat ons uiteindelijk in staat stelt volledig autonoom te zijn. Meestal is dit rond het vierde of vijfde levensjaar. Dit soort processen leren ons om voor onszelf te zorgen, maar wat nu al je kind last krijgt van enuresis?
Enuresis is de term die we gebruiken wanneer iemand onvrijwillig urineert. Wanneer een kind zindelijk wordt, krijgt hij controle over zijn sluitspier.
En een van de dingen die hij daardoor leert, is om zijn plas op te houden. In eerste instantie leert het om overdag altijd op een wc te plassen. Als laatste leert het kind om ook gedurende de nacht zijn plas op te houden, dit duurt meestal het langst.
Ons geslacht bepaalt ook op welke leeftijd we zindelijk worden. Meisjes krijgen normaal gesproken namelijk eerder controle over hun sluitspier dan jongens. Jongens lopen meestal tussen de enkele maanden en twee tot drie jaar achter.
Ondanks dit verschil, is het normaal om al met achttien maanden te beginnen met zindelijkheidstraining. Meestal duurt dit tot het kind tussen de drie en vijf jaar is.
Als een kind na deze periode nog steeds geen volledige controle heeft over zijn sluitspier, dan wordt dit als problematisch beschouwd. Er zijn dan ook maar weinig kinderen die na hun vijfde nog niet zindelijk zijn. Is dit wel het geval, dan veroorzaakt dit voor zowel het kind als de ouders vrij veel ongemak.
Wat is enuresis?
Officieel wordt enuresis gedefinieerd als onvrijwillig urineren. Dit kan zowel overdag als ‘s nachts zijn en gebeurt wanneer een kind ouder dan vier of vijf jaar is. We hebben het dus over het verschijnsel wanneer kinderen hun plas niet kunnen ophouden en op ongunstige momenten en plaatsen plassen.
Op deze leeftijd had het kind al zindelijk moeten zijn, tenzij er sprake is van een lichamelijke aandoening.
Enuresis nocturna is een van de meest voorkomende problemen bij kinderen. We spreken van dit probleem wanneer kinderen in hun bed plassen. Ongeveer tussen de tien tot twintig procent van alle vijfjarigen heeft last van dit nachtelijke probleem.
Oorzaken van enuresis
Wetenschappers hebben verschillende theorieën ontwikkeld om de oorzaak van dit probleem te verklaren. Tot nu toe zijn ze hier echter nog steeds volledig toe in staat geweest. De meest geaccepteerde theorie is daarom dat de oorzaak vaak multi-causaal is.
Met multi-causaal bedoelen we dat er verschillende fysiologische, genetische en leerfactoren zijn die bijdragen aan het probleem. We kijken naar de wisselwerking tussen deze factoren om voor elk kind persoonlijk de oorzaak van het probleem te achterhalen.
Fysiologische factoren
Om zindelijk te kunnen worden, moet een kind eerst leren identificeren dat zijn blaas vol is. Als het dit eenmaal heeft geleerd, zou het in staat moeten zijn om op de juiste plaats te plassen.
Normaal gesproken is de blaas ontspannen tijdens de vulfase. De blaas trekt zich alleen samen als deze vol is. In sommige gevallen kan het echter zo zijn dat de spieren in de blaas overactief zijn. Hierdoor trekt de blaas onvrijwillig samen zonder werkelijk vol te zijn.
Dit is een van de redenen waarom kinderen het gevoel kunnen hebben dat ze heel nodig moeten plassen en waarom ze ‘s nachts nog weleens in bed plassen. De overactiviteit van de sluitspieren in de blaas gedurende de nacht is in ongeveer een derde van alle gevallen van enuresis nocturna, de oorzaak.
Genetische factoren
Het is inmiddels bekend dat enuresis in veel gevallen een genetische factor heeft. Zo is er in ongeveer 75% van alle gevallen wel een direct familielid met een familiegeschiedenis van enuresis.
Tegelijkertijd blijken er verschillende genen betrokken te zijn bij bedplassen. Toch zijn de resultaten niet volledig overtuigend.
Leerfactoren
Zindelijk zijn is een complex fenomeen waar we stapsgewijs een reeks specifieke vaardigheden voor moeten verwerven:
- Leren identificeren wanneer de blaas vol is en uitzet. Kinderen moeten in staat zijn te herkennen dat hun blaas vol is en dit aan anderen laten weten.
- Als ze wakker zijn en hun blaas vol zit, moeten kinderen leren om hun bekkenbodemspieren aan te spannen, zodat ze hun plas op kunnen houden tot ze de juiste plek hebben bereikt.
- Tot slot moeten ze leren om hun spieren te ontspannen om te kunnen plassen. Ze moeten leren om zelf te kunnen bepalen wanneer ze hun blaas willen legen en wanneer niet.
Een kind kan niet volledig zindelijk worden zonder deze vaardigheden onder de knie te krijgen. En als het overdag al niet in staat is om zijn blaas automatisch te controleren, dan zal dit ‘s nachts ook nooit lukken.
Symptomen van enuresis
Zoals we eerder al aangaven is onvrijwillig urineren het voornaamste symptoom van enuresis. We spreken van enuresis als dit ongeveer twee keer per week gebeurt, gedurende een periode van minstens drie opeenvolgende maanden.
Enuresis kan op sociaal en academisch vlak voor vrij veel ongemak zorgen. Sommige kinderen die last hebben van enuresis nocturna, kunnen ‘s ochtends zelfs wakker worden met constipatie.
Behandelingen voor enuresis
Er bestaan verschillende behandelingen voor enuresis. Deze reiken van farmacologische behandelingen tot gedragsbehandelingen. Als het probleem farmacologisch wordt behandeld, krijgt het kind meestal imipramine voorgeschreven, dit is een tricyclisch antidepressivum.
In de afgelopen jaren hebben veel artsen imipramine echter vervangen door desmopressine, dit is een analogon van het antidiuretisch hormoon (vasopressine). Het vergemakkelijkt de heropname van water door de nieren waardoor de hoeveelheid urine wordt verminderd.
Wat gedragsbehandelingen betreft, kunnen we zeggen dat er gebruik wordt gemaakt van een geconsolideerde psychologische interventie. Deze behandeling is gebaseerd op drie basisprocedures: de alarmmethode, zindelijkheidstraining en nachtelijke zindelijkheidstraining.
Als een van je kinderen lijdt aan enuresis, is het dus het beste om een gespecialiseerde psycholoog te bezoeken. Psychologen zijn van mening dat gedragsbehandeling het meest effectief is. Bovendien hoef je je kind op die manier niet bloot te stellen aan allerlei medicijnen die vervelende bijwerkingen kunnen hebben.
Bibliografie:
Comeche Vallejo, I., Vallejo Pareja, M.A. Manuel de terapia de conducta en la infancia. Dykinson-Psicología. Madrid, 2012.
Bragado Álvarez, C. Enuresis infantil. Pirámide. Madrid, 2006.