Eenzaamheid beschermt ons tegen mogelijk gevaar
Vrijwillig gekozen eenzaamheid beschermt ons en is niet alleen een verzachtende balsem, maar ook een effectieve vorm van therapie om opnieuw in contact te komen met onszelf. Soms is het ook een manier om wat afstand te creëren tussen onszelf en de dingen die we beter kunnen vermijden. Het beschermt ons tegen dingen die onze innerlijke vrede kunnen verstoren.
We hebben het over iets dat binnen de psychologie ook wel ‘functionele eenzaamheid’ wordt genoemd, een concept dat vormgeeft aan iets dat veel minder bekend is: de behoefte om afstand te creëren tussen onszelf en schadelijke of giftige omgevingen. Zodat we onszelf weer kunnen vinden en ons psychologische welzijn kunnen herstellen.
“Er bestaat geen ergere vorm van eenzaamheid dan niet op één lijn zitten met jezelf.”
-Mark Twain-
We hebben het hier niet over onvrijwillige eenzaamheid. Dat zou bijvoorbeeld zijn, isolatie veroorzaakt door een gebrek aan sociale relaties, of verdriet gerelateerd aan een gebrek aan betekenisvol gezelschap. In dit geval is er sprake van een essentiële therapeutische component en dat is de kracht om fundamentele factoren, zoals zelfvertrouwen en persoonlijke prioriteiten, te herstellen. Het betekent dat we onze eigen intieme en persoonlijke ruimte weer heroveren.
Zoals Pearl Buck, schrijfster en winnares van de Nobelprijs voor Literatuur ooit eens zei, “in elk van ons zitten prachtige bronnen verborgen die zichzelf eens in de zoveel tijd moeten hernieuwen zodat we kunnen voelen dat we leven.” Hoe vreemd dit ook mag lijken, zoiets dergelijks kan zich alleen voordoen in tijden van zelfgekozen, dynamische en aangename eenzaamheid.
Eenzaamheid in gezelschap, een gevaarlijke ravijn
De meesten van ons zijn als de dood voor eenzaamheid. Er is alleen het beeld van onszelf alleen op een verlaten winkelcentrum voor nodig om alarmbellen te doen rinkelen in onze hersenen. We ervaren angst en verontrusting. Dit wordt veroorzaakt door een heel fundamenteel mechanisme, een instinct dat ons eraan herinnert dat we in ons eentje niet kunnen overleven. Mensen zijn sociaal van aard en het leven in groepen heeft ervoor gezorgd dat we als soort al die jaren hebben kunnen overleven.
Dat gezegd hebbend, in ons dagelijkse leven hebben we iets gevonden dat nog veel enger is dan een leeg winkelcentrum. Verschillende studies tonen aan dat bijna 60% van alle getrouwde mensen zich alleen voelt. 70% van alle tieners voelt zich alleen en onbegrepen, ondanks het gegeven dat ze heus wel vrienden hebben. Dit herinnert ons eraan dat eenzaamheid helemaal niets te maken heeft met hoeveel of weinig mensen we in ons leven hebben, maar juist met de emotionele kwaliteit van onze relaties met anderen.
Wat we daarentegen ook vaak doen is dat we dingen valideren en in stand houden die eigenlijk ongeluk genereren. We voelen ons alleen, onbegrepen, en helemaal burned-out op ons werk, maar toch blijven we, omdat we iets moeten doen om geld te verdienen. We gaan erop uit met dezelfde mensen als altijd omdat we al ons hele leven met hen bevriend zijn. Hoe kan ik ze nu nog in de steek laten? Er zijn zelfs mensen die een liefdesrelatie in stand houden waarin ze zich eigenlijk alleen voelen, alleen maar omdat ze nog banger zijn voor dat gevoel van leegte, bang om niemand aan hun zijde te hebben staan.
Al deze voorbeelden geven ons een idee van disfunctionele eenzaamheid. Disfunctionele eenzaamheid zorgt ervoor dat we verdedigingsmechanismen in werking stellen om de werkelijkheid maar niet onder ogen te hoeven komen. We maken onszelf wijs dat alles pico bello is, dat er van ons wordt gehouden, dat anderen de dingen die wij doen waarderen. Op deze manier door het leven gaan is echter alsof je een persoon bent die aan het verdrinken is en probeert om zijn hoofd boven water te houden om naar meer lucht te happen.
Ongelukkigheid kan niet worden geheeld met nog meer leed. Niemand verdient het om zich alleen te voelen terwijl hij in het gezelschap is van een ander.
Eenzaamheid als een herontmoeting
Soms kan tijd doorbrengen in een onderdrukkende, oncomfortabele en egoïstische omgeving ervoor zorgen dat je je meer bezighoudt met de behoeften van anderen, in de hoop dat de rollen ooit zullen worden omgedraaid. Dit is echter lang niet altijd het geval.
“Ik ben niet bang voor eenzaamheid, sommigen van ons hebben een aanleg om ervan te genieten.”
-Charlotte Brontë-
In dit geval, heb je geen andere keuze dan de realiteit onder ogen te zien en te proberen om tot een oplossing te komen. Zelfgekozen eenzaamheid, afstand, en een periode die we hebben gewijd aan onszelf, is altijd gezond, noodzakelijk en zuiverend. We hebben het niet over een periode van isolatie of de poging om te ontsnappen. Het is eigenlijk zeer eenvoudig: de sleutel is om alles dat niet goed voor ons is, achter te laten.
Tijd aan onszelf besteden is een recept dat nooit mislukt. Onze eigen persoonlijke ruimte heroveren, houdt in dat we onszelf herinneren wie we ook alweer waren en dat we nadenken over wie we vanaf nu willen zijn. Dit kan soms weken of zelfs maanden duren. We hebben allemaal ons eigen ritme en onze eigen timing die we moeten accepteren en respecteren.
Vrijwillig gekozen eenzaamheid is op sommige momenten niet alleen een manier om onszelf te genezen en de gebroken stukjes weer aan elkaar te lijmen. Het is een manier om te leren om persoonlijke filters te creëren. Deze filters helpen ons om de warboel te zeven en alleen de dingen en mensen toe te laten die ons een goed gevoel geven, die onze emotionele frequenties bijstellen en de speciale plekjes in ons hart koesteren.
