Een ongestructureerd gezin: definitie, voorbeelden en typen

Kinderen die opgroeien in ongestructureerd gezin praten zelden over de negatieve dynamiek die ze thuis ervaren. Ze worden vaak genormaliseerd of onderdrukt totdat ze volwassen zijn.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 16 januari, 2025

Opgroeien in een ongestructureerd gezin is als leven in een mijngebied. Alles is onzekerheid, angst en meningsverschillen. Er is geen emotionele steun of toevlucht voor het kind dat zich moet ontwikkelen in een scenario waarin verzorgers zijn psychologische stabiliteit volledig veranderen. Wat er in deze huizen gebeurt, laat uiteindelijk diepe sporen na in de hersenen. je

En veel mensen bereiken de volwassenheid zonder te weten dat ze deel uitmaakten – of nog steeds zijn – van dit soort gezinsdynamieken.

Psychologisch misbruik, autoritarisme, verwaarlozing of zelfs het gebrek aan grenzen zijn de sporen van dit soort realiteiten die zo divers zijn, maar uiteindelijk schadelijk. Als je vermoedt dat je ook iets soortgelijks heeft meegemaakt, raden wij je aan dieper op het onderwerp in te gaan.

Wat is een ongestructureerd gezin en wat zijn de kenmerken ervan?

Geen enkel gezin is perfect, dat weten we. Het allerbelangrijkste is echter dat we ons gewaardeerd, gerespecteerd en verzorgd voelen in deze intieme interrelationele ruimtes. Nu is een ongestructureerd gezin een gezin waarin de ouders de grootste bedreiging vormen voor de stabiliteit van het gezin. Wat te allen tijde wordt ervaren is onzekerheid. Laten we meer bijzonderheden bekijken.

Emotionele verwaarlozing

Een groot deel van de leden die in deze ruimtes wonen, wordt niet gehoord of gevalideerd op emotioneel gebied. Niet alleen kinderen lijden onder deze verwaarlozing, soms is ook de vader of moeder het slachtoffer van een figuur die schadelijk en disfunctioneel handelt.

Dit soort nalatigheid treedt op als niet aan je behoeften wordt voldaan. Als je wordt bekritiseerd, verwaarloosd en psychologisch teniet wordt gedaan.

Dit gebrek aan respect en aandacht werkt als een langzame aanval op het zelfrespect. Bovendien legt het moeten onderdrukken van emoties en het ontbreken van een veilige ruimte om ze te uiten vaak de basis voor latere geestelijke gezondheidsproblemen.

Ongezonde of effectieve communicatie

Om te weten wat een ongestructureerd gezin is, moet je je een klein, in stukjes verdeeld eiland voorstellen. Elke bewoner van dat kleine stukje eiland leeft in isolatie en angst. In dit onherbergzame scenario wordt de communicatie meestal gekenmerkt door ruzies en bedreigingen.

Op dezelfde manier omvat de dialoog geschreeuw, langdurige stiltes of zelfs zeer denigrerend sarcasme dat het vertrouwen en het wederzijds respect uitholt.

Denk dat, zoals ze in Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health (Engelse link) benadrukken, communicatie een enorme impact heeft op de ontwikkeling van een kind. Zozeer zelfs dat het kan bijdragen aan de opbouw van een bevredigend lichaamszelfbeeld bij adolescenten, of aan een meer problematisch zelfbeeld.

De boodschappen die we op deze leeftijd van onze ouders ontvangen, vormen een groot deel van het psychologische evenwicht.

Verandering in rollen

In veel ongestructureerde gezinnen zijn de grenzen tussen de rollen van elk lid vaag of omgekeerd. Een voorbeeld hiervan is het zien van veel ouderlijke kinderen, dat wil zeggen kinderen die volwassen verantwoordelijkheden op zich nemen, zoals de zorg voor hun broers en zussen of het bemiddelen in conflicten tussen ouders.

Deze realiteit doet zich voor wanneer een of beide zorgverleners hun rol niet adequaat kunnen vervullen, hetzij als gevolg van psychische problemen, verslavingen of emotionele onvolwassenheid. Hoewel ze je aandacht kunnen trekken, zijn het ervaringen die heel vaak voorkomen.

Strenge regels of gebrek aan grenzen

Je zou kunnen denken dat de destructurering vooral wordt gevoed door het ontbreken van duidelijke regels of de inconsistentie in de toepassing ervan. In deze gezinnen treffen we echter ook autoritaire ouders aan die strenge en inflexibele regels opleggen. Het creëren van een thuis gebaseerd op onderwerping en gehoorzaamheid kan erg traumatisch zijn.

Aan de andere kant, als er een absoluut gebrek aan grenzen is en de regels onstabiel, tegenstrijdig of zelfs niet bestaan, genereert dit als reactie onzekerheid en zelfs rebellie. Dit is een ander prisma dat heel typerend is voor gezinsbreuk.

Cycli van geweld en een gevoel van chaos

De belangrijkste factoren die ervoor zorgen dat een ongestructureerde gezinsomgeving werkt, zijn vijandigheid en een onvoorspelbare omgeving. De leden zijn verankerd in een dynamiek die wordt gedomineerd door verschillende vormen van geweld, die kunnen variëren van fysieke mishandeling, verwaarlozing of conflicten tussen de zorgverleners onderling.

Dit alles betekent dat kinderen in een nogal chaotische omgeving leven. Het meest problematische van dit alles is dat veel kinderen de disfunctionele dynamiek waarin ze verwikkeld zijn, internaliseren en normaliseren.

Zoiets kan ervoor zorgen dat ze – in sommige gevallen – deze uiteindelijk repliceren in hun toekomstige familie- of sociale relaties. Anderen bereiken op hun beurt de volwassenheid. Ze worden zich ervan bewust dat er een traumatische afdruk op hen zit die ze moeten genezen.

Wat veroorzaakt een ongestructureerd gezin?

Als we een microscoop zouden kunnen plaatsen op het weefsel dat ongestructureerd gezinnen opbouwt, zouden we een groot aantal disfunctionele elementen zien. Er is daarom geen enkele oorzakelijke factor die deze veroorzaakt of bepaalt. In werkelijkheid zijn deze giftige en chaotische gezinseenheden het resultaat van verschillende triggers. Wij analyseren ze.

Verslavingen en psychische problemen

De consumptie van alcohol, drugs of de aanwezigheid van onbehandelde psychische stoornissen zijn variabelen die het functioneren van het gezin bepalen. Vaders en moeders die in dit soort complexe realiteit terechtkomen en geen hulp zoeken, destabiliseren het gezinsklimaat. Het zijn huizen waarin nalatigheid en zelfs geweld meestal voorkomen.

Familieconflicten en misbruik

Het meest klassieke beeld van de ineenstorting van het gezin houdt meestal verband met misbruik tussen het paar. Het is waar dat dit geweld soms beperkt blijft tot de verzorgers zelf.

In andere gevallen wordt het echter overgedragen op de kinderen. Het geschreeuw, de minachting, het misbruik, de manipulatie… Al deze verschrikkelijke daden kunnen zich over jaren uitstrekken en in stilte worden ervaren.

Onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Population Health (Engelse link) legt uit dat zowel de blootstelling aan geweld thuis als het persoonlijk ervaren ervan ernstige gevolgen heeft voor kinderen. Morgen kunnen ze te maken krijgen met economische, sociale en uiteraard geestelijke gezondheidsproblemen.

Ouderlijke scheiding of verlating

De afwezigheid van een of beide ouders, hetzij als gevolg van echtscheiding, verlating of overlijden, laat een diepe emotionele en praktische leegte achter in het gezin. Deze situatie resulteert in bepaalde gevallen in een omkering van de rollen en in de eerder genoemde parentificatie.

Economische en sociale crises

Werkloosheid, evenals het gebrek aan middelen, zijn factoren die de fundamenten van een gezinsstructuur destabiliseren. Het zijn ervaringen die, als ze na verloop van tijd chronisch worden, stress, ruzies, gevoelens van frustratie, stemmingsstoornissen, enz. veroorzaken. Onzekerheid vergroot kansen, tast de gezondheid aan en zet een progressieve destructuring in gang.

Wat zijn de gevolgen van het leven in deze scenario’s?

Salvador Minuchin is een van de meest erkende gezinstherapeuten. Hij herinnert zich in zijn handboek Family and Family Therapy (2009) hoe deze kleine sociale systemen de neiging hebben om ons leven te conditioneren.

Geboren en opgroeien in een omgeving die gedomineerd wordt door destructurering heeft een grote impact op de emotionele ontwikkeling en zelfs op de identiteit van de persoon.

Doorgaans zorgen conflicten, verwaarlozing en geweld thuis ervoor dat een kind chronische stress ontwikkelt. Na verloop van tijd kan dit leiden tot verschillende psychische stoornissen.

Het ontbreken van duidelijke grenzen en regels vertaalt zich echter doorgaans in uitdagend gedrag, impulsiviteit en problemen bij de sociale aanpassing. De ‘wonden’ die deze omgevingen achterlaten, zijn breed en complex.

Typologieën van ongestructureerde gezinnen

Het is heel goed mogelijk dat je, gevorderd in dit artikel, vermoedt dat je deel uitmaakte van dit soort complexe verwevenheid van banden… En ook pijnlijk. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat geen enkel ongestructureerd gezin hetzelfde is. Er zijn bijzondere realiteiten die ze uniek maken, dit zijn de volgende:

• Autoritair gezin. Dit zijn scenario’s die worden gedomineerd door een figuur die zijn inflexibele regels en verhalen oplegt over wat er van elk lid wordt verwacht.
• Nalatige familie. In tegenstelling tot de dominante familie zijn het vaders en moeders die geen grenzen stellen aan hun kinderen. Die geen onderwijs geven, die geen voorbeeld geven en geen aandacht besteden aan het gedrag van de kinderen. De tolerantie is absoluut.
• Het gezin wordt gedomineerd door intern geweld. In dit geval vormen ruzies, emotionele of fysieke mishandeling, minachting en emotionele invalidatie de anatomie die de leden ervan vernietigt, vooral kinderen.
• Gezin met verslavingen. In dit scenario beïnvloedt de aanwezigheid van verslavingen, zowel op het gebied van middelen als op gedragsgebied (zoals gokken), de hele gezinsomgeving. Dit gebeurt op vele manieren, zowel economisch als emotioneel.
• Gezinnen met ontbrekende cijfers. Hieronder vallen ook eenoudergezinnen (alleenstaande vader of moeder) als gevolg van scheiding, echtscheiding, verlating of overlijden van een van de ouders. Destructurering kan ook optreden als ouders fysiek of emotioneel afwezig zijn.
• Gezinnen met onvolwassen verzorgers. Het is gebruikelijk om vaders of moeders te vinden die niet over de adequate emotionele, psychologische of economische hulpmiddelen beschikken om hun rol als verzorgers op zich te nemen. Deze situatie leidt er vaak toe dat de kinderen zelf zorgtaken op zich nemen die niet passen bij hun leeftijd.

Een ongestructureerd gezin: een huis dat pijn doet

Wat er binnen ongestructureerd gezinnen gebeurt, kan meerdere generaties overstijgen. Verhalen over lijden en trauma worden doorgegeven van ouders op kinderen. Dat gebeurt in de manier waarop zij opvoeden, in een niet-genezen verleden en in een schadelijke dynamiek die vaak onbewust wordt geërfd. Als samenleving moeten we dit soort realiteiten begrijpen, aanpakken en voorkomen.

Sociale en emotionele steun, onderwijs en professionele interventie zijn de pijlers die de familiebanden kunnen herstellen en nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden kunnen bieden.

Het is waar dat een dergelijke uitdaging bijna een utopie is. Alleen als we gevoeliger zijn voor deze feiten en vooral voor deze kinderen zorgen, zullen we in staat zijn om wat kapot is weer op te bouwen om de wereld veiliger en veerkrachtiger mensen te geven.