Enrique Pichon-Rivière, een Argentijnse psychoanalyticus
Enrique Pichon-Rivière is een van de belangrijkste Argentijnse psychoanalytici. Hij wordt zelfs beschouwd als een van de pioniers van de groepspsychoanalyse, niet alleen in Argentinië maar in heel Latijns-Amerika. Hij was echter geen orthodoxe volgeling van de discipline. Zijn bijdragen waren gebaseerd op zijn eigen kennis en ervaring.
Na zijn uitgebreide klinische ervaring besloot Enrique Pichon-Rivière zich te richten op de sociale psychologie. Een van zijn belangrijkste werken is El Proceso Grupal: del Psicoanálisis a la Psicología Social (Het groepsproces: van psychoanalyse tot sociale psychologie).
Hierin definieerde hij de sociale psychologie als de democratisering van de psychoanalyse. Hij leverde grote bijdragen aan het veld van de groepspsychologie. Zijn perspectief verenigde dialectiek, homeostase en cybernetica.
“In onze maatschappij is er een overheersingsapparaat dat uiteindelijk gericht is op het in stand houden van productierelaties, met andere woorden, uitbuitingsrelaties. Dit overheersingsapparaat heeft zijn kader in psychiaters, psychologen en andere gezondheidswerkers die een hiërarchische, dilemmatische en niet-dilemmatische gedragspositie doorgeven.”
-Enrique Pichon-Rivière-
Hij was ook een criticus van de psychiatrische praktijk. Hij was namelijk van mening dat deze sterk beïnvloed werd door machtsverhoudingen in plaats van therapeutische doelstellingen. Bovendien was hij van mening dat psychiatrische praktijken niet zozeer het herstel van patiënten bevorderden, maar juist geestelijke ziekten in stand hielpen houden.
Enrique Pichon-Rivière en zijn verwarrende jeugd
Enrique Pichon-Rivière werd geboren in Genève, Zwitserland. Zijn vader was Engels en zijn moeder Frans. Hij was het enige kind uit het tweede huwelijk van zijn vader. Dit wist hij echter pas toen hij ongeveer zes jaar oud was. Blijkbaar had het een enorme invloed op hem.
Zijn ouders hadden progressieve ideeën. Ondanks dat ze redelijk rijk waren, waren ze socialisten. Bovendien propageerden ze rechtvaardigheid en gelijkheid en verwierpen ze racisme.
Ze verhuisden plotseling van Europa naar Argentinië. Pichon-Rivière heeft altijd beweerd dat hij nooit wist waarom.
De toekomstige psychiater en psychoanalyticus kwam op driejarige leeftijd aan in Argentinië. Het gezin verbleef kort in Buenos Aires voordat ze verhuisden naar de provincie Santa Fé, in het gebied dat bekend staat als Chaco Santafesino.
Daarna verhuisden ze naar de provincie Corriente. In dit gebied woonden veel Guaraní. Pichon-Rivière zei zelfs vaak dat hij eerder Guaraní dan Spaans had leren spreken.
Een toekomstige psychiater in wording
Pichon-Rivière’s eerste kennismaking met het werk van Freud vond plaats tijdens zijn middelbare studies, op school in Goya. Het had een diepe invloed op hem omdat hij ook sterk beïnvloed was door het magische idee van de wereld van de Guaraní en tegelijkertijd door wat hij “het grote familiegeheim” noemde (zijn afstamming).
Hij werd een van de oprichters van de socialistische partij van Goya. Later besloot hij medicijnen te gaan studeren en verhuisde hij naar de stad Rosario. Daar nam hij een nogal bohemienachtige levensstijl aan en kreeg een baan als “zedenleraar” voor Poolse prostituees.
Zijn nogal chaotische levensstijl leidde ertoe dat hij een longontsteking kreeg. Hij keerde terug naar Goya en verhuisde toen naar Buenos Aires waar hij in 1936 afstudeerde als arts.
In Buenos Aires raakte hij bevriend met enkele van de grote intellectuelen van die tijd, waaronder de beroemde schrijver Roberto Arlt. Hij was ook gepassioneerd door poëzie en literatuur. Uiteindelijk schreef hij kunst- en sportartikelen voor de krant La Crítica.
Zijn psychiatrische praktijk
Pichon-Rivière volgde ook een opleiding tot antropoloog en psychiater. Eerst werkte hij in het Torres Asylum voor oligofrenen. Daarna werd hij psychiater in het Hospice van Barmhartigheid. Daar werkte hij 15 jaar. In die tijd bedacht hij de ideeën die hij later ontwikkelde tot zijn theorieën. Het eerste wat hem opviel was de mishandeling van de patiënten door de verpleegkundigen.
Vervolgens zette hij werkgroepen op met verpleegkundigen. In deze klassen instrueerde hij hen over de basisprincipes van de psychiatrie om hen patiënten beter te laten behandelen. Dit was een grote verandering.
Even later gingen de verpleegkundigen echter staken. Dit duurde enkele maanden. Daarom werd Pichon-Rivière gedwongen om patiënten op te leiden om hen te vervangen.
De resultaten waren verrassend. De toestand van de patiënten die de verplegingstaken moesten uitvoeren, verbeterde met sprongen. Het lijkt erop dat bezig zijn, zich nuttig voelen en op een andere manier omgaan met het ziekenhuis hun gezondheid aanzienlijk verbeterde. Om deze reden begon Pichon-Rivière de waarde van de sociale factor bij geestesziekten te benadrukken.
Na een briljante carrière en verschillende gepubliceerde werken richtte Pichon-Rivière een privéschool voor sociale psychologie op en publiceerde hij zijn theorie over operatieve groepen. Hij stierf in Buenos Aires op 16 juli 1977, op 70-jarige leeftijd.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- De Quiroga, A. P. (1997). El proceso educativo según Paulo Freire y Enrique Pichon-Rivière. Plaza y Valdés.