Een goed mens zijn: een dialectische valstrik
Stel je voor dat je wordt uitgenodigd voor een verjaardagsfeestje waar je niemand kent. Desalniettemin staat de jarige erop dat je gaat. Op een bepaald moment in het gesprek zegt ze tegen je: “Het maakt niet uit dat je niemand kent, ik zal je voorstellen aan mijn vriend, George. Hij is een heel goed mens. Je zult zeker met hem overweg kunnen.”
Eigenlijk is er niets vreemds of fictiefs aan dit soort situaties. Want als je andere mensen ontmoet, krijg je vaak van tevoren te horen hoe ze zijn. Deze informatie helpt je om het moment waarop je ze voor het eerst ontmoet te contextualiseren en om eventuele gevoelens van onzekerheid die je hebt te verminderen.
Het is echter buitengewoon merkwaardig dat ofwel een gebrek aan tijd of een aangeboren neiging om de realiteit te vereenvoudigen, je ertoe aanzet dit soort informatie op een extreem gepolariseerde en oppervlakkige manier te verstrekken. Zozeer zelfs dat je de neiging hebt om iedereen als ‘goede’ of ‘slechte’ mensen te bestempelen. Laten we dat van dichterbij bekijken.
Wat betekent het om een goed mens te zijn?
Deze vraag is moeilijker te beantwoorden dan het lijkt. Dat komt omdat een ‘goed mens’ zijn een hele reeks gedragingen, cognities, attitudes en motivaties omvat. Deze zijn zo uitgebreid dat het onmogelijk is om te bepalen wat een goed persoon werkelijk is.
Het is niet alleen moeilijk om het concept op zich te definiëren, maar het is ook buitengewoon moeilijk om een definitie te geven die alle culturen, samenlevingen of groepen overstijgt (Engelse link). Het is inderdaad zeer waarschijnlijk dat het concept van ‘een goed mens’ in de ene cultuur totaal anders is in een andere.
Zelfs binnen dezelfde cultuur is het trouwens de context die de betekenis van dit begrip bepaalt. Denk je bijvoorbeeld dat het idee van een ‘goed mens’ hetzelfde zou zijn in een dictatuur als in een democratie? Zou het in een context van schaarste en behoefte hetzelfde zijn als in een context van overvloed? Waarschijnlijk niet.
Een ‘goed mens’ is een constructie die uit twee woorden bestaat. ‘een persoon’ zijn is een kwestie van een metafysische orde. Rekening houdend met het onderwerp dat aan de orde is, is dit concept niet echt de moeite waard om op dit moment in te gaan.
Het belangrijkste element voor een ‘goed’ persoon is echter vriendelijkheid. Dit is echter zonder twijfel een volledig subjectieve kwaliteit. Het kan door iedereen worden beoordeeld. Bovendien zullen vele variabelen de beoordeling of iemand goed of slecht is beïnvloeden. Bijvoorbeeld de levensgeschiedenis van de persoon die de evaluatie doet, evenals hun persoonlijkheid, sociale en familiale context, enz.
Het is bijvoorbeeld niet ongebruikelijk dat mensen die hun hele leven misdaden hebben begaan, zich inleven in de schurken van films, series of romans. In feite rechtvaardigen ze hun criminele gedrag en schrijven ze nobele bedoelingen aan hen toe.
Een ongegronde zelfeis
Onze ouders en leraren beweren vaak dat het hun wens was, toen we klein waren, dat we goede mensen werden. Daarom is dit verlangen, dat zich op vele manieren manifesteert door een specifieke opvoedingsstijl, vanaf de vroegste jaren van je kindertijd aanwezig.
Het groeit als een zaadje en raakt geïntegreerd in je opvatting van ethiek. Desalniettemin, zoals hierboven vermeld, is het idee een ‘goed mens’ te zijn, terwijl het altijd aanwezig is in je manier van leven, tegelijkertijd slecht gedefinieerd.
Wat is er nodig om een goed mens te zijn? Proberen er een te zijn, vertaalt zich meestal in het uitvoeren van acties die geen schade aanrichten, en het doen van dingen die een direct of indirect voordeel voor anderen suggereren. Er ontstaat een probleem wanneer deze neiging bijna een obsessie wordt.
Het is nogal onrealistisch om te denken dat je, om een goed mens te zijn, niemand kwaad mag doen. Dat je te allen tijde volledige controle over je gedrag moet hebben. Dat komt omdat je in het leven soms anderen kwaad doet, opzettelijk of onopzettelijk.
Daarnaast verlies je af en toe de controle en doe of zeg je dingen waar je later spijt van krijgt. Kortom, je toestand als mens maakt je vatbaar voor het maken van fouten die anderen kunnen schaden.
Zijn er goede en slechte mensen?
De manier waarop je informatie over een persoon verkrijgt over of hij ‘goed’ of ‘slecht’ is, is voor het grootste deel disfunctioneel. Daarom stellen we de vraag, hoe kan een betrouwbaar idee van de goedheid van een persoon worden gecreëerd? Misschien is een evaluatie van het gedrag van de persoon meer onthullend dan de persoon zelf.
Er zijn geen goede of slechte mensen. Er zijn gedragingen die kunnen worden beschouwd en gereduceerd tot ‘goed’ of ‘slecht’. Toch is het noodzakelijk om ze in een context te plaatsen. Dat komt omdat men bepaald gedrag als sociaal schadelijk kan beschouwen. Wanneer het echter in een context wordt geplaatst, kan het imago ervan veranderen. Het kan zelfs als positief worden beschouwd.
